امضای قرارداد به شرط حمایت اتحادیه ‌اروپا

 با به سرانجام رسیدن توافق هسته‌یی همه‌ چیز داشت به خوبی پیش می‌رفت تا امیدها برای تحقق سرمایه‌گذاری خارجی تقویت شود. به نظر می‌رسد روند رو به بهبود تعاملات خارجی در بالادست و پایین‌دست صنعت نفت با روی کار‌ آمدن دولت جمهوری‌خواه در امریکا با کندی همراه شده است. هرچند در مقام عمل، هنوز خدشه‌یی به «برجام» وارد نشده اما حضور شخصی مانند ترامپ در رأس کار دولت ایالات‌متحده ممکن است کمپانی‌های خارجی را مجددا دچار تردید و نگرانی کرده‌ باشد.

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از تعادل ، نخستین واکنش‌ها به فعل و انفعالات اتفاق افتاده در امریکا و تاثیر آن بر روابط ایران با شرکت‌های نفتی بین‌المللی و خصوصا اروپایی را می‌توان در اظهارات اخیر مقامات توتال فرانسه و باسف آلمان مشاهده کرد. توتال شرکتی بود که پس از رفع تحریم‌ها اراده خود را برای بازگشت به ایران نشان داده‌ و در این زمینه پیش‌قدم شده ‌بود. در آبان‌ماه سال جاری بود که مرضیه شاهدایی، مدیرعامل شرکت ملی پتروشیمی در نشستی خبری اعلام کرد که قرار است این شرکت فرانسوی 2 واحد اتان‌کراکر و پلی‌اتیلن در ایران احداث کند. در بهمن‌ماه سال جاری نیز 3مدیر این شرکت به تهران سفر کردند و جلسه‌یی با مدیران NPC برگزار کردند. جلسه‌یی که در آن ژان ژاک موسکونی، معاون ارشد توتال در بخش پالایشگاهی و مدیرعامل سابق پتروشیمی قطر، سرژ لورک، معاون خاورمیانه و آسیای توتال در توسعه کسب‌وکار پالایشی و شیمیایی و اریک کنه، مدیر ارشد تجارت توتال حضور داشتند تا فرانسوی‌ها علاوه بر حضور در بخش بالادستی صنعت نفت ایران و میدان‌های آزادگان و پارس‌جنوبی‌، نگاه ویژه‌یی نیز به بخش پایین‌دستی ایران دارند.

اما چند روز پس از این جلسه اظهارنظری از سوی پاتریک پویانه، مدیرعامل این شرکت منتشر شد که بازی را کمی پیچیده‌تر کرد. پویانه در واکنش به فضای مبهمی که از سوی دولت امریکا در رابطه با توافق هسته‌یی و همکاری‌های اقتصادی با ایران ایجاد شده است به تحریم‌های تعلیق‌شده توسط باراک‌ اوباما اشاره کرد. تحریم‌هایی که تعلیق آنها تا تابستان اعتبار دارد و پس از آن نیازمند تصمیم مجدد ترامپ در رابطه با ادامه یا توقف آن است. با وجود اینکه اظهارات مدیر توتال خطاب به امریکایی‌ها بود، اما چنین اظهارنظرهایی موجی از تحلیل‌ها را با محوریت تردید توتال برای حضور در برداشت؛ به نحوی‌که عده‌یی حضور این شرکت در آزادگان، پارس‌جنوبی و ایضا پروژه‌های پایین‌دستی نظیر ساخت 2واحد پتروشیمی را منتفی دانستند.

هرچند پس از این اظهارنظرها، مقام‌های ایرانی بارها اعلام کردند که توتال به فعالیت‌های خود در چارچوب تفاهمنامه‌ها ادامه خواهد داد.

جدیدترین تصویر از فضای ذهنی اروپایی‌ها در این روزها را روز دوشنبه بیژن زنگنه، وزیر نفت ترسیم کرد. وی پس از دیدار خود با وزیر هماهنگی امور اقتصادی اندونزی اعلام کرد که تصمیم نهایی توتال منوط به مشخص‌ شدن این موضوع است که در صورت امضای قرارداد با ایران از نظر تحریم‌ها با مشکل مواجه نشوند و اتحادیه ‌اروپا از آنها حمایت کند. بنابراین پرسش اصلی گامی است که باید اتحادیه اروپا برای آسوده‌ کردن خیال کمپانی‌های خود برای ورود به ایران بردارد. این مساله‌یی بود که موضوع پرسش این روزنامه  از معاون امور بین‌الملل وزارت نفت و عضو سابق تیم مذاکره‌کننده هسته‌یی -که دیروز در همایش تعالی صنعت پتروشیمی شرکت کرده بود- را به خود اختصاص داد.

