روش‎های افزایش صادارات گاز به کشورهای اروپایی

مرکز پژوهشی آرا در گزارش راهبردی "انتقال گاز طبیعی از طریق LNG در ایران و جهان" که توسط اندیشکده سرآمد تهیه و تنظیم شده است به بررسی صادارات گاز می‌پردازد. در این گزارش راهبردی آمده است: جمهوری اسلامی ایران به عنوان اولین دارنده‌ی منابع گازی جهان که طبق آخرین آمار حدود ۳۴ تریلیون متر مکعب تخمین زده شده است و همچنین حرکت روند جهانی تکیه بر سوختی مطمئن و جانشین برای نفت خام، به عنوان یکی از مهمترین کشورهای استراتژیک حوزه‌ی گاز بشمار می‌رود. موضوعی که در ارتباط با بازار‌های گازی مطرح است، ماهیت منطقه‌ای بودن بازار گاز میباشد. در این حوزه بر خلاف بازار نفت محدودیت‌های گوناگون در نحوه‌ی انتقال گاز به بازار‌های دور از منطقه‌ی تولید، وجود دارد. طی سالیان گذشته کشورهای دارنده همواره به دنبال بهینه یابی انتقال گاز از طرق مختلف بوده اند و در این راهبرد نیز پیشرفت‌های چشمگیری حاصل شده است.

به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از تسنیم، یکی از مهمترین راهکارهای اتصال بازارهای عرضه و تقاضای گاز برای مناطق دور دست، انتقال گاز از طریق LNG میباشد. گاز طبیعی مایع شده LNG که از سردسازی گاز طبیعی تا دمای ۱۶۲ - به دست می‌آید، مایعی است بی بو، بی رنگ، غیر خورنده و غیر سمی که بخش اعظم آن را متان تشکیل می‌دهد و دارای مقادیر بسیار کمی اتان، پروپان، بوتان و نیتروژن می‌باشد. درفرآیند مایع سازی حجم گاز حدود ۶۰۰ مرتبه کاهش می‌یابد بنابر این می‌توان گاز را به صورت مایع، برای عرضه به بازارهای دوردست و مکان هایی که امکان انتقال گاز از طریق خط لوله میسر نمی‌باشد، حمل کرد. از این رو گاز طبیعی را میتوان با وجود فواصل طولانی، از طریق خط لوله به صورت LNG انتقال داد. همچنین گاز طبیعی را میتوان در حفره‌های زیر زمینی و یا به صورت LNG در مخازن و تانکرهای هوایی دخیره سازی نمود؛ بنابراین روش ال ان جی به عنوان یک روش اقتصادی توانسته است برخی دشواری‌های حمل گاز را تا حدود زیادی برطرف سازد.

قابل ذکر است طی دهه‌ی اخیر کشورهای زیادی در این حوزه ورود پیدا کرده اند. از مهمترین بازارهای مطرح در حال حاضر در سطح دنیا میتوان به بازار آسیا پاسفیک (حوزه‌ی شرق آسیا - خلیج فارس) و بازار اقیانوس اطلس (حوزه کارائیب، اقیاننوس اطلس و دریای مدیترانه) نام برد. کشورهای زیادی در هر یک از این دو بازار مشغول به فعالیت میباشند. از مهمترین وارد کنندگان این بازار‌ها میتوان به کشورهای ژاپن، کره جنوبی، چین و اسپانیا اشاره نمود. همچنین بزرگترین صادر کننده LNG در سطح دنیا کشورهای قطر، ترینداد و توباگو، روسیه و اندونزی میباشند.

از مهمترین مسائل در حوزه‌ی بازار LNG تعیین قیمتی جامع و در برگیرنده‌ی بازارهای فعال بصورت بازار نفت میباشد. شاخص‌ها و راهکارهای گوناگونی در تعیین قیمت گاز طبیعی مایع شده وجود دارند. از مهمترین روش‌های مطرح در این زمینه میتوان به قاعده سرانگشتی تعیین قیمت گاز، قیمت نقدی گاز طبیعی، قیمت گذاری بر اساس برابری و خرج در رفته، قیمت مقطوع، قیمت گذاری LNG مبتنی بر قیمت گاز و رگرسیون‌های عوامل موثر بر قیمت LNG در مناطق آسیا، اروپا و آمریکا میباشد.

میتوان اظهار داشت با توجه به خیل عظیم این حرکت جهانی به سوی بازارهای انتقال گاز از طریق LNG، بررسی همه جانبه‌ی راهکار‌های دستیابی به تکنولوژی‌های برتر در این حوزه و ورود و ازدیاد سهم در بازارهای جهانی به منظور کسب درآمد ناشی از این منابع خدادادی از اولویت‌های استراتژیکی و مطالعاتی کشور خواهد بود. از جمله مهمترین دلایلی که حرکت به سمت حوزه‌ی انتقال گاز از طریق LNG را در برابر انتقال از طریق خط لوله برای کشورمان را ضروری نشان میدهد، عوامل زیر میباشند:

 ﻏﻴﺮ اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﻮدن ﺻﺎدرات ﮔﺎز ﺑﻪ ﺑﺎزار اروﭘﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻜی از ﺑﺎزارﻫﺎی ﺑﺰرگ ﺻﺎدراﺗی؛ اروﭘﺎ ﮔﺮﭼﻪ ﺑﺎزار ﻣﻬﻤی ﻣی ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮای ﻃﺮح ﻫﺎی ﺻﺎدراﺗی ﺑﻪ ﺷﻤﺎر رود وﻟی ارﺳﺎل ﮔﺎز از ﻃﺮﻳﻖ ﺧﻂ ﻟﻮﻟﻪ از اﻳﺮان ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﺎزار چندان ﻧﻤی ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺎﻓﻊ اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﺮای ﻛﺸﻮر رﻗﻢ زﻧﺪ. ﺑﻪ ﻋﻘﻴﺪة ﺑﺮﺧی ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن، ﺗﻨﻬﺎ وﺟﻮد ﺑﺮﺧی دﻻﻳﻞ ﺳﻴﺎﺳی ﻣی ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪة اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﺷﺪ. 

