اشغال پست مددکاری توسط غیر مددکاران
انگار در جامعه فقط مددکاران اجتماعی می‌دانند که سالروز ولادت حضرت علی (ع)، روز مددکار نامگذاری شده است. این در حالی است که همگان می‌دانند روز معلم، پزشک، پرستار، کارگر، مهندس و... چه روزی است و در این روزها حداقل به صاحبان آن تبریک گفته یا از آنها تقدیر می‌شود.
حال سوال اساسی این است که اگر سیزدهم رجب روز مددکاری اجتماعی نامگذاری شده است چرا این موضوع را فقط باید مددکاران اجتماعی بدانند؟ و این روز هنوز در تقویم رسمی کشور و در بین همگان آن طور که باید و شاید معرفی نشده است؟ هم اکنون رشته مددکاری اجتماعی در ایران برای همگان شناخته شده نیست، حتی بسیاری از دولتمردان نیز تصور سطحی و ناقصی از این رشته دارند. چیزی که از این نام به یاد می‌آید، تخفیف به بیماران بیمارستان‌ها و انجام کارهای خیریه است. همچنین در بسیاری از رسانه‌ها، کتب و نظرات افراد، استنباط می‌شود وقتی سخن از مددکاری اجتماعی است، منظورشان عمدتا یاری رسانی به افراد نیازمند است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از آرمان ، رشته مددکاری، یکی از دشوارترین رشته‌های دانشگاهی در دیگر کشورهاست و ورود به تمامی رشته‌های دانشگاهی، آزاد بوده و نیاز به هیچ آزمون و گزینشی ندارد، اما مددکاری اجتماعی تنها رشته‌ای است که علاقه‌مندان به تحصیل در این رشته باید با انجام مصاحبه شفاهی در آن گزینش شوند. در دیگر کشورها این رشته در کنار رشته‌های پزشکی و درمانی مورد آموزش قرار می‌گیرد و از آنجا که با سلامت افراد سر و کار دارد حساسیت روی آن فراوان است. مددکاران اجتماعی اغلب به شکل تیم‌های درمانی فعالیت می‌کنند و چگونگی فعالیت مددکاران یک کشور، یکی از شاخص‌های شناخت وضعیت رفاهی و سلامت افراد آن جامعه محسوب می‌شود. در اغلب کشورها این حرفه زیر مجموعه وزارت بهداشت و درمان است و همانند رشته‌های دیگر این حوزه دارای کارورزی و کار عملی است. در ضمن آموزش این رشته فقط به تئوری محدود نیست. برای مثال در کشور کانادا از میان مددکاران اجتماعی ۷۴ درصد در خدمات بهداشتی و سلامت اجتماعی و ۱۹ درصد در سازمان‌های دولتی به کار گرفته شده و تعداد اندکی از آنها در درمانگاه‌ها و کلینیک‌های خصوصی مشغول به کار هستند، البته تعداد شاغلان در این رشته در دهه‌های اخیر در این کشور افزایش چشمگیری داشته است. در قوانین دولتی این کشورها مددکاران در تیم‌های بهداشتی به همراه سایر تخصص‌‌ها همچون پزشکان و پرستاران فعالیت می‌کنند. فعالیت آنها در شاخه‌های تخصصی گوناگون همچون سالمندان، کودکان، اعتیاد و... است. در اغلب نقاط دنیا حضور مددکاران همانند دیگر متخصصان این حوزه در کنار دیگر عوامل مراقبت‌های بهداشتی و سلامت قرار دارد و هیچ نمونه‌ای وجود ندارد که این رشته را جزو علوم انسانی و نظری دانسته باشند. همچنین ماهیت مشاوره‌ای که یک مددکار به فرد مددجو می‌دهد متفاوت است با مشاوره‌ای که یک کارمند در بخش خدمات اجتماعی ارائه می‌دهد. با وجود این، معرفی منابع و مراجع یاری رسان جزو وظایف مددکاران است، اما بعد از شناخت مشکلات روانی و اجتماعی به عنوان یکی از روش‌های درمان و رفع مشکل مددجو است. در کشور ما سطحی گرفتن وظایف این رشته و اجازه ورود به افراد غیر متخصص توسط مسئولان، باعث می‌شود رفته رفته جایگاه حیاتی مددکاری اجتماعی کمرنگ شود و متناسب با آن شکافی عمیق در حوزه بهداشت و سلامت به وجود آید.
