۲ نگرانی ایران در زمینه صادرات گاز به عراق
در رابطه ایران و عراق؛ از منظر سیاست تا نفت فاصله زیادی وجود دارد. این دو کشور در سال‌های اخیر از نظر سیاسی به یکدیگر نزدیک شدند اما این هرگز به معنای این نبود که وقتی وزرای نفت دو کشور، پشت میز کشور خود در نشست‌های اوپک در وین می‌نشینند، قرابت جغرافیایی و سیاسی؛ آنها را به یکدیگر نزدیک کند.
این مساله با وداع عادل المهدی و روی کار آمدن وزیری تکنوکرات به نام جبار اللعیبی در طرف عراقی شدت بیشتری نیز یافت و اگر تا پیش از آن ایران اندک امیدی به همراهی عراق در اوپک داشت، به وضوح در مذاکرات برای استثنا شدن از طرح کاهش تولید، در زمان اللعیبی این امید را از دست داد. ماجرای عدم توفیق ایران در بهره‌گیری از رابطه سیاسی خود با عراق در دیگر حوزه‌های همکاری البته صرفا منوط به حوزه نفت نیست؛ مساله اروندرود یا شط‌العرب و مسکوت ماندن شکل همکاری دو کشور در قبال آن نیز برگی دیگر از همین دفتر خالی به حساب می‌آید. اکنون اما با توجه به سفر روز دوشنبه بیژن زنگنه وزیر نفت به عراق و دیدار با جبار اللعیبی، در این گزارش مسائل نفتی و گازی پیش روی ایران مورد بررسی قرار گرفته و به این پرسش پاسخ داده شده است که زوایای مختلف عدم اجرایی شدن طرح صادرات گاز ایران به عراق چیست و آیا سفر وزیر نفت در این زمینه راهگشا خواهد بود؟
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از تعادل ، آگوست 2016 بود که جبار اللعیبی؛ مدیرعامل سابق شرکت دولتی نفت جنوب عراق، توانست از پارلمان این کشور برای در دست گرفتن سکان وزارت نفت این کشور رای اعتماد بگیرد. او روز سه‌شنبه و در جریان سفر وزیر نفت ایران به بغداد به ایرنا گفته است: « همکاری‌های دو کشور در زمینه‌های نفت و گاز به بالاترین سطح همکاری‌ها خواهد رسید و به زودی نتایج بزرگ و مثبت این سند همکاری را لمس خواهیم کرد.»
اما این نخستین‌بار نیست که صحبت از «افزایش» سطح همکاری‌های ایران و عراق در بخش نفت و گاز به میان می‌آید. ژوئن سال 2012 زمانی که رستم قاسمی در قامت وزیر نفت ایران به عراق سفر کرد، همه از افزایش سطح همکاری و برگی جدید از رابطه نفتی و گازی دو کشور صحبت کردند. رابطه‌یی که یکی از مهم‌ترین نمودهای تغییر آن مساله صادرات روزانه 25میلیون مترمکعب گاز از ایران به عراق بود. اما حتی اطلاق نام «دوستی» به این خط لوله که به نوعی نیز تداعی‌گر نام خط لوله «صلح» و سرنوشت بی‌سرانجام آن بود نیز نتوانست موجب تحقق این صادرات شود. حمیدرضا عراقی مدیرعامل شرکت ملی گاز در تازه‌ترین نشست خبری خود عنوان کرد که همه‌چیز از سوی ایران برای آغاز این صادرات آماده است اما همچنان صادرات گاز ایران به عراق در وضعیتی مبهم قرار دارد. آشفتگی‌های امنیتی عراق طی چند سال گذشته همواره یکی از دلایل تاخیر در شروع به کار صادرات گاز ایران به عراق عنوان شده است. صادراتی که از ابتدا قرار بوده است، گاز مورد نیاز نیروگاه‌های این کشور را تامین کند.
یک کارشناس که خواست نامش فاش نشود در زمینه تاثیر سفر وزیر نفت ایران به عراق بر شروع صادرات گاز به این کشور می‌گوید: «2 نکته پیش روی این صادرات وجود دارد. نکته نخست مشخص نبودن نظام ملی