افتتاح تاریخی ۶ فاز پارس جنوبی

«پیش به سوی تولید برابر با قطر از میدان گازی پارس جنوبی» ابتدای دولت یازدهم زمانی که وزیر نفت در لابه لای صحبت‌هایش از این موضوع به‌عنوان اولویت‌های توسعه صنعت نفت یاد می‌کرد، کسی فکر نمی‌کرد که این وعده روزی تحقق یابد‌،چراکه وزیران نفت بسیاری از آن دم زده بودند،اما این بار واقعیت دارد به طوری که امروز 6 فاز پارس جنوبی به‌طور همزمان با حضور رئیس جمهوری افتتاح می‌شود. فازهایی که از سال گذشته تاکنون یکی پس از دیگری وارد مدار تولید گازشده‌اند و در آخرین روزهای سال 95 تولید روزانه ایران از این میدان مشترک را با قطر برابر کرده‌اند.

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از ایران ، بزرگ‌ترین میدان مستقل گازی جهان با عنوان پارس جنوبی در ایران و با نام گنبد شمالی (North Dome) در بخش قطری شناخته می‌شود. این ماموت گازی با برخورداری از 51 تریلیون متر مکعب ذخایر گازی و حدود 50 میلیارد بشکه ذخایر میعانات گازی، سهمی معادل 27 درصد از مجموع ذخایر اثبات شده گاز دنیا را در خود جای داده است. این حوزه در مساحتی به وسعت 9700 کیلومتر مربع گسترده شده است که از این میزان، 3700 کیلومتر در آب‌های سرزمینی ایران و مابقی در حوزه دریای کشور قطر در خلیج فارس واقع شده است.

اگر چه تولید روزانه گاز در بخش ایرانی میدان با تولید قطر برابر شده است اما تولید تجمعی قطر تقریباً دوبرابر تولید تجمعی ایران است،موضوعی غیرقابل انکار که نتیجه سال‌ها تعلل رؤسای جمهوری و وزیران نفت دولت‌های گذشته است. برای مثال «قرارداد بخشی از فازهایی که فردا رسماً افتتاح می‌شود مربوط به دولت اصلاحات است اما به دلیل تحریم و همین‌طور سوء مدیریت تا ابتدای دولت یازدهم پیشرفت چندانی نداشتند.» این موضوع را غلامرضا منوچهری مدیر توسعه و مهندسی شرکت ملی نفت  بیان کرد و ادامه داد: بعد از سال‌ها همچنان حجم قابل توجهی از کار توسعه 6 فاز استاندارد که معادل 5 فاز اسمی است، باقی مانده بود تا آنکه دولت یازدهم روی کار آمد. خوشبختانه با وجود کاهش درآمدهای دولت از سال 92 تاکنون فازها مرحله به مرحله وارد مدار تولید شدند. این 5 فاز اسمی که در اصل 6 فاز استاندارد محسوب می‌شوند عبارتند از: فازهای 17، 18، 19، 20 و 21 که فاز 19 معادل دو فاز استاندارد است. در ادامه جزئیات این 5 فاز را بخوانید. به گفته منوچهری هر یک فاز استاندارد پارس جنوبی می‌تواند یک درصد تولید ناخالص ملی (GNP)را افزایش دهد.

گفتنی است 14 تریلیون متر مکعب از ذخایر گازی و 19 میلیارد بشکه از ذخایر نفت میعانات همراه با 5/7 میلیارد بشکه ذخایر نفت در بخش ایرانی این میدان قرار دارد. این بخش همچنین بزرگترین مخزن گاز هلیوم جهان با ذخایری معادل 28 درصد مجموع ذخایر اثبات شده جهانی محسوب می‌شود. ذخایر کشورمان در این میدان، حدود نیمی از مجموع ذخایر اثبات شده گاز ایران و 8 درصد از مجموع ذخایر جهانی گاز طبیعی را تشکیل می‌دهد. این رقم در قطر، به‌عنوان شریک مخزن، معادل تمامی ذخایر گازی این کشور است. توسعه پارس جنوبی با هدف تأمین مصارف پیش‌بینی شده داخلی به گاز طبیعی، راهیابی به بازارهای جهانی گاز طبیعی و تأمین خوراک واحدهای پتروشیمی از حدود دو دهه گذشته با کارفرمایی شرکت نفت و گاز پارس آغاز شده است.