وضعیت رشته مددکاری اجتماعی در ایران
حدود ۵۹ سال از عمر مددکاری در کشور می‌گذرد، اما هنوز در این رشته و شغل چالش‌های فراوانی در کشور وجود دارد. در طول این دوران که رشته‌ای تحت عنوان مددکاری اجتماعی وارد کشور شده به نسبت عوامل متعددی در عدم توسعه این رشته تاثیرگذار بوده است. بعد از انقلاب در کشور برخی افراد بر این باور بودند که تا وقتی در کشور عدالت و برابری حکمفرما باشد دیگر نیازی به مددکاری اجتماعی نیست. این در حالی است که مددکاری اجتماعی فقط برای رسیدگی به افراد دردمند و فقیر طراحی نشده است، بلکه در دنیای امروز مددکاری اجتماعی در عرصه‌های مختلف ورود پیدا می‌کند. رشته مددکاری اجتماعی بعد از انقلاب فرهنگی در قالب یکی از گرایش‌های شش گانه علوم اجتماعی در کشور ابقا شد. هم اکنون در دانشگاه‌های کشور گرایش خدمات اجتماعی به رشته مددکاری اجتماعی تغییر یافته است. در ضمن مقطع کارشناسی ارشد این رشته در سال ۷۹ و مقطع دکتری هم از سال ۹۰ راه اندازی شد. در سال گذشته نیز این رشته در شورای راهبردی علوم انسانی در مقطع کارشناسی به تصویب رسید و از سوی وزارت علوم ابلاغ شد.
رسالت مددکار اجتماعی چیست؟
در دنیای امروز عرصه مددکاری به حدی وسیع است که هر انسانی در هر پایگاه و جایگاهی نیازمند مددکار اجتماعی، راهنمایی، حمایت‌های سخت افزاری و نرم افزاری است. هدف مددکار اجتماعی این است که با برجسته کردن توانمندی افراد آنها را در عرصه حل مساله یاری کنند. یک ضرب المثل قدیمی است که می‌گوید برای کمک به یک فرد نباید به او ماهی داد، بلکه با آموزش مهارت ماهی گیری می‌توان او را برای همیشه نسبت به دیگران بی نیاز کرد. برای کمک به انسان‌ها باید به نحوی رفتار کرد که فرد متوجه توانمندی‌های حرفه‌ای خود شده و به این شکل با امکانات اجتماعی آشنا شود. در این شرایط است که می‌توان نسبت به بازیابی توانایی مددجویان امیدوار بود.
مددکاران اجتماعی را بیشتر بشناسید
با گذشت زمان، مددکاران اجتماعی عرصه بیشتری را برای فعالیت خود مهیا می‌کنند. برای مثال در سال‌های اخیر قوه قضائیه در اغلب واحدهای قضائی خود یک مسئولیت تحت عنوان مددکار اجتماعی ایجاد کرده است. در این شرایط تا پرونده متهم و وضعیتش از لحاظ اجتماعی و عوامل بروز خطا شناسایی نشود قاضی رای صادر نمی‌کند. این اقدام را می‌توان یک گام موثر برای شناسایی و توجه به مددکاران اجتماعی در کشور دانست. این در حالی است که در سال‌های اخیر در دادگاه‌های خانواده مددکاران اجتماعی در کنار قضات قرار داشته و وضعیت مراجعان را مورد بررسی قرار می‌دهند و به این شکل قاضی توانایی صدور رای منصفانه دارد. با وجود اینکه هم اکنون رشته مددکاری در کشور آن‌طور که باید به رسالت خود دست نیافته است، اما شاهد اقدامات مناسبی در توجه به این رشته در سال‌های اخیر هستیم.
