شکرستان بلای جان مردم جلگه شد

خوزستان را روزگاری شکرستان می‌نامیدند. این نام را به‌واسطه کشت محصول نیشکر بر این منطقه نهاده‌ بودند. بی‌شک در آن زمان، نیشکر برای مردم این جلگه، نعمت و تجارتی پرسود به‌شمار می‌رفت اما امروز نیشکر چنان کام خوزستانی‌ها را تلخ کرده است که نه‌تنها سهم آن‌ها از این صنعت هیچ است بلکه کام آن‌ها به‌دلیل باران خاکستر و دود مزارع نیشکر، برداشت بی‌رویه آب، شوری کارون و بوی تعفن پساب کارخانه‌های نیشکر تلخ شده است.

بهشتی که از آن جهنم ساختند

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از قانون ، خوزستان سرزمین تالاب‌ها، رودخانه‌های خروشان، نفت، نخلستان و مزارع بزرگ؛ بهشتی که تا چهار دهه گذشته زندگی در آن رویای هر ایرانی بود اما زندگی در جلگه خوزستان باوجود تمامی این نعمت‌های خدادادی به کابوسی برای مردمانش تبدیل شده است. عرصه چنان بر مردم خوزستان تنگ شده که مهاجرت را به ماندن در زادگاه خود ترجیح داده‌اند.

زندگی اسف‌بار خوزستانی‌ها، پای ثابت اخبار در چند دهه گذشته بوده است. تجاوز و حمله رژیم بعث عراق، هجوم ریزگردها، قطع آب و برق آن‌هم در اوج فصل گرما، خشکی مزارع و بایر شدن دو میلیون هکتار نخلستان، فاجعه‌ای به‌نام سد گتوند و شوری آب کارون؛ همه این‌ مشکلات از بهشت ایران زمین جهنمی برای ساکنان آن ساخته است.

دهه شصت شکری خوزستان

خوزستان را مهد نیشکر ایران می‌نامند؛ نعمتی که برای مردم این جلگه به نقمت تبدیل شده است. نیشکر خوزستان، درکنار بحران‌های کارگری، اخراج‌های دسته جمعی کارگران و عدم پرداخت حق و حقوق کارگرانش، داستان دیگری نیز دارد. خسارت‌های جبران ناپذیر این صنعت به محیط زیست روی دیگر سکه صنعت نیشکر در خوزستان است. در آخرین روزهای دهه شصت، طرح توسعه نیشکر در قالب هفت واحد کشت و صنعت با وسعت بیش از ۸۰ هزار هکتار در خوزستان کلید خورد.

خاکستر؛ سهم خوزستانی‌ها از نیشکر

سهم خوزستانی‌ها از طرح توسعه نیشکر تنها دود، خاکستر و شوری آب کارون و بوی تعفن پساب کارخانه‌های نیشکر بوده است. تالاب نیشکر یا ناصری یادگار طرح توسعه نیشکر در خوزستان است. تالابی که در اثر هدایت پساب دو شرکت بزرگ نیشکر میرزا کوچک خان و امیر کبیر ایجاد شده است. این تالاب که هم‌اکنون به تالاب ناصری معروف است، خود سند محکمی از استفاده بی‌رویه صنایع نیشکر از آب کارون است. تالابی که به‌گفته فعالان محیط زیست موجب شوری آب کارون و فاجعه گسترش سطح‌های نمکی شده است.

چشم‌پوشی از فجایع صنایع نیشکر

تاکنون گوش شنوایی برای فریاد و هشدارهای کارشناسان محیط زیست درباره خسارت‌های زیست محیطی کارخانه‌های نیشکر همچون تخلیه پساب و شور کردن رودخانه کارون، تالاب‌ها و اراضی خوزستان همچنین آتش زدن مزارع نیشکر وجود نداشته است و صنایع نیشکر بی‌مهابا بدون توجه به این هشدارها همچنان به کار خود ادامه می‌دهند.

بارانی از دود و خاکستر نیشکر

هرساله با شروع فصل برداشت نیشکر، علاوه‌بر هجوم ریزگردها، خاکستر حاصل از سوزاندن مزارع نیشکر نیز نفس خوزستانی‌ها را می‌برد. درحالی که تمامی فعالان و کارشناسان محیط زیست کشور به هجوم ریزگردهای داخلی و خارجی اعتراض می‌کنند و از دولت به‌دلیل ناتوانی از کنترل و مهار ریزگردها شکایت می‌کنند، صاحبان صنایع نیشکر بارانی از خاکستر را مهمان خانه‌های خوزستانی‌ها می‌کنند.

