معد‌نچیان زیرزمین، داغداران روی زمین

انفجار معدن زغال سنگ آزاد شهر در استان گلستان، در ساعت 12:05 دقیقه ظهر روز چهارشنبه، آخرین داغی است که طی روزهای اخیر به دل ایران مانده است. این روزها همه نگرانند؛ گویا حوادث در این سو و آن سوی کشورمان تمامی ندارد. داغ مرگ هموطنان‌مان در حوادثی نظیر ریزش ساختمان پلاسکو و سیل آذربایجان هنوز روی دل ها بود که معدنکاران گلستانی نیز پر کشیدند. تصاویرحادثه غوغا می کند. کارگرانی که با صورت های سیاه و چشم های اشک‌بار، با زانوهای تا شده و کمرهای خم به عملیات امداد برای خروج اجساد دوستان‌شان چشم دوخته اند. معدنکارانی که سختی شغل را با خنده و شوخی در کنار یکدیگر تقسیم می کردند، حالا باید شاهد بیرون کشیدن دوستان‌شان با چشم های بسته و بدن‌های خاک و خون گرفته و بی جان از زیر آوار باشند. گمانه‌ها حکایت از این دارد که هیچ‌کس زنده نیست. تاکنون 22 جسد از زیر آوار بیرون آمده و عملیات برای ورود به محل ریزش دوم با مانع سنگ مواجه شده است. ریزش تونل افقی به طول 1700 تا 1800متر کارگرانی که برخی‌کارگرمعدن و برخی‌کارگر پیمانکار بوده اند را بلعیده و طبق آمارکه اغلب ضد و نقیض است 33 تا 40 نفر همچنان محبوس هستند که کارشناسان امکان زنده بودن این افراد را ناچیز می دانند. می‌گویند لوکوموتیو حمل زغال سنگ در این معدن خاموش شده و برای روشن کردنش از استارتر الکترونیکی استفاده کرده‌اند که منجر به انفجار و در طول 1400 متری، باعث تخریب دیواره و سقف و تاسیسات نگهدارنده و در نهایت ریزش و آزادشدن‌گازمتان و انفجارشده است. مسئولان بلافاصله از ایمنی معدن می‌گویند. طبق معمول درهرحادثه ای، محل حادثه ناگهان به امن‌ترین جای ممکن تبدیل می شود که پرسنل آن کم کاری و عدم مراعات مسائل ایمنی کرده اند. کارگران اما با همان صورت سیاه و چشم های خسته می گویند که مسئولان تنها به زغال و پول فکر می‌کنند نه به جان ما. این معدن که تحت پوشش شرکت صنعتی و معدنی شمال شرق شاهرود است، چیزی نزدیک به 13 تا 17 ماه حقوق معوقه به پرسنل خود بدهکار هستند. کارگرانی که خیلی از آن ها دیگر نیستند تا غم 17 ماه کار بدون حقوق را به دوش بکشند.

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از قانون ، بازماندگان این حادثه معتقدند که بوی گاز در این معدن قابل استشمام بوده و معدن فاقد دستگاه تشخیص نشت گاز بوده اما مسئولان نظردیگری دارند. «جعفر سرقینی»، معاون امور معادن وزارت صنعت و معدن و تجارت با اشاره به اینکه خبر استشمام بوی گاز در معدن یورت از ساعاتی قبل از حادثه، دروغ محض است اظهار کرد:« گاز متان بو ندارد و و این خود دلیل بر دروغ بودن این خبر است. اگر در منازل، گاز خانگی با بو همراه است به دلیل افزودن ماده معدنی برای امنیت مردم است تا حین نشت گاز متوجه بو شوند». سرقینی با تاکید بر اینکه معدن یورت آزادشهر در ردیف معادن کم خطر و ایمن قرار داشته، افزود:«انفجار به دلیل عدم رعایت مسائل ایمنی توسط پرسنل رخ داده است. قصد متهم کردن کسی را نداریم؛ چرا که در حال حاضر معدنکاران به اندازه کافی گرفتار هستند. با این حال عدم رعایت احتیاط در معادن زغال سنگ به این حوادث منجرخواهدشد. در این معادن کنترل های لازم توسط سیستم‌های مربوطه صورت می‌گیرد و معدن آزادشهر نیز با توجه به آخرین رتبه بندی، جزو معادن به صورت نسبی مطلوب بود و از لحاظ ایمنی و تجهیزات نمره قابل قبولی را داشت». وی در پاسخی در خصوص رسیدگی به خانواده‌های کشته‌شدگان،گفت:«هم‌اکنون اصلی‌ترین کار، امداد و نجات است اما طبیعتا خود شرکت، تمهیداتی درباره خانواده کشته شدگان در نظر دارد».