 وﺟﻮد ﻣﻮاﻧﻊ ﺟﺪی ﺳﻴﺎﺳی و ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳی در راه ﺻﺪور ﮔﺎز ﺑﻪ ﺑﺎزار ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن؛ و ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﻮدن ﭘﺮوژه ﺑﺎ رﻳﺴک ﺳﻴﺎﺳی ﺑﺎﻻ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻛﺸﻤﻜﺶ ﺑﻴﻦ ﻫﻨﺪ و ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن؛ اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ ﺟﺬاﺑﻴﺖ ﻃﺮح ﻫﺎی ﺻﺎدرات ﺑﺎ ﺧﻂ ﻟﻮﻟﻪ ﺑﻪ ﻫﻨﺪ را از ﻣﻴﺎن ﻣی ﺑﺮد. در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﮔﺰﻳﻨﺔ ﺻﺎدرات ﮔﺎز ﺑﻪ اﻳﻦ کشور ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮔﺎز ﺑﻪ LNG و نهایتا حمل آن به بازار هند میﺑﺎﺷﺪ. 

 ﻋﺪم ﭘﺎﻳﺒﻨﺪی ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﺎن اﻳﺮان ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺮﻛﻴﻪ و ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﻗﺮاردادﻫﺎی بین المللی؛ اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ ﺑﺎﻋﺚ ﻣی ﺷﻮد ﺑﺮ ﺧﻼف اﺻﻮل ﻗﺮاردادﻫﺎی ﻃﻮﻳﻞ اﻟﻤﺪت ﺧﺮﻳﺪ، ﻣﺒﺎدرت ﺑﻪ اﻧﺼﺮاف از ﺧﺮﻳﺪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺮوز ﻣﺸﻜﻼت در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﻣی ﺷﻮد.

 وﺟﻮد رﻗﺒﺎی ﺑﺰرﮔی ﭼﻮن ﻗﻄﺮ در ﭘﺮوژه ﻫﺎی ﺻﺎدرات ﮔﺎز اﻳﺮان ﺑﻪ ﻛﺸﻮرﻫﺎی ﻋﻀﻮ ﺷﻮرای ﻫﻤﻜﺎری ﺧ� ﻴﺞ ﻓﺎرس؛ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع، ﻗﻄﻌﺎ طرح ﻫﺎی ﺻﺎدرات ﮔﺎز از اﻳﺮان ﺑﻪ وسیله ﺧﻂ ﻟﻮﻟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺑﺎ ﻣﺸﻜﻼﺗی ﻣﻮاﺟﻪ ﻣی ﺳﺎزد. 

 ﻣﺤﺪود ﺑﻮدن ﺑﺎزار ﮔﺎز ﻛﺸﻮرﻫﺎﻳی ﭼﻮن ارﻣﻨﺴﺘﺎن و نخجوان در آﻳﻨﺪه ﻧﻴﺰ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨی ﻣی ﺷﻮد، ﺗﻘﺎﺿﺎی ﮔﺎز اﻳﻦ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﻧﺎ ﭼﻴﺰ ﺑﺎﺷﺪ؛ بنابراین در این راستا، شرکت ملی نفت ایران با آغاز طرح‌های توسعه میدان گاز پارس جنوبی از اوائل دهه ۲۰۰۰ میلادی برنامه توسعه سه فاز از فازهای برنامه ریزی شده در این میدان را به طرحهای LNG اختصاص داده است. از مهمترین طرح‌های موجود در این حوزه طی سالیان گذشته، میتوان به طرح‌های زیر اشاره نمود:

- طرح پارس LNG

- طرح Persian LNG

- طرح Qeshm LNG

- طرح تولید و صادرات LNG از میادین گاز گلشن و فردوس

 طرح تولید و صادرات LNG از میدان گازی پارس شمالی

متاسفانه عمده‌ی پروژه‌های تعریف شده در این حوزه چندان با موفقیت همراه نبوده است که میتوان عدم هماهنگی میان نهاد‌های دخیل در طرح (شرکت نفت و گاز پارس و شرکت ملی صادرات گاز)، مقیاس بالای اجرای طرح‌ها مذکور و بالا بودن هزینه‌های ثابت سرمایه گذاری را از مهمترین عوامل عدم توفیق در این حوزه دانست.

در نهایت میتوان اظهار داشت از مهمترین راهکار‌های موثر برای حرکت در جهت ورود به معاملات جهانی بازارهای LNG موارد زیر میباشند:

 اولویت دهی سرمایه گذاری‌های بخش خصوصی، بازار سرمایه و بخش خارجی در این حوزه

 تخصیص و اولویت دهی به سرمایه گذاری و تمرکز به حوزه‌های مشترک گازی با کشورهای همسایه

 استفاده از فناوری‌های روز شرکت‌های پیشرو در این زمینه جهت جلوگیری از هدر رفت منابع خدادادی و استفاده بهینه از آن جهت رشد و شکوفایی اقتصاد کشور

 تغییر نگرش به قراردادهای صادرات گاز و بررسی سایر مزایای حاصل از تولید LNG در آینده‌ی بلند مدت