طرح توسعه فازهای ١٧و١٨

فازهای 17 و 18 میدان گازی پارس جنوبی در بلوک جنوب شرقی حوزه پارس جنوبی و حاشیه شرقی مرز آبی مشترک ایران و قطر قرار گرفته است. این فاز با برخورداری از ذخایر درجا معادل 600 میلیارد متر مکعب حدود 5 درصد از ذخایر میدان گازی پارس جنوبی را به خود اختصاص داده است. گاز طبیعی تولیدی در این فازها با طی مسافت حدود 110 کیلومتر از بستر دریا به پالایشگاه خشکی واقع در منطقه عسلویه منتقل می‌شود.

برنامه توسعه فازهای17 و 18 در راستای تولید 50 میلیون متر مکعب گاز ترش، ‌تر و غنی از 44 حلقه چاه تولیدی است که از طریق دو سکوی اصلی و دو سکوی اقماری برداشت می‌شود. 77 هزار بشکه میعانات گازی و 400 تن گوگرد از دیگر تولیدات روزانه طرح مزبور است؛ همچنین 2900 تن گاز مایع LNG و 2750تن اتان در روز به منظور تأمین خوراک و واحدهای پتروشیمی مستقر در منطقه عسلویه تولید می‌گردد.

گاز تولیدی این فاز پس از شیرین‌سازی از طریق خط لوله هفتم سراسری به تأمین بخش عمده‌ای از نیازهای فزآینده گاز طبیعی کشور در خوزستان و استان‌های غربی و نیز پشتیبانی از صادرات گاز به عراق به‌عنوان دومین مقصد صادرات گاز ایران در غرب کشور اختصاص خواهد یافت. میعانات گازی تولیدی به‌عنوان ارزشمندترین محصول توسعه این فاز از طریق گوی شناور به مقاصد صادراتی بارگیری می‌شود. همچنین گوگرد تولیدی پالایشگاه نیز پس از دانه‌بندی به اسکله صادراتی پارس یک منتقل و از آنجا به بازارهای جهانی ارسال خواهد شد.

افق اقتصادی فازهای 17 و 18

ارزش اقتصادی تولیدات این فازها با احتساب قیمت‌های فرضی حداقلی برای گاز طبیعی شیرین (معادل 13 سنت در هر متر مکعب) و میعانات (معادل 50 دلار در هر بشکه) به بیش از 4 میلیارد دلار در سال (روزانه معادل 30 میلیون دلار) بالغ می‌گردد. ضمن اینکه تأمین نیازهای فزآینده داخلی به گاز طبیعی، کاهش وابستگی کشور به گاز طبیعی وارداتی از ترکمنستان، زمینه‌سازی برای توسعه سهم و حضور ایران دربازارهای منطقه‌ای گاز طبیعی و جایگزینی گاز طبیعی به‌عنوان پاک‌ترین سوخت فسیلی با سوخت مایع مصرفی در نیروگاه‌ها و بخش‌های صنعتی برای مقابله با چالش‌های زیست محیطی کلانشهرهای کشور بخصوص آلودگی هوا، از مهم‌ترین مزایای گاز طبیعی تولیدی فازهای 17 و 18 است. حجم تنوع تولیدات این طرح گازی که عمدتاً در سبد محصولات تجاری با تقاضای رو به رشد بازارهای جهانی قرار دارد، حاکی از سهم بالای این دستاورد در رشد شاخص‌های تولیدی و اقتصادی کشور است. پیش‌بینی می‌شود که بازگشت سرمایه این طرح (ROR) از محل فروش داخلی و خارجی پروژه، سه ساله محقق شود.

شرکت نفت و گاز پارس به‌عنوان مجری این فازها با وجود ثبت 140 میلیون نفر ساعت کار در فازهای 17 و 18, رکورد 31 میلیون ساعت کار بدون حادثه در سطح صنعت نفت در این طرح به ثبت رساند.

طرح توسعه فازهای 17 و 18 میدان گازی پارس جنوبی از نظر حجم عملیات و میزان سرمایه‌گذاری، در شمار بزرگترین طرح‌های تاریخ صنعت نفت ایران و یکی از بزرگ‌ترین طرح‌های تولید گاز جهان در سال‌های اخیر است.

