شورای شهر در چهارگوشه جهان چگونه است؟
نخستین شوراهای شهر مانند تمام المان‌های دموکراسی ریشه در یونان باستان دارند. قرن‌ها پیش از میلاد مسیح، نخبگان شهر آتن و یونان باستان به این نتیجه رسیدند که امور شهر را باید به‌صورت شورایی حل‌وفصل کنند.
نروژ - اسلو
در نروژ انتخابات شوراها به صورت استانی و شهری انجام می‌شود و افراد انتخاب‌شده برای چهار‌سال و به‌طور مستقیم با رأی مردم انتخاب می‌شوند. برای نمونه در پایتخت نروژ، اسلو، شورای شهر ٥٩عضو دارد. رئیس شورای شهر شهردار اسلو است. وظیفه‌های اصلی شورای شهر اسلو، تعیین بودجه‌های شهر و نظارت بر انجام امور شهری است.
پنج کمیته در این شورای شهر وجود دارد، کمیته مالی، بهداشت و رفاه، توسعه شهری، آموزش و امور فرهنگی و درنهایت حمل‌ونقل و محیط‌زیست. همچنین یک کمیته به نام آیین‌دادرسی، وظایف و کارهای شورا را سازمان می‌دهد و کمیته‌ای به نام نظارت که فعالیت‌های ارگان‌های شهری را کنترل می‌کند.
توزیع سیاسی افراد در شوراها در نروژ و به‌طور خاص در اسلو در میان احزاب مختلف متفاوت است. در این دوره که اعضا تا سال٢٠١٩ در شورا خواهند بود، از میان ٥٩عضو، ٢٠نفر از حزب کارگر، ١٩نفر از حزب محافظه‌کار و مابقی احزاب کمتر از ٦نفر در شورا دارند.
ایسلند- ریکیاویک
ایسلند کشور کوچک و سرد شمال اروپا که شاید در این سال‌ها و بیشتر به «تشویق»های هوادارانش در استادیوم‌های فوتبال نامش شنیده شده، نزدیک به یک قرن است که در مدیریت شهری خود از شورای شهر بهره می‌برد. ریکیاویک شهر ١٢٠هزار نفری و پایتخت ایسلند شورای ١٥ نفره دارد که هر چهار‌سال یک‌بار توسط افراد شهر انتخاب می‌شوند. شورای شهر، شهردار را انتخاب می‌کند و سه‌شنبه اول و سوم هرماه نیز تشکیل جلسه می‌دهند. در آخرین انتخابات شوراها در ایسلند و در سال٢٠١٤، ٦٦درصد واجدان شرایط در انتخابات حضور پیدا کردند که کمترین میزان مشارکت از زمان استقلال ایسلند به حساب می‌آید.
حزب سوسیال دموکراتیک با پنج صندلی و حزب مستقل با چهار صندلی در شورای شهر ریکیاویک در اکثریت قرار دارند.
شورای شهر در پایتخت ایسلند ترکیب جالبی دارد، از میان ١٥عضو این شورا سه نفر ازجمله شهردار شهر اصلا متولد ایسلند نیستند. یک نفر روانشناس است، یک عضو شورا فلسفه و ادبیات آلمانی خوانده، یک نفر در رشته تاریخ مطالعه کرده و روزنامه‌نگار است، دو نفر معلم هستند که یکی از آنها تجربه کار روزنامه‌نگاری هم در کارنامه دارد، یکی دیگر از اعضا علاوه‌بر این‌که فیلمساز است و سابقه خبرنگاری دارد، در یک گروه موسیقی گیتار می‌زند. در کنار همه اینها یکی از اعضای شورا در نوجوانی قهرمان مسابقات رقص بوده است! البته افراد دیگری در رشته‌های مختلف مهندسی و مدیریت نیز در شورای شهر حضور دارند.
