۴ ضلعی افت قیمت نفت

تجربه‌های پیشین نشان می‌دهد که در روزهای منتهی به نشست‌های حساس اوپک، بازار به اوج حساسیت خود می‌رسد و به کوچک‌ترین حرف و حدیث یا انتشار آمار واکنش نشان می‌دهد. این واکنش‌ها گاهی همانند یکی، دو هفته گذشته مثبت است و به رشد قیمت نفت می‌انجامد و گاهی همانند روزهای گذشته‌ منفی است و قیمت را به پایین‌ترین سطح خود در پنج‌ماه اخیر می‌رساند.

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از تعادل ، آنچه بازار در چند ماه گذشته شاهد آن بوده است رویارویی تلاش‌های اوپک برای کاهش تولید با جبهه‌یی از عوامل کاهنده قیمت نظیر افزایش تولید امریکا، کاهش تقاضا و مسائل ژئوپلیتیکی بوده است. بنابراین اگر تنها عامل افزایشی قیمت نفت (یعنی امید به ادامه تلاش‌های اوپک) نیز از بازار گرفته‌شود، تقریبا مانع بنیادینی جلودار افت قیمت نفت نخواهد بود. این اتفاقی است که در دو روز گذشته شاهد رقم خوردن آن بودیم و سبب شد تا قیمت نفت وست‌تگزاس‌اینترمدیت برای دقایقی به زیر 45دلار در هر بشکه سقوط کند.

بنابراین می‌توان گفت که عمده دلایل افت اخیر قیمت نفت به 4عامل محدود می‌شود. عامل نخست تداوم افزایش تولید نفت ایالات‌متحده است. امروز شرکت‌های نفتی امریکایی با توجه به پیشرفت‌های تکنولوژیکی و به کارگیری مدل‌های مختلف مالی قادرند انعطاف‌پذیری و تاب‌آوری بیشتری‌ در مقابل نوسانات قیمت نفت از خود نشان دهند.

دومین عامل کاهش غیرمنتظره تقاضای بنزین در این بازه از سال نسبت به مدت مشابه در سال‌های گذشته است. سومین عامل پوست‌اندازی سیاست‌های اقتصادی تدوینی توسط دولت چین است. آمارها نشان می‌دهد تغییر این سیاست‌ها سبب شده تا در ماه آوریل، رشد اقتصادی چین به پایین‌ترین سطح خود در یک سال اخیر رسیده‌ باشد. عامل چهارم و پایانی نیز تضعیف نشانه‌های امیدوارکننده از سوی اوپک در رابطه با تمدید توافق کاهش تولید در فاصله کمتر از سه‌هفته‌یی به نشست 172 این کارتل نفتی در شهر وین است.

روز گذشته قیمت نفت خام امریکا در بازارهای آسیا بیش از 3درصد کاهش را تجربه کرد و برای نخستین‌بار پس از توافق اوپک در ماه نوامبر 2016، به زیر 45دلار در هر بشکه رسید. هرچند قیمت نفت در آخرین ساعات کاری بازار اندکی بهبود یافت و نفت WTI به بالای 45دلار بازگشت اما کماکان قیمت 45دلار و 59سنتی نفت امریکا، 8درصد نسبت به ابتدای هفته کاری پایین‌تر است.

 این کاهش قیمت به قیمت سهام کمپانی‌های بزرگ انرژی همچون اکسون موبیل نیز ضربه وارد کرد. در شرق آسیا نیز ارزش سهام غول‌های انرژی همچون ساینوپک و پتروچاینا نیز به ترتیب 2.9 و 2.1درصد کاهش داشت. به‌طور کلی می‌توان گفت آنچه بیشترین سهم در این افت قیمت را داشته است، افزایش تولید نفت ایالات‌متحده در کنار کاهش شگفت‌انگیز تقاضای بنزین از سوی رانندگان امریکایی است که سبب شده ذخایر نفت این کشور کماکان در سطح قابل توجهی باقی بماند.