مددکاری اجتماعی نیازمند همدلی است
تنها استاد تمام مددکاری اجتماعی در کشور درباره وضعیت مددکاری اجتماعی به «آرمان» می‌گوید: در سال ۱۹۹۹ نخستین مدرسه مددکاری در کشور هلند تاسیس شد. این در حالی است که این رشته در کشور ما از سال ۱۳۳۷ وارد شده است. با این تفاسیر در این رشته شاهد وجود یک فاصله ۶۰ ساله نسبت به دیگر کشورهای پیشرفته هستیم. در کشور تنها هدف در این رشته دستیابی به جایگاه واقعی مددکاری است تا به این شکل بتوان مددکاری اجتماعی را به همگان معرفی کرد. محمد زاهدی اصل می‌افزاید: رسانه‌ها می‌توانند برای معرفی این رشته نقش موثر داشته باشند تا به این ترتیب عرصه‌های خدمت برای مددکاران اجتماعی روز به روز بیش از پیش مهیا شود. برای مثال هم‌اکنون مددکاران اجتماعی در حوزه‌های مختلف همچون آموزش و پرورش، مدارس، بیمارستان‌ها، دانشگاه‌ها و... با ورود به موضوع در پی حل و فصل مشکلات و نارسایی‌ها وارد عمل می‌شوند. به گفته او اقدامات مددکاران فقط شامل کمک رسانی به نیازمندان نیست، بلکه روز به روز بر وسعت دامنه فعالیت مددکار اجتماعی در کشور افزوده می‌شود. این مددکار اجتماعی با بیان اینکه برای رسمیت یافتن روز مددکار اجتماعی اقدامات مختلفی انجام شده است، می‌گوید: با وجود این هنوز درباره اینکه ۱۳ رجب روز مددکار نامگذاری شود به طور رسمی هیچ اقدامی انجام نشده است. این در حالی است که برای هر یک از صنوف در کشور یک روز خاص نامگذاری شده است و دیگر دلیلی برای عدم اعلام روز ۱۳ رجب به نام روز مددکار وجود ندارد! انتظار می‌رود شورای فرهنگ عمومی این روز را به تصویب برسانند تا در تقویم سالانه نیز این روز به عنوان روز مددکار اجتماعی نامگذاری شود. زاهدی اصل درباره وضعیت مددکاران اجتماعی در کشور می‌افزاید: دانشگاه علامه طباطبایی به عنوان متولی اصلی رشته مددکاری اجتماعی کشور در تلاش است تا این رشته ارتقا یابد. اگر دانشگاه‌ها و سازمان‌های مختلف در زمینه مددکار اجتماعی و نیاز امروز جامعه به این شغل خطیر به یک وحدت نظر برسند بی شک افق این رشته و شغل در کشور مناسب است. امید است در مجلس دهم با حضور نمایندگانی مطلع در این زمینه بتوان نظام مددکاری اجتماعی را در کشور همچون نظام روانشناسی و مشاوره، نظام پزشکی و... در مجلس تصویب کرد و فقط با این اقدام می‌توان این شغل را به رسمیت شناخت. زاهدی اصل می‌گوید: متاسفانه یکی از نارسایی‌های موجود در جامعه مددکاران اجتماعی کشور این است که بخش قابل توجهی از پست‌های مددکاران اجتماعی به وسیله افرادی اشغال شده که دانش آموخته این رشته نیستند. طبیعتا با تصویب نظام مددکاری اجتماعی در کشور از حق و حقوق مددکاران اجتماعی و مخاطبان آنها دفاع می‌شود. این امر باعث بروز یک رابطه دو طرفه و موثر می‌شود. بنابراین چشم انداز مناسب و ایده‌آل در این رشته منوط به همدلی دست اندرکاران امور، جامعه مددکاران اجتماعی ایران، پیشکسوتان این حوزه و... است.