سوئد – استکهلم
در سوئد سه سطح حکومتی وجود دارد: ملی، منطقه‌ای و محلی. سوئد به ٢١منطقه تقسیم می‌شود که هر کدام توسط شورای استان اداره می‌شوند. اعضای شورای استان را مردم به‌طور مستقیم انتخاب می‌کنند، همچنین در سطح محلی، ٢٩٠شورای شهر در سوئد وجود دارد که امور شهرها را مدیریت می‌کنند. انتخابات افراد در شورای شهر از طریق رأی‌گیری به احزاب و همزمان با انتخابات مجلس برگزار می‌شود. در استکهلم، پایتخت سوئد، ١٠١نفر در شورای شهر حضور دارند. اعضا دو بار در ماه تشکیل جلسه می‌دهند و حضور عموم مردم در جلسات آزاد است. شورا ١٣نفر را از میان اکثریت و اقلیت به‌عنوان کمیته اجرایی شهری انتخاب می‌کند تا مجری مصوبات شورا باشند. همچنین هشت کمیته تمام‌وقت در شورا تشکیل می‌شود: مالی، ساختمان و ترافیک، محیط‌زیست و مشاوران املاک، فرهنگ و ورزش، مسکن، خدمات اجتماعی، خدمات سالمندان، چهارکمیته اپوزیسیون نیز در این شورا شکل می‌گیرد. درحال‌حاضر و براساس آخرین انتخابات (٢٠١٤) ٢٨صندلی شورا در اختیار حزب اعتدال و ٢٤صندلی در اختیار سوسیال دموکرات‌هاست.
طبق قانون، شوراهای شهر و روستا زیر نظر وزیر امور مدنی فعالیت می‌کنند. درحال‌حاضر اردلان شکرآبی، وزیر امور مدنی سوئد است.
نیوزلند- آوکلند
در لیست کشورهایی که دموکراسی قدرتمندی دارند، کشورهای اسکاندیناوی همیشه رتبه‌های نخست را از آن خود می‌کنند، اما در این میان نیوزلند نیز حضور دارد، کشوری که نه‌تنها از نظر جغرافیایی بلکه از نظر انتخابات شورای شهر هم فاصله زیادی با کشورهای شمال اروپا دارد.
برای بررسی وضع شورای شهر در نیوزلند در ابتدا باید به وب‌سایت شورای یکی از شهرها نگاهی بیندازید. در میان شهرهای نیوزلند آوکلند گرچه پایتخت سیاسی به حساب نمی‌آید، اما با جمعیت ١,٣میلیون نفری بزرگترین شهر این کشور است. صفحه اصلی شورای شهر آوکلند در نگاه نخست بیشتر شبیه یک وب‌سایت گردشگری است. انتخابات اعضا در نیوزلند هم سازوکار متفاوتی دارد.
در شهرهای نیوزلند تقریبا به‌ازای هر ٨٥هزار نفر یک عضو در شورای شهر وجود دارد. برای مثال شهر آوکلند ٢١عضو دارد که یک نفر به‌عنوان شهردار انجام وظیفه می‌کند. اعضا برخلاف سایر نقاط دنیا هر سه‌سال یک‌بار انتخاب می‌شوند. عجیب‌ترین نکته درباره شورای پیچیده و عجیب شهرهای نیوزلند حضور کودکان در انتخابات هستند. در سال٢٠١٦ که دومین دوره حضور کودکان در انتخابات بود، ١٢٧٣٠کودک ١١تا ١٥سال به‌صورت الکترونیک رأی دادند. حضور در انتخابات اصلا در برنامه درسی دانش‌آموزان قرار دارد و کلاس‌های مختلفی را در این رابطه پشت‌سر می‌گذارند، امتحان نهایی این کلاس‌ها بررسی کاندیدای اصلح و حضور در انتخابات است. نتیجه این انتخابات نیز برای کودکان با انتخابات اصلی مقایسه می‌شود و آنها با میزان تاثیرگذاری خود به‌طور واقعی آشنا می‌شوند.