 سربه‌سر گذاشتن شیل با اوپک

به‌طور کلی انقلاب تولید نفت شیل در دهه‌های گذشته شکل و شمایل چشم‌انداز بازار جهانی انرژی را تغییر داده‌ و رتبه امریکا را در رده‌بندی بین‌المللی تولیدکنندگان نفت بالا برده است.

هرچند افت شدید قیمت نفت در اواخر سال 2015 و ابتدای 2016 ضربه سختی را به صنعت شیل ایالات‌متحده وارد کرد؛ اما تولیدکنندگان نفت شیل اکنون به کمک پیشرفت‌های تکنولوژیکی و اتکا بر مدل‌های تجاری مشتری‌مدارتر (Lean Business Model) بر ریل بازگشت قرار گرفته‌اند و به شرکت‌های نفتی امریکایی این فرصت را داده تا به صورت سودآورتر و در سطح قیمت‌ بسیار پایین‌تری نسبت به گذشته به استخراج نفت بپردازند.

جنا دلنی تحلیلگر ارشد موسسه پلاتس‌آنلاتیک در این رابطه اظهار می‌کند: «بسیاری از بازیگران جهانی انتظار نداشتند که شرکت‌های امریکایی در چنین سطحی از قیمت‌ با این سرعت بتوانند تولید خود را افزایش دهند.»

اما این بازگشت شرکت‌های امریکایی سبب شده تا تلاش‌های صورت گرفته توسط اوپک و برخی تولیدکنندگان غیراوپکی برای حمایت از قیمت نفت تا حدودی خنثی شود. علاوه بر تولیدکنندگان نفت امریکا، آن دسته از تولیدکنندگان از جمله نیجریه و لیبی که از اجرای توافق مستثنا شده ‌بودند بیش از حد انتظار تولید خود را افزایش داده‌اند. به عنوان مثال هرچند نیجریه در سال 2016 وضعیت رقت‌باری از لحاظ اقتصادی و خصوصا در تولید و فروش نفت را تجربه کرد، اما این کشور در ماه فوریه 2017 بیش از تمام اعضای اوپک به ظرفیت تولید خود افزود.

 شگفتی‌سازی بنزین

عامل دیگری که سبب افت قیمت در بازار نفت شده است، شگفتی‌سازی تقاضای بنزین در ایالات‌متحده است.  تقاضا برای این فرآورده نفتی در ایالات‌متحده نسبت به سال گذشته 250هزار بشکه در روز کاهش داشته است. همچنین براساس آخرین گزارش هفتگی اداره اطلاعات انرژی ایالات‌متحده، مصرف بنزین در ماه‌های ژانویه و فوریه نسبت به مدت مشابه با کاهش روبه‌رو بوده و همین امر سبب شده تا سطح انبارهای مربوط به فرآورده‌های نفتی نسبت به سال‌های گذشته بالاتر بیاید.

 رشد چین

رشد اقتصادی چین همواره متغیر مهم و معناداری در تابع قیمت طلای سیاه بوده است. هرگاه رشد اقتصادی این کشور چشم‌انداز مثبتی را به خود دیده است، قیمت نفت بهبود پیدا کرده و هرگاه انتظار کاهش در رشد اقتصادی چین به وجود بیاید، بازار نفت با سرخوردگی مواجه می‌شود. جدیدترین آمارهای مربوط به دومین مصرف‌کننده نفت دنیا، نشان می‌دهد که رشد اقتصادی این کشور در ماه آوریل به پایین‌ترین سرعت خود در یک‌سال اخیر رسیده است.

سیاست‌های اتخاذی دولت چین در رابطه با کاهش ریسک همراه با افزایش استقراض در چین، سبب شده تا تقاضا در این کشور بیش از حد انتظار کاهش داشته ‌باشد و همین مساله سبب کاهش تولید کارخانجات چین شده است.