زمانی‌نیا در مورد این موضوع اظهار کرد، اتحادیه اروپا اعلام کرده که با این شرکت‌ها بحث کرده و به آنها اطمینان داده به برجام پایبند خواهد بود. وی بیان کرد: «در صورت صحت این حرف (که براساس تحلیل من درست است)، هیچ‌کدام از شرکت‌های اروپایی با مشکل واشنگتن مواجه نخواهند شد». وی  گفت که این اظهارنظرها و تردیدها امری طبیعی است، مشکل عجیب‌وغریبی به حساب نمی‌آید و تاکید کرد دنیا به تدریج در حال حصول اطمینان است که برجام به صورت کامل رعایت خواهد شد.

زمانی‌نیا در مورد توتال به صورت ویژه تاکید کرد که این شرکت مشغول انجام کارهای خود است و فعالیت‌های آنها با توقف مواجه نشده است.

ادامه تمایل توتال برای ورود به بخش پتروشیمی ایران با توجه به فعل و انفعالات اخیر، ابهام دیگری است که مطرح است. هرچند مهر تایید ادامه مذاکره با توتال در بخش پایین‌دستی نیز روز گذشته توسط شاهدایی زده شد. مدیرعامل شرکت ملی پتروشیمی اظهار کرد که مذاکره با توتال همچنان ادامه دارد، هرچند زمان قطعی اتمام مذاکرات و اعلام نتیجه مشخص نیست.

در تکمیل پازل اطمینان‌بخشی مقامات ایرانی از فعالیت‌های توتال و دیگر شرکت‌های اروپایی، روز گذشته ایلنا خبری را به نقل از زنگنه منتشر کرد که حاکی از پیگیری 3قرارداد جدید دیگر در حوزه صنعت نفت است. در این خبر به نقل از وزیر نفت عنوان شده است: «قرارداد با توتال هم جلو می‌رود و از سایر قراردادهای ما جلوتر است. به غیر از توتال کارهای مربوط به 3 قرارداد دیگر هم در حال انجام است». هرچند وزیر نفت احتمال امضای این قراردادها در این روزهای آخر سال 95 را ضعیف دانست و نتیجه این مذاکرات را به سال بعد موکول کرد. بنابراین آنچه از فحوای کلام زنگنه، زمانی‌نیا و شاهدایی بر می‌آید این است که ترس اروپایی‌ها به‌خصوص فرانسوی‌ها از گزند تحریم‌های واشنگتن انکارناپذیر است، اما این مساله سبب نشده که آنها میز مذاکره را ترک کنند و کماکان با بیم و امید به مذاکرات و فعالیت‌های خود در ایران ادامه داده‌اند تا پس از حصول اطمینان‌های لازم آنها را به قراردادهای رسمی تبدیل کنند.

 ارسال سیگنال منفی از آلمان

پس از توتال نوبت به باسف آلمان بود تا تردیدهای خود نسبت به سرنوشت تحریم‌ها را عیان کند. این شرکت آلمانی از نخستین شرکت‌هایی بود که ابراز تمایل خود برای ورود به صنعت پتروشیمی ایران پس از توافق هسته‌یی را اظهار کرده ‌بود. در جریان سفر زیگمار گابریل به تهران در تابستان سال 94، کورت باک مدیرعامل باسف بیان کرده ‌بود: «این شرکت توانسته است برآورد دقیق‌تری از ظرفیت‌های موجود بازار ایران برای ایجاد همکاری‌های مشترک با تهران به دست آورد و ما در نظر داریم تجارت خود را با ایران از سر‌گیریم».