امارات متحده‌عربی- دوبی
برخلاف کشورهای شمال اروپا، داستان دموکراسی در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس شرایط متفاوتی دارد. در امارات‌متحده عربی و شهر دوبی که حاکم و حکومت محلی وجود دارد و اداره شهر میان شاه و شاهزاده‌ها تقسیم می‌شود، یک شورای اجرایی به اداره شهر کمک می‌کند. این افراد در دوبی به‌عنوان کمیته اجرایی دوبی شناخته می‌شوند. در سال٢٠٠٣ محمدبن راشد آل مکتوم، امیر دوبی دستور داد برای اعمال وظایف او و قدرتش کمیته‌ای تشکیل شود. رئیس این کمیته، ولیعهد دوبی محمد حمدان بن محمد آل‌مکتوم معرفی شد. تعیین و به‌روزرسانی برنامه‌ریزی‌های شهر دوبی، تعیین بودجه سالانه، حفظ امنیت و نظم در شهر، تامین امکانات شهری و پیشرفت اقتصادی، اجتماعی شهر از وظایف این شوراست. اعضای شورا در پنج کمیته مختلف حضور دارند: کمیته توسعه اقتصادی، کمیته امنیت و عدالت، کمیته زیرساخت و محیط‌زیست، کمیته توسعه اجتماعی و کمیته بهداشت و ایمنی. اعضای شورا مانند انتخاب بالاترین رده‌های سیاسی امارات متحده عربی بدون در نظر گرفتن انتخابات و با حکم حاکم شهر منصوب می‌شوند. در دوبی شورای اجرایی شهر توسط حاکم دوبی مدیریت می‌شود و اعضای آن از میان مقامات دولتی و توسط شخص حاکم منصوب می‌شوند. این اعضا ممکن است در برخی مواقع از افراد حقیقی انتخاب شوند که این عده هم توسط شخص حاکم تعیین می‌شوند.
نفر نخست این شورا ولیعهد دوبی است، نفر دوم شورا برادر کوچکتر ولیعهد است، عموی حاکم دوبی، نفر سوم شورا و یکی از پسرعموهای حاکم دوبی و نفر چهارم شورای اجرایی شهر دوبی است!
قطر
در میان کشورهای حوزه خلیج‌فارس، قطر انتخابات شورا برگزار می‌کند! نخستین شورا برای بار اول در اوایل دهه١٩٥٠در قطر برگزار شد. در طول سال‌ها سازوکار شورا در قطر تغییرات زیادی کرده است. از سال١٩٩٩ اعضای شورا در انتخابات و توسط مردم انتخاب می‌شود.
در آخرین انتخابات برگزار شده در سال٢٠١٥، ٢٩ نفر وارد شورا شدند. در این سال پنج زن نامزد ورود به شورا بودند که دو صندلی برای نخستین‌بار به نماینده‌های زن تعلق گرفت. نکته جالب‌توجه این است که شورای شهر به‌صورت متمرکز و مرکزی برگزار می‌شود و اعضای شورا در مورد تمام شهرها و مناطق قطر ٢,٢میلیون نفری تصمیم‌گیری می‌کنند. وظایف این شورای شهر مرکزی نظارت بر اجرای قانون و تهیه برنامه‌های مختلف برای توسعه شهری و صنعتی، زیرساخت و سایر سیستم‌های عمومی است. نظارت بر فعالیت‌های اقتصادی، مالی و مدیریت اجرایی امور شهرداری از دیگر وظایف این شوراست. شرط ورود به انتخابات به‌عنوان نامزد، داشتن اصالت قطری و ١٨سال تمام، عدم‌سوءسابقه و عدم‌عضویت در ارتش یا پلیس است.
برگزاری انتخابات شورای شهر مرکزی یا متمرکز در قطر درحالی است که این کشور سال‌هاست وعده برگزاری انتخابات پارلمانی را داده است!
کره‌شمالی
اطلاعات خاصی در مورد شورای شهر در کره‌شمالی به دست نیامد!
فدراسیون روسیه- مسکو
شورای شهر و به‌طورکلی سیاست در مسکو با بسیاری از نقاط دنیا متفاوت است. در این شهر، شهردار با رأی مستقیم مردم انتخاب می‌شود و از آن‌جایی که مسکو یکی از سه ایالت فدرالی روسیه است برای خود مجلس و قوه‌مقننه دارد. درواقع حکومت فدرالی مسکو دارای یک دوما است که وظایف شورای شهر را انجام می‌دهد. تمام قوانینی که در دومای مسکو تصویب می‌شود، لازم‌الاجراست و تنها شهردار و مقامات فدرال قادر به وتوی آنها هستند. انتخابات در این مجلس برای یک دوره چهارساله است که به‌صورت حزبی و مستقل برگزار می‌شود. دومای مسکو ٤٥عضو دارد که درحال‌حاضر ٢٨نفر عضو حزب روسیه متحد (حزب حاکم)، پنج نفر عضو حزب کمونیست، ١٠ نفر مستقل و یک نفر عضو حزب رودیناست. آخرین انتخابات دوما در سپتامبر سال٢٠١٤ برگزار شد.