این دو فاز استاندارد شامل بخش‌ها و تأسیسات دریایی و ساحلی هستند. فارهای 17 و 18 انعکاس کوچکی است ازتلاش‌های بزرگ مردمانی از جنس آفتاب، که واژه «مامی توانیم» رابا اراده و انگیزه پیشرفت به منصه ظهور رساندند. باوجود محدودیت‌های موجود در فضای بین‌المللی در دوره ساخت و توسعه این طرح و استراتژیک بودن منطقه پارس جنوبی برای کشور که در ماراتنی نابرابر باکشور قطر قرار داشت، تنها غیرت فرزندان این مرز و بوم بود که ترجمان عشق را در شعله‌های سربه فلک کشیده فازهای پارس جنوبی تابنده ساخت. ایران در عصر گاز اینک، فرصت دیگری برای خود ساخته است.

پیمانکاران طرح

عملیات ساخت فازهای 17 و 18 از 22 خرداد ماه 1385 آغاز گشت. اجرای طرح این فاز‌ها به کنسرسیومی متشکل از سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، شرکت مهندسی و ساخت تأسیسات دریایی ایران، شرکت ملی حفاری ایران، شرکت مهندسی و ساختمان صنایع نفت و شرکت صنعتی دریایی ایران (صدرا) واگذار شده بود.

طرح توسعه فاز ١٩

فاز 19 میدان پارس جنوبی معادل 2 فاز استاندارد و از حیث کمی بی‌نظیر است. اینکه اکنون توانسته‌ایم بعد از سال‌ها با برنامه‌ریزی‌های دقیق وزیر نفت و تلاش بی‌وقفه متخصصان داخلی گامی مؤثر در مسیر توسعه آن برداریم موضوعی بسیار با اهمیت است. این فاز تقریباً در مرزی‌ترین نقطه میدان قرار دارد و در بلوک‌های مرزی توسعه هرچه سریعتر یکی از الزامات به شمار می‌رفت.

این فاز میدان گازی پارس جنوبی با مساحتی در حدود 216 هکتار در بلوک شرق حوزه پارس جنوبی و حاشیه غربی مرز آبی مشترک ایران و قطر قرار گرفته است. این فاز با برخورداری از ذخایر گاز درجا معادل 17.3تریلیون فوت مکعب حدود 3.7 درصد از ذخایر میدان گازی پارس جنوبی را به خود اختصاص داده است. گاز طبیعی تولیدی در این فاز با طی مسافت حدود 112 کیلومتر از بستر دریا به پالایشگاه خشکی واقع در منطقه تمبک در 30 کیلومتری بندر کنگان منتقل می‌شود.

تولیدات این فاز معادل 56.6 میلیون متر مکعب (2 میلیارد فوت مکعب) گاز ترش، ‌تر و غنی از 21 حلقه چاه تولیدی است که از طریق دو سکوی سرچاهی اصلی SPD19A و SPD19C و دو سکوی اقماری SPD19B و SPD2 برداشت می‌شود.50 میلیون متر مکعب گاز شیرین (متان) جهت تزریق به شبکه سراسری (خط ششم سراسری)، 75 هزار بشکه میعانات گازی، 2550 تن گاز اتان1700 تن گاز پروپان، 1100 تن گاز بوتان و 400 تن گوگرد در روز، سبد محصولات تولیدی طرح توسعه فاز 19 را شامل می‌شوند.

گاز تولیدی این فاز پس از شیرین‌سازی از طریق خط لوله ششم سراسری به تأمین بخش عمده‌ای از نیازهای فزاینده گاز طبیعی کشور در محور جنوب غربی و غرب و نیز پشتیبانی از صادرات گاز به عراق به‌عنوان دومین مقصد صادرات گاز ایران در غرب کشور اختصاص خواهد یافت. میعانات گازی تولیدی به‌عنوان ارزشمند‌ترین محصول توسعه این فاز از طریق گوی شناور به مقاصد صادراتی بار‌گیری می‌شود. محصولات پروپان و بوتان جهت صادرات و گاز اتان جهت خوراک مجتمع‌های پتروشیمی از دیگر تولیدات ارزشمند این طرح است. گوگرد تولیدی پالایشگاه نیز پس از دانه‌بندی از طریق اسکله خدماتی پارس 2 راهی بازارهای صادراتی می‌گردد.