اما 4 روز پیش رویترز خبری را منتشر کرد مبنی بر اینکه مذاکرات این شرکت با ایران نسبت به دلیل عدم اطمینان نسبت به سرنوشت تحریم‌های اقتصادی منجر به یک تصمیم نشده است و مدیرعامل این شرکت سرعت اجرایی‌ شدن لغو تحریم‌ها را کمتر از میزان مورد انتظار اولیه خود دانسته‌ بود.  علاوه بر تردیدهای این شرکت در مورد تحریم‌ها، صحبت‌های کورت باک حاوی نکته قابل توجه دیگری نیز بود و آن‌ اینکه این شرکت خواهان ورود به حوزه اکتشاف و تولید ایران است و تاکنون در زمینه صنایع پایین‌دستی مذاکره‌یی با ایران نداشته است. او در این زمینه عنوان کرده بود که مذاکرات در مورد سرمایه‌گذاری باسف در بخش اکتشاف و تولید بوده و به بخش پایین‌دستی و پتروشیمی گسترش نیافته است. این در حالی است که مدت‌هاست صحبت از حضور باسف در صنعت پتروشیمی ایران مطرح می‌شود و اظهارات مدیرعامل این غول شیمیایی آلمانی، ناسازگاری قابل توجهی با اظهارات پیشین مدیران شرکت ملی پتروشیمی دارد. به عنوان مثال مرضیه شاهدایی، مدیرعامل NPC در حاشیه دیدار خود با رییس هیات‌ عامل ایمیدرو در بهمن‌ماه 94 از آمادگی BASF برای سرمایه‌گذاری 4میلیارد دلاری در منطقه ویژه پارسیان برای احداث پتروشیمی خبر داد. نمونه دیگر اظهارنظر عباس شعری‌مقدم در اردیبهشت95 است که از رسیدن مذاکرات میان ایران و باسف به مرحله نحوه تامین خوراک حکایت می‌کرد. به گفته شعری‌مقدم، در آن زمان دو طرف در حال رایزنی در رابطه با دریافت گاز کامل یکی از فازهای پارس‌جنوبی به عنوان خوراک بودند. علاوه بر این، باسف شرکتی است که به صورت کلی در صنایع پایین‌دستی شهره است و به عنوان یکی از برترین شرکت‌های پتروشیمی جهان شناخته می‌شود و تمایل این شرکت برای فعالیت در بخش بالادستی، اکتشاف و تولید غیرمعمول به نظر می‌رسد. ضمن اینکه نام این شرکت آلمانی در لیست 29شرکت صاحب صلاحیت خارجی برای حضور در مناقصه‌های پروژه‌های E&P نیز به چشم نمی‌خورد. همچنین روز دوشنبه نیز، بیژن زنگنه وزیر نفت در حاشیه دیدار با وزیر هماهنگی امور اقتصادی اندونزی اظهار کرد که ایران با شرکت «باسف» مذاکره‌یی درباره موضوع نفت نداشته است. این ابهامات سبب شد تا روز گذشته و در حاشیه مراسم جایزه تعالی صنعت پتروشیمی سراغ علی‌محمد بساق‌زاده، عضو هیات‌مدیره شرکت ملی پتروشیمی و مدیر کنترل تولید این شرکت برویم تا جزئیات بیشتری از کم‌وکیف مذاکرات ایران و باسف به دست آوریم. بساق‌زاده با صراحت  اعلام کرد که مذاکرات با این شرکت برای ورود به زنجیره صنعت پتروشیمی انجام‌ شده و اکنون نیز ادامه دارد. وی با اشاره به روند پیشرفت مطالعات براساس تفاهم‌های صورت‌گرفته با شرکت‌های خارجی اعم از توتال و باسف اعلام کرد که حداکثر تا 2 الی 3‌ماه دیگر این مذاکرات به نتیجه خواهد رسید. هرچند وی این موضوع را مشروط بر این‌ کرد که موضوعات سیاسی که اخیرا شرکت‌های اروپایی را تحت تاثیر قرار داده است خللی در این مساله به وجود نیاورد.

بساق‌زاده همچنین به تمایل شرکت‌های خارجی برای احداث پتروشیمی در منطقه عسلویه خبر داد اما این موضوع را نیز اضافه کرد که به دلیل محدودیت مکانی در این منطقه، شرکت ملی پتروشیمی تمایل دارد تا پروژه‌های جدید را در منطقه مکران و پارسیان اجرا کند.

لازم به ذکر است که هفتمین جشنواره جایزه تعالی صنعت پتروشیمی، روز گذشته در هتل المپیک تهران با حضور مدیران ارشد شرکت ملی صنایع پتروشیمی و هلدینگ خلیج فارس، همچنین مدیران عامل هلدینگ‌ها و شرکت‌های پتروشیمی برگزار شد و از مدیران ارشد منتخب تقدیر شد.