موضوعاتی مانند امور مالی، مسکن، ارتباطات، بهداشت، امنیت و حمل‌ونقل از مهمترین موضوعات مورد بررسی در دومای مسکو است. در دومای مسکو از میان ٤٥نفر، ١٨صندلی در اختیار زنان است.
افغانستان- ولایت کابل
در افغانستان شوراهای ولایتی با کمی تفاوت در نحوه انتخاب و وظایف معمول جایگزین شورای شهر شده‌اند. در متن قانون شوراهای ولایتی افغانستان و در ماده هفت آن آمده است: «شورای ولایتی به حیث یک مجمع انتخابی به هدف ایجاد ساختاری که مشارکت و سهم‌گیری مردم و نهادهای جامعه مدنی را با ادارات دولتی در سطح ولایت تامین و ادارات ولایتی را در امور مربوط مشورت دهد، فعالیت می‌نماید.» در بخش سلوک اعضا نوشته شده است که «عضو شورای ولایتی در اجرای وظایف خویش از ساکنان محل نمایندگی نموده، منافع علیای افغانستان را در نظر گرفته، صداقت، امانتداری و بی‌طرفی را معیار عمل قرار داده، نزد مردم خود را مسئول پنداشته و نظر سایر اعضای شورا را احترام می‌نماید.»
اعضای شوراهای ولایتی در افغانستان وظیفه دارند در امور اقتصادی، اجتماعی و سایر امور مربوط به ولایت مشارکت داشته باشند و برای حل مسائل ولایت خود به مسئولان دولتی گزارش و مشاوره بدهند. امور زنان، ازدواج، موادمخدر، حفظ آثار باستانی، حل اختلافات قومی و محلی و نظارت بر هزینه‌های ولایت از دیگر وظایف اعضای شورای ولایتی است.
تعداد اعضای شورای ولایتی برای هر ولایت به تناسب جمعیت آن مشخص و اعضا از طریق انتخابات عمومی و برای یک دوره چهارساله انتخاب می‌شوند. رئیس هر شورا که به انتخاب اعضا خواهد بود، در مجلس سنا حضور پیدا خواهد کرد.
نامزدهای شورای ولایتی باید در زمان ثبت‌نام حداقل ٢٥سال داشته باشند و علاوه‌بر تابعیت افغانستان امضای ٢٠٠ تا ٦٠٠نفر از اهالی ولایت را به شورای انتخابات تحویل دهند. علاوه‌بر این تمامی نامزدها باید از مشاغل دولتی استعفا داده و تمامی دارایی‌های منقول و غیرمنقول خود را ثبت کنند. درنهایت پرداخت ٢٠هزار افغانی برای هر نامزد ضروری است که در صورت کسب حداقل ٢درصد آرا این مبلغ به او بازگردانده می‌شود. تعداد اعضای شورای ولایتی در کابل ٧زن و ٢٦مرد است.
ترکیه – استانبول
در ترکیه، شهرها و حوزه‌ها به دو قسمت کلان‌شهرها و شهرها تقسیم می‌شوند. انتخابات در این حوزه‌ها به‌صورت محلی برگزار می‌شود و مردم هر پنج سال یک‌بار از میان نامزدها، شهردار، اعضای شورای شهر، اعضای مجالس شهرداری و معتمدان محل را انتخاب می‌کنند.
در انتخابات مردم دو صندوق رأی خواهند داشت که یکی مربوط به اعضای شورا و دیگری شهرداری است. احیای اراضی و توسعه شهری نخستین وظیفه شورای کلان‌شهرهاست. طبق قانون، برنامه‌ریزی و نظارت بر احیای اراضی و ساخت‌وساز ساختمان‌ها برعهده شورای شهر است، البته وزارت محیط‌زیست و شهرسازی ترکیه نیز قوانین محدودکننده‌ای برای اعضای شورا تعیین کرده است. ساخت، نگهداری و تعمیر زیرساخت‌هایی نظیر جاده‌ها، پارک‌ها و پیاده‌هاروها نیز از وظایف شورا کلان‌شهری مانند استانبول است. مانند سایر شوراهای کشورهای دیگر، حمل‌ونقل عمومی نیز در حیطه وظایف شورای کلان‌شهرها قرار می‌گیرد. منابع آبی و بازیافت، آتش‌نشانی و سایر خدمات شهری نیز باید توسط اعضای شوراها بررسی و نظارت شوند.