ارزش اقتصادی فاز 19

ارزش اقتصادی تولیدات این فاز با احتساب قیمت‌های فرضی حداقلی برای گاز طبیعی شیرین (معادل 15 سنت در هر متر مکعب) و میعانات (معادل 43 دلار در هر بشکه) به بیش از 5.5 میلیارد دلار در سال (روزانه معادل 20 میلیون دلار) بالغ می‌گردد. ضمن اینکه تأمین نیازهای فزاینده داخلی به گاز طبیعی، کاهش وابستگی کشور به گاز طبیعی وارداتی از ترکمنستان، زمینه‌سازی برای توسعه سهم و حضور ایران دربازارهای منطقه‌ای گاز طبیعی و جایگزینی گاز طبیعی به‌عنوان پاک‌ترین سوخت فسیلی با سوخت مایع مصرفی در نیروگاه‌ها و بخش‌های صنعتی برای مقابله با چالش‌های زیست محیطی کلانشهرهای کشور بخصوص آلودگی هوا، از مهم‌ترین مزایای گاز طبیعی تولیدی فاز 19 است.

این 2 فاز استاندارد شامل بخش‌ها و تأسیسات دریایی و ساحلی است که آنها را تبدیل به یکی از خاص‌ترین طرح‌های توسعه پارس جنوبی کرده است. در این فاز نیز شرکت نفت و گاز پارس با وجود ثبت 133 میلیون نفر ساعت کار در فاز 19, رکورد 16 میلیون ساعت کار بدون حادثه در پالایشگاه خشکی را به ثبت رساند.

انتخاب طرح توسعه فاز 19 به‌عنوان فاز برتر در حیطه ایمنی در سال 1394 در سطح شرکت نفت و گاز پارس و همچنین در سطح منطقه ویژه اقتصادی و انرژی پارس از دیگر افتخارات این طرح است.

ویژگی‌های برجسته طرح توسعه فاز 19 پارس جنوبی

1. دستیابی به رکورد حفاری 6/17 متر بر ساعت و عدم نشت گاز در محفظه جداری چاههای طرح توسعه فاز 19

2. نخستین طرح در میان طرح‌های موسوم به 35 ماهه است که از اسفند ماه 1394 برداشت گاز از میدان مشترک و تولید و تزریق گاز شیرین به خطوط لوله سراسری و تولید و صادرات میعانات گازی در آن آغاز شده است.

3. نخستین طرح در میان طرح‌های جدید پارس جنوبی است که با ایجاد یکپارچگی بین طرح‌های ساخت سکو، لوله‌گذاری دریایی و پالایشگاه خشکی موفق شد با تکیه بر راه‌اندازی کلیه واحدهای دریافت گاز از بلوک مرزی خود در میدان مشترک پارس جنوبی و با راه‌اندازی کلیه واحد‌های دریافت گاز ترش و سرویس‌های جانبی پالایشگاه در مدار تولید قرار گیرد.

4. ثبت رکورد کوتاهترین زمان نصب سکوی دریایی با زمان تقریبی 150 دقیقه.

5. ثبت رکورد 70 روزکاری در راه‌اندازی سکوهای اصلی در دریا.

6. ثبت رکورد راه‌اندازی سه واحد شیرین‌سازی پالایشگاه و تزریق 5/37 میلیون متر مکعب گاز در روز به شبکه سراسری در کمتر از 5 ماه از راه‌اندازی پالایشگاه خشکی.

نگاهی به فاز‌های 20 و 21

فاز‌های 20 و 21 میدان گازی پارس جنوبی معادل دو فاز استاندارد یعنی 50 میلیون متر مکعب در روز گاز تولید می‌کنند. به طور کلی هدف از توسعه این دو فاز تولید روزانه 50 میلیون متر مکعب گاز شیرین و تصفیه ‌شده برای تأمین نیاز مصارف داخلی، تولید روزانه 75 هزار بشکه میعانات گازی، 400 تن گوگرد و تولید سالانه یک میلیون و 50 تن گاز مایع و یک میلیون تن گاز اتان به منظور تأمین خوراک صنایع پتروشیمی است. این دو فار که از طرح‌های اولویت دوم توسعه میدان گازی پارس جنوبی به شمار می‌رفتند مانند فاز‌های دیگر این میدان شامل تأسیسات دریایی و ساحلی‌اند.