طبق بررسی‌های انجام شده، آتش زدن مزارع علاوه‌بر اینکه هوا را با انتشار گاز مونواکسید کربن آلوده می‌کند، تشدید پدیده گازهای گلخانه‌ای، انهدام بافت خاک، کاهش رطوبت خاک و درنتیجه افت محصول، از بین رفتن موجودات زنده محیط، فرسایش شدید خاک، کاهش حاصلخیزی زمین و کاهش تحمل گیاهان زراعی در برابر آفات، بیماری‌ها و خشکی، همچنین از بین رفتن زیستگاه‌های پرندگان را نیز به دنبال دارد.

محصولی آب‌بر در اوج خشکسالی

یکی از دلایل اعتراض به توسعه نیشکر در خوزستان، آب‌بر بودن این محصول است. در زمانی‌که کشور و به‌ویژه خوزستان با خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کنند، توسعه صنایع آب‌بری همچون نیشکر خلاف قوانین بوده است. مصرف بی‌رویه آب در صنعت نیشکر خسارت‌های جبران‌ ناپذیری به رودخانه کارون و تالاب‌های هورالعظیم و شادگان وارد کرده است. به‌دلیل زه آب‌های شور و ترکیبی از کودهای شیمیایی و سموم کشت و توسعه نیشکر، این تالاب‌ها با بحران مواجه شده‌اند.

شکایت سه نهاد از صنایع نیشکر

بحران صنعت نیشکر در خوزستان به دستگاه قضایی هم رسیده است. هفته گذشته رضا جاوید رییس اداره محیط زیست خرمشهر از شکایت سه جانبه محیط زیست، منابع طبیعی و جهاد کشاورزی خرمشهر علیه صنایع نیشکر به مهر خبر داد و گفت:« شورای حفاظت رودخانه کارون با حوضچه‌های غیر مجاز ماهی برخورد می‌کند و این در حالی است که صنایع نیشکر که بالادستی هستند بدون مانع به مصرف بیش از حد مجاز می‌پردازند.آب مصرفی توسط این صنایع حق مردم است و آبی است که می‌تواند برای آبیاری اراضی کشاورزی و نخیلات در پایین دست رودخانه استفاده شود و با اعمال جرایم نقدی برای این صنایع نمی‌توان حق کشاورزان پایین دست را ادا کرد. این حجم از پساب که تالاب ناصری را ایجاد کرده و روز به روز به میزان آب آن افزوده می‌شود گواهی بر میزان مصرف بیش از حد مجاز توسط صنایع نیشکر میرزا کوچک خان و امیر کبیر است. زهاب‌های نیشکر، اراضی کشاورزی غرب کارون را تهدید می‌کنند و باعث پرشدن کانال شیردم شده و صنایع پرورش ماهی را با مشکل مواجه کرده است که در مدت اخیر شکایت‌های سه جانبه‌ای از سوی اداره حفاظت از محیط زیست، منابع طبیعی و جهاد کشاورزی در خصوص این موضوع به دستگاه قضایی ارائه شده است».

سهم 10 درصدی کشت و صنعت از کارون

رود کارون پرآب‌ترین و بزرگ‌ترین رودخانه ایران است. این رود، طولانی‌ترین رودی‌ است که در داخل ایران قرار دارد. کارون پس از عبور از مناطق کوهستانی و پر پیچ و خم، در منطقه‌ای به نام گتوند وارد دشت خوزستان می‌شود. رود کارون در شمال شوشتر به دو شاخه تقسیم می‌شود که در جنوب شوشتر به یکدیگر متصل می‌شوند. مهم‌ترین شاخه فرعی کارون، رود دز است که در شمال اهواز به کارون ملحق می‌شود.

براساس آمار 10 درصد از آب کارون به کشت و صنعت‌ها اختصاص یافته است و این حقابه حتی در دوران خشکسالی و کم‌آبی تغییر نیافته است.

حجم بالای استفاده آب در صنایع نیشکر و میزان آب برداشتی شرکت‌های نیشکر از آب‌های استان خوزستان موجب کاهش چشمگیر سهمیه آب واحدهای کشاورزی دیگر در منطقه شده است. باتوجه به وضعیت موجود به‌جرات می‌توان گفت مسئولان زندگی مردم خوزستان، محیط زیست خوزستان و دیگر کشت و صنعت‌های استان را فدای صنایع نیشکر کرده‌اند.