آخرین انتخابات شورای شهر و شهرداری‌ها در ترکیه در سال٢٠١٤ برگزار شد و در حوزه استانبول ٢٠٧نفر انتخاب شدند. از میان این عده ١٤٣نفر از اعضای حزب عدالت و توسعه (حزب حاکم) به شورا راه پیدا کردند. همچنین شهردار نیز از همین حرب انتخاب شد.
برزیل- سائوپائولو
قدمت شورای شهر در برزیل به زمان استعمار این کشور توسط پرتغالی‌ها بازمی‌گردد. وب‌سایت شورای شهر سائوپائولو در تاریخچه خود مدعی تشکیل این شورا در سال١٥٦٠ میلادی است که از آن زمان تاکنون شورا بر برنامه‌ریزی‌ها و تصمیمات شهری نظارت داشته است.
در طول سالیان وظایف این شورا دقیق‌تر و البته بر تعداد اعضا افزوده شده است. درحال حاضر شهر سائوپائولو با جمعیت ١٢میلیون نفری به‌عنوان بزرگترین شهر برزیل، ٥٥عضو شورا دارد که به‌طور مستقیم با رأی مردم و برای یک دوره چهارساله انتخاب می‌شوند.
نکته جالب توجه در مورد سیستم انتخابات و رأی‌گیری در برزیل (از جمله انتخابات شورای شهرها) اجباری‌بودن رأی‌دادن است. در برزیل تمام افراد بین ١٨ تا ٧٠سال باید در انتخابات شرکت کنند. از میان این عده تنها افراد بی‌سواد و سیاستمدارانی که حقوق سیاسی آنها تعلیق شده است، می‌توانند پای صندوق رأی حاضر نشوند.
افرادی که به هر دلیل دیگر از شرکت در انتخابات امتناع کنند، مجازات خواهند شد. این افراد باید خود به همراه دلیلی معتبر به کمیته مربوطه مراجعه و پس از تأیید علت عدم حضور، جریمه‌ای حدود یک دلار بپردازند. در غیر این صورت حقوق شهروندی آنها تعلیق می‌شود، در این حالت فرد امکان دریافت کارت شناسایی، گذرنامه، ثبت‌نام در مدرسه یا دانشگاه دولتی یا دریافت وام از بانک‌های دولتی را نخواهد داشت. آخرین انتخابات شوراها در سال٢٠١٦ در برزیل برگزار شد.
مصر
پس از سرنگونی حسنی مبارک در سال٢٠١١ انتخابات محلی برای انتخاب شهردار و شوراهای شهر در هیچ یک از شهرهای مصر برگزار نشده است. آخرین برگزاری انتخابات شوراها در مصر به سال٢٠٠٨ و در زمان قدرت حسنی مبارک و حزب منحله دموکراتیک ملی بود که بیشتر صندلی‌های شوراها به همین حزب حاکم رسید.
پس از تصویب قانون اساسی مصر در سال٢٠١٤ گمانه‌زنی‌ها برای برگزاری نخستین انتخابات محلی در مصر زیاد بوده، اما رسانه‌ها معتقدند این انتخابات در آینده نزدیک برگزار نخواهد شد. این درحالی است که براساس گفته نخست‌وزیر، انتخابات شهرداری‌ها و شورای شهر تا پایان این سال میلادی برگزار خواهد شد. براساس مصوبه مجلس برای سال مالی ٢٠١٨-٢٠١٧هزار‌میلیون پوند مصری برای انتخابات شورای شهر در مصر در نظر گرفته شده است. مهمترین مانع در برگزاری انتخابات عدم‌تفاهم گروه‌های سیاسی برای تعیین قوانین مرتبط با رأی‌گیری و سهم احزاب مختلف است.
