آمریکای ترامپ و یک خاورمیانه بیثبات
ماه گذشته دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، با ملکسلمان، پادشاه عربستانسعودی، دیدار کرد تا بهاینوسیله حمایت خود از اهداف سیاست خارجی این کشور را اعلام کند؛ دو کشوری که در رقابت و دشمنی با ایران اشتراکنظر دارند.
دونالد ترامپ همچنین نشان داد که دیدگاهش با عربستان در قبال شیخنشین کوچک قطر بهعنوان حامی بزرگ تروریسم یکسان است. درواقع این ترامپ بود که در توییتهای خود، اقدام عربستانسعودی، بحرین و امارات مبنیبر قطع روابط دیپلماتیک و تحریمهای هوایی، دریایی و زمینی علیه قطر را مورد تحسین قرار داد. این بحران تا حدی بالا گرفت که کشورهای حاشیه خلیجفارس ١٤ روز به شهروندان قطری مهلت دادند تا خاک این کشورها را ترک کنند. حتی به شکلی تمسخرآمیز، امارات اعلام کرد هرکس در حمایت از قطر چیزی بگوید یا بنویسد، تا مدت ١٥سال زندان خواهد شد. ترامپ همان زمان توییت کرد «شاید این شروع، پایانی برای وحشت از تروریسم باشد».
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شرق ، قطر کشور بسیار کوچکی است درعین حال این کشور بزرگترین تولیدکننده گاز طبیعی بوده و از یک مرکز فعال هوانوردی برخوردار است. قطر همچنین گرداننده شبکه الجزیره است که یکی از شبکههای تلویزیونی سانسورنشده در خاورمیانه به شمار میرود (منهای اینکه از نظام حاکم بر قطر انتقاد نمیکند). این کشور هم چنین دارای ارتباط خوبی با ایران بوده و با هم در یک میدان گازی بزرگ مشارکت دارند. قطر همچنین پشتیبان اخوانالمسلمین (سنیمذهب) است که به عنوان یکی از پرطرفدارترین احزاب اسلام سیاسی شناخته میشود. همه اینها موجب شده تا عربستان سعودی از قطر نفرت داشته باشد. رژیم عربستان در گذشته نیز سعی کرده بود تا قطر را به زانو درآورده و این کشور را تسلیم خواستههای خود کند، اما شکست خورد. قطر همچنین بزرگترین پایگاه هوایی آمریکا در منطقه را در خود جای داده است و همین مسئله باعث شده این کشور به لحاظ امنیتی دغدغه چندانی تا به امروز نداشته باشد. هرچند با حضور ترامپ در کاخ سفید هیچکس نمیتواند نسبت به آینده اطمینان خاطر داشته باشد. هرچند صحبتهای زیادی درباره حمایت مالی قطریها از تروریستها در میان است، هنوز دلایل محکمی برای قراردادن قطر در لیست سیاه ارائه نشده است؛ اتهامی که به عربستان هم نسبت داده میشود. اما این اتهامها به هرحال هنوز به اثبات نرسیده است. حداکثر اینکه، فایننشالتایمز در گزارشی از پرداخت یک میلیارد دلار به شاخهای از القاعده (جبهه النصره) از سوی مقامات قطری برای آزادی اعضای خانواده سلطنتی که گروگان گرفته شده بودند، خبر داده است. البته با یک میلیارد دلار میتوان مقادیر زیادی مواد منفجره خرید.
مرافعه کنونی بر سر قطر، موجب شکاف در کشورهای شورای همکاری خلیجفارس خواهد شد زیرا ممکن است علاوه بر قطر، کشورهایی مانند عمان و کویت، دو عضو دیگر این شورا که به طور خاص حاضر نشدند از حرکت عربستان سعودی حمایت کنند، به آغوش ایران رانده شوند. هرچند ممکن است با گذشت زمان اوضاع آرامتر شود اما برخی از ناظران نگران آن هستند که بهای پشتیبانی از خواستههای عربستان سعودی، بستن دهان روزنامهنگاران الجزیره باشد.
حمایت ترامپ از عربستان سعودی همچنین به اعتماد دیگر کشورهای منطقه به آمریکا لطمه میزند زیرا به نظر میرسد در دوران او، این ابرقدرت میتواند با یک بگومگوی ساده از متحد خود دست بکشد. آقای ترامپ در ششم ژوئن توییت کرد: «در حین سفر اخیرم به خاورمیانه، گفتم دیگر نمیشود به ایدئولوژی رادیکال کمک مالی کرد. دیدم بعضی از رهبران قطر را نشان میدهند. حالا نگاه کنید». دیپلماتهای عاقل آمریکایی در تلاشی مذبوحانهای کوشیدند به این اظهارات غیردیپلماتیک رنگولعابی دیپلماتیک بخشیده و ماستمالی کنند. هرچند به نظر نمیرسد در این امر توفیق چندانی کسب کرده باشند.
در این میان عبدالفتاح السیسی، رئیسجمهور اقتدارگرای، مصر نیز بهخوبی متوجه شد ترامپ جزء آن دسته از رهبران آمریکایی است که به او اجازه خواهد داد تا بدون مانعی، رقبا و منتقدانش را از میدان بهدر کند. در تاریخ ٢٣ می، یعنی دو روز پس از ملاقات این دو نفر باهم و ستایشهایی که از هم در ریاض کردند، آقای سیسی اقدام به بازداشت کسانی کرد که ادعا میشد پنج ماه پیش یک راهپیمایی جسورانه را ترتیب داده بودند. همچنین در اقدامی دیگر، دولت مصر دسترسی کاربران به وبسایت «مدامصر» که یک روزنامه لیبرال پیشرو بود را قطع کرد. از دسترس خارجشدن ٢٠ رسانه دیگر ازجمله الجزیره و هافپست عربی، دیگر اقدامات دولت مصر در محدودکردن فضای سیاسی این کشور بود. در بحرین نیز مقامات این کشور پنج نفر را در جریان یورش به خانه یک روحانی شیعه کشته و بیش از ٢٨٦ نفر را بازداشت کردند. کمی پس از آن دولت بحرین اصلیترین حزب سکولار مخالف را منحل اعلام کرد. انتظار میرفت آمریکا به اینها اعتراض کند اما خبری نشد. این شاید دستورالعملی جدید برای یک خاورمیانه کمثباتتر باشد.