هرچند اقتصاد چین با ثبت رشد اقتصادی 6.9درصدی در سه‌ماهه نخست سال 2017 برای خود حریف می‌طلبید اما اقتصاددانان انتظار دارند که سرعت رشد اقتصادی این کشور در ادامه سال کاهش یابد. علت این پیش‌بینی تغییر در سیاست‌های اقتصادی دولت چین است. دولت چین قصد دارد، اقتصاد این کشور را از مدل مبتنی بر سرمایه‌گذاری استقراض‌محور و صادراتی به سمت مدل مصرف‌کننده‌محور تغییر دهد.

 اختلال در ارسال سیگنال مثبت از سوی اوپک

به نظر می‌رسد، روند امیدبخشی به تمدید توافق کاهش تولید دچار وقفه شده است و صحبت‌هایی مبنی بر کنار گذاشتن گزینه کاهش بیشتر تولید از سوی اعضای کارتل به گوش می‌رسد.

شاید بتوان گفت که علت چنین نتیجه‌گیری این است که در انجام چنین توافقی، ایالات‌متحده نقشی را ایفا نمی‌کند. این در حالی است که این کشور در حال رساندن سطح تولید خود به بزرگ‌ترین تولیدکنندگان جهان از جمله عربستان‌سعودی و روسیه است.

بنابر آمارهای منتشر شده، تولید نفت امریکا از میانه سال 2016 بیش از 10درصد افزایش یافته و در حال حاضر به حدود 9میلیون و 300هزار بشکه در روز رسیده است. بنابراین این پرسش در ذهن اعضای اوپک و روسیه شکل گرفته است که چگونه می‌توان دل در گرو توافقی بست که تولیدکننده‌یی همچون ایالات‌متحده نه‌تنها وقعی به آن نمی‌نهد بلکه از تمام منافع آن نیز متمتع می‌شود و سواری مجانی را به منصه ظهور می‌رساند.

این پرسش بیش از همه در ذهن تولیدکنندگان غیراوپکی همچون روسیه شکل می‌گیرد. کشورهایی که هیچ‌گونه تعهدی به اجرای تصمیمات اوپک ندارند و هر زمان که احساس کنند منافع آنها در خطر است، می‌توانند عطای همکاری با اوپک را به لقایش ببخشند.

آبیشک کومار تحلیلگر ارشد موسسه اینترفاکس‌انرژی در این باره معتقد است: «در حالی که انتظار می‌رود اوپک توافق داوطلبانه کاهش تولید خود را برای 6 ماه دیگر تمدید کند، چالش‌ اصلی در قانع‌کردن تولیدکنندگان غیراوپکی برای ادامه همراهی است.

همچنین رشد مداوم تولید نفت ایالات‌متحده نیز تمدید توافق محدودیت تولید اوپک فرای سال 2017 را غیرمحتمل می‌کند.»

بنابراین به نظر می‌رسد که چالش اصلی اوپکی‌ها بر سر راه تمدید توافق بیش از آنکه به اعضای خود مرتبط باشد به داوطلبان خارج از این سازمانی است که قبول کردند برای 6‌ماه تن به پیشنهاد اوپک بدهند. هرچند همین تجربه چندماهه همکاری نیز گویا آنچنان مطلوب نبوده و برخلاف اعضای اوپک، تولیدکنندگان غیراوپکی و خصوصا روسیه، دل به این توافق نداده‌اند.

پیش‌تر یک منبع آگاه در اوپک اظهار کرده ‌بود: ««کشورهایی مانند روسیه و آذربایجان در جلسات صحبت می‌کنند و وعده می‌دهند اما در عمل تغییری قابل توجه در تولید نفت خام خود اعمال نمی‌کنند.

این موضوع بر تصمیم اثر خواهد گذاشت. اکنون بعضی‌ها در حال تولید اضافه هستند که باید از این وضعیت کوتاه بیایند، در این میان صحبت‌هایی هم مبنی بر تقلب بعضی از کشورها مطرح می‌شود. به‌طور کلی این صحبت‌ها اکنون در جلسات دبیرخانه اوپک در وین مطرح است.»