براساس قانون اساسی یک‌چهارم صندلی‌های شورای شهر و شهرداری‌ها باید به زنان و یک‌چهارم به جوانان تعلق خواهد گرفت. پیش‌بینی می‌شود در این انتخابات ١٠٠هزار نفر نامزد حضور در شوراهای شهر باشند.
کره جنوبی- سئول
نخستین شورای شهر در سئول، پایتخت کره‌جنوبی با ٤٧عضو در سال١٩٥٦ تشکیل شد. شورای دوم در سال١٩٦٠ تشکیل شد، اما یک‌سال بعد به دستور مقامات نظامی تعطیل شد. این تعطیلی ٣٠سال ادامه داشت و شورای سوم در سال١٩٩١ تشکیل شد. درحال حاضر شورای نهم کلان‌شهر سئول که در سال٢٠١٤ و با رأی مستقیم مردم انتخاب شده‌اند، مشغول به کار هستند. در هر دوره شورا، ٩٦ نفر انتخاب و ١٠ شخصیت حقوقی نیز به این جمع اضافه می‌شود. این افراد از میان خود شخصی را به‌عنوان رئیس و دو نفر را نیز به سمت معاونان وی برای یک دوره دوساله انتخاب می‌کنند.
در شورای کلان‌شهر سئول، علاوه بر کمیته‌های مرسوم مانند مالی، گردشگری، ورزش، امنیت و بهداشت، برنامه‌ریزی و مدیریت، حمل‌ونقل و آموزش، دو کمیته ویژه با عنوان کمیته حسابداری و بودجه و کمیته اخلاق نیز فعال هستند. کمیته اخلاق وظیفه نظارت بر عملکرد و رفتار اعضا را برعهده دارد. شورای شهر در کره‌جنوبی مانند بسیاری از کشورها چهارساله است.
ایالت‌متحده- نیویورک
در آمریکا شوراهای شهر از ایالت به ایالت و از شهر به شهر، قوانین، ساختار و حتی اسامی متفاوتی دارند. این تفاوت‌ها به علت قوانین ایالتی مختلفی است که بر هر قسمت اعمال می‌شود.
در شهر نیویورک اعضای شورای با انتخاب مستقیم مردم و برای یک دوره چهارساله انتخاب می‌شوند. تعداد اعضای شورای شهر در نیویورک ٥١نفر است که در شورای فعلی قدرت به‌طور مطلق در اختیار دموکرات‌هاست. در این شورا ٤٨صندلی متعلق به دموکرات‌هاست و ٣صندلی به اقلیت مطلق شورا یعنی جمهوری‌خواهان رسیده است. این اعضا از طریق انتخابات سال٢٠١٣ به شورا راه یافتند و احتمالا ترکیب سیاسی در انتخابات نوامبر سال جاری تغییر کند. نحوه رأی‌گیری و انتخاب اعضا نیز در نیویورک با بسیاری از نقاط دنیا متفاوت است. در این شهر برای هر یک از ٥١منطقه تعیین‌شده یک نفر وارد شورا می‌شود. هر حزب تنها یک نفر را به‌عنوان نماینده خود در آن منطقه معرفی می‌کند، افراد مستقل نیز می‌توانند به صورت مجزا وارد رقابت شوند. مردم هر منطقه از میان این نامزدها تنها یک نفر را انتخاب می‌کنند. در سال٢٠١٣ در پنج منطقه نیویورک نماینده دموکرات‌ها هیچ رقیبی نداشتند و به همین دلیل بدون رأی‌گیری وارد شورا شدند.
تعیین و تصویب قوانین مرتبط با امور شهر، نظارت و تصویب بودجه شهرداری، نظارت بر بخش‌های مختلف شهر مانند وزارت آموزش و پلیس نیویورک و همچنین نظارت بر کاربری اراضی و توسعه شهری ازجمله وظایف شورای شهر نیویورک است.
در نیویورک قدرت در اداره شهر میان شهردار و شورای شهر تقسیم شده است. برای مثال همان‌طور که شهردار می‌تواند مصوبات شورا را وتو کند، شورا هم می‌تواند با حداقل رأی دوسوم اعضا باوجود مخالفت شهردار، قانونی را به تصویب برساند. ٣٥کمیته مختلف در شورای شهر نیویورک وجود دارد که هر یک از اعضا موظف هستند حداقل در ٣کمیته عضویت داشته باشند.