این اظهارات در حالی از سوی معاون امور معادن وزارت صنعت و معدن مطرح می شود که کارگران این معدن در گفت وگو با رسانه ها معتقدند از ایمنی کافی برخوردار نبوده اند و بارها این را با مقامات بالا دست خود از جمله گروه ایمنی منتقل کرده اند. یکی از کارگران معدن یورت با اشاره به اینکه کسی به فکر جان آن ها نیست، می‌گوید:«ایمنی کجا بود؟ اگر ایمنی بود که این اتفاق نمی افتاد. مسئولان فقط به فکر زغال و پول هستند نه به فکر جان ما». یکی دیگر از کارگران حاضر در محل حادثه معدن آزادشهر گفت: «در لحظه حادثه در تونل های پایین‌تر بودیم. من در فاصله 50 متری بودم که ناگهان طوفان شن و ماسه بر سر ما آمد و ما را چهار متر پرت کرد، بعد از آن به سرعت برای امدادرسانی رفتیم اما غلظت گاز متان به حدی بود که بر اثر گازگرفتگی به بیمارستان منتقل شدیم».

نمایندگان کارگران آرام نخواهند نشست

«نادعلی اسماعیلی دهج»، رییس نظام مهندسی معدن و عضو شورای عالی معادن نیز  در خصوص علت انفجار معدن آزادشهر گفت: «لوکوموتیو حمل زغال داخل تونل خاموش شده است. برای روشن شدن مجدد این لوکوموتیو ها، استارتر مخصوص وجود دارد اما استارتر استفاده شده الکتریکی بوده و منجر به جرقه شده و نشست گاز، مربوط به بعد از این اتفاق است نه قبل از حادثه». رییس نظام مهندسی معدن در پاسخی در خصوص چگونگی ایجاد ایمنی برای معادن زغال سنگ اظهار کرد:« حادثه انفجار این معدن یک اتفاق غیر قابل پیش بینی بود، حادثه غیرمترقبه ای که رخ داد اما برای تشخیص نشت گاز در معادن وزارت صنعت و معدن سال گذشته مبادرت به خرید دستگاه های تشخیص گاز با قابلیت هشدار و آژیر کرده که در این معدن نیز چهار دستگاه وجود داشته اما این حادثه به دلیل استفاده از استارتر الکتریکی رخ داده است.

همچنین در تمام معدن بررسی های لازم وجود دارد و حتی ساعت مچی افراد را به دلیل داشتن باتری قبل از ورود تحویل می گیرند». این در حالی‌ست که بسیاری از کارگران این معدن گفته‌اند که مدت‌هاست به نبود گازسنج اعتراض داشته‌اند و این معدن به سیستم گازسنج مجهز نبوده است. به گفته این کارگران، قبل از انفجار بوی گاز در داخل معدن استشمام شده است. در این خصوص «حسن حبیبی»، بازرس کانون عالی شوراهای اسلامی کار با اشاره به آغازبررسی علت حادثه معدن آزاد شهر گفت:« تحقیقات علت این حادثه دلخراش توسط نمایندگان تشکل‌های کارگری در استان گلستان آغاز شده و به محض اینکه علت حادثه مشخص شود، به عنوان نمایندگان کارگران آرام نخواهیم نشست». حبیبی درباره اینکه گاهی راننده لوکوموتیو حمل ذغال سنگ را به دلیل تعویض باتری و وقوع جرقه علت حادثه عنوان می‌کنند، گفت: «بی انصافی است که پیش از تکمیل تحقیقات یک فرد را مقصر حادثه اعلام کنیم. اما همه دستگاه‌ها بدانند که پس از تعیین علت وقوع این حادثه دلخراش، جامعه کارگری آرام نخواهد نشست و در صورت لزوم پیگیری‌های قضایی نیز انجام می‌شود». رییس سازمان پدافند غیرعامل کشور اما انفجار معدن زمستان یورت را به طورکامل مربوط به ایمنی دانست. به گفته «غلامرضا جلالی»، ادارات کار و صنعت و معدن مکلف به انجام مقررات ایمنی هستند اما این ایمنی در این معدن وجود نداشته و این انفجار نیز مانند حادثه پلاسکو، ناشی از وجود مشکل در بخش ایمنی و عدم رعایت مقررات و ضوابط بوده است.

وجود مانع در ورود به محل ریزش دوم

«تا این لحظه 21 جسد از معدن خارج شده و یک جسد نیز مشاهده شده اما خارج نشده است. عملیات امداد رسانی و خروج جسدها ادامه دارد اما به دلیل وجود سنگ در محل ریزش دوم، عملیات سرعت خود را از دست داده که در تلاش رفع مانع هستیم».

این را «صادقعلی مقدم»، مدیرکل مدیریت بحران استان گلستان  می‌گوید و با اشاره به اینکه به طور حتم بیش از 10 نفر در قسمت دوم تونل محبوس هستند، آمار کلی محبوسان را 33 تا 35 نفر و مصدومان حادثه را تاکنون 81 نفر اعلام می کند.

مقدم با اشاره به اینکه نیروهای امدادی هلال‌احمر، اورژانس و ماموران انتظامی از ساعات اولیه در محل حادثه حاضر شده اند اظهار کرد:«هم‌اکنون امدادگران از محل ریزش اول‌تونل عبورکردند و در تلاش برای رسیدن به تونل دوم و نجات معدنکاران محبوس هستند اما سنگی که در محل ریزش دوم قرار دارد، مانع ورود است و در تلاش هستیم با خرد کردن سنگ که متاسفانه زمان‌بر است، از ریزش دوم عبور کنیم». به گفته مدیر کل مدیریت بحران استان گلستان، در حال حاضر از دستگاه های تخیله هوا برای فرستادن هوای فشرده به قسمت انتهایی تونل استفاده می شود.

انتقال 2 تن اقلام غذایی به محل حادثه

«مرتضی سلیمی» ،رییس سازمان امداد و نجات هلال احمر نیز با اشاره به اینکه پس از وقوع حادثه، بالگرد جمعیت هلال احمر در محل حاضر شد و اقدام به انتقال وسایل و تجهیزات مورد نیاز و همچنین نیروهای آتش‌نشانی به محل وقوع حادثه کرد، اظهار کرد:« تا کنون 6 سورتی پرواز برای انتقال نیروی انسانی و تجهیزات مورد نیاز برای کمک به محبوس شدگان و مصدومان در معدن یورت انجام شد و 12 تن از مصدومان حادثه به وسیله بالگرد جمعیت هلال احمر به بیمارستان منتقل شدند و طی 6 سورتی پرواز، 2 تن اقلام و مواد غذایی مورد نیاز به محل حادثه منتقل شد. با توجه به صعب‌العبوربودن مسیر منتهی به معدن یورت، هزار قوطی کنسروجات، پتو و چادر امدادی، تجهیزات دارویی، کپسول‌های اکسیژن و ماسک‌های تنفسی به وسیله بالگرد هلال احمر به محل منتقل شد».

حادثه معدن زمستان یورت نیز مانند تمام حوادثی که طی ماه های اخیر، ایران را سیاه‌پوش کرد، می گذرد؛ جنازه ها از زیر آوار بیرون می آیند و شناسایی می شوند. کودکانی بی گناه تا مدت ها بهانه پدری را می گیرند که دیگر بازنخواهد گشت و ناچار بدون پدر قد می کشند.

کودکانی که نام معدن تمام عمر برای آن‌ها مترادف با مرگ خواهد بود. خانواده ها برای دریافت حقوق معوقه همسران متوفای‌شان و همچنین دریافت تسهیلاتی که شرکت مزبور موظف به درنظر گرفتن آن است، باید مدت ها بدوند و معلوم نیست که تکلیف این حقوق ها و این خانواده ها چه خواهد شد.

با این حال ما آن ها را از یاد خواهیم برد. نام گلستان و یورت اندکی بعد به پستوی ذهن ما فرستاده می شود وکمتر کسی سراغی از خانواده کشته شدگان خواهد گرفت. اما کاش از یاد نبریم معدنی که کارگران را بلعید و خانواده هایی که دیگر مرد ندارند. کاش نگاه های اشک آلود کارگران را فراموش نکنیم.