عملیات اجرایی این فاز از 25 خرداد ماه 1389 آغاز شد. اجرای طرح فازهای 20و 21 به شرکت مهندسی و ساختمان صنایع نفت ایرانOIEC به‌عنوان پیمانکار اصلی و شرکت مهندسی و ساخت تأسیسات دریایی ایران واگذار شده بود.

افتتاح رسمی 11 فاز دستاورد دولت یازدهم

بر اساس آنچه گفته شد از مجموع 6 فاز استانداردی که فردا افتتاح می‌شود حدود 150 میلیون متر مکعب در روز به تولید گاز کشور افزوده خواهد شد. اما عملکرد دولت یازدهم در پارس جنوبی به این 6 فاز خلاصه نمی‌شود. پیش از این نیز دولت یازدهم 3 فاز 12، 15 و 16 را به طور رسمی افتتاح کرده بود. فاز 12 با تولید تقریباً 80 میلیون متر مکعب گاز ترش در هر روز معادل 3 فاز استاندارد است و با احتساب این موضوع 5 فاز در 3 سال اخیر افتتاح شد.

بنابراین در این دولت 11 فاز به بهره‌برداری رسمی رسید. هر فاز استاندارد روزانه حدود 1 میلیارد فوت مکعب گاز معادل 28.6 میلیون متر مکعب، گاز غنی تولید می‌کند. بر این اساس با یک برآورد سرانگشتی می‌توان گفت که این دولت بیش از 314 میلیون متر مکعب در روز به تولید گاز از پارس جنوبی افزود و به این ترتیب تولید روزانه گاز ایران از این مخزن مشترک، با قطر برابر شد. البته سال 84 نیز در یک مقطع تولید ایران و قطر از مخزن پارس جنوبی که در بخش قطری خود «گنبد شمالی» نام دارد، برابر شد. اما سال 92 قطر دو برابر ایران از این مخزن گاز برداشت می‌کرد. عقب ماندگی ایران در برداشت گاز از این مخزن، آن هم مخزنی که شیب‌اش به سمت قطر است، تأسف برانگیز و به منزله از دست رفتن منافع ملی بود.

سال 92 یعنی زمانی که دولت یازدهم سکان صنعت نفت کشور را در دست گرفت، از این میدان روزانه 280 میلیون مترمکعب گاز غنی برداشت می‌شد. در نظر بگیرید که توسعه این میدان از سال‌های 76-77 آغاز شده بود و سرعت توسعه میدان به حدی کند بود که ازبابت تأخیرها هر روز میلیاردها دلار ضررمی کردیم. اما بیژن زنگنه وزیر نفت برنامه توسعه پارس جنوبی را مدیریت کرد و اولویت را به توسعه طرح‌هایی داد که بیشترین درصد پیشرفت را داشتند یا اینکه در بلوک مرزی قرار گرفته بودند و فرار گاز از آنها بیش از سایر فازها بود. به این ترتیب توانستیم با کمترین هزینه، عقب‌ماندگی از قطر را جبران کنیم.

اکنون ایران می‌تواند بیش از 570 میلیون مترمکعب در روز از این میدان مشترک گاز طبیعی و بیش از 650هزار در روز میعانات گازی برداشت کند. به این ترتیب در دولت یازدهم جهش بزرگی در برداشت گاز و میعانات گازی از پارس جنوبی رقم خورد که نتیجه اولویت‌بندی طرح‌های توسعه این میدان بود.

توسعه ادامه دارد

اگرچه اولویت توسعه در دولت یازدهم حول محور فاز‌های 12، 15 و 16، 17 و 18، 19، 20 و21 بود تا هرچه زودتر برداشت گاز ایران از این میدان را افزایش دهد اما این دولت از توسعه فازهای نیمه تمام دیگر هم غافل نشد. توسعه فازهای 11، 13، 14 و 22 و 23 و24 از سال 92 دنبال شده و همچنان ادامه دارد. به طوری که بجز فاز 11 تمام این فازها تا پایان سال‌جاری یا در سال 97 به تولید خواهند رسید.

گفتنی است در ابتدای سال92 درصد پیشرفت فازهای «13»، «14»، «22، 23 و 24» به ترتیب 92/74 ، 61 ، 44/76درصد بود اما امروز این ارقام به 85، 68.29، 83.6 درصد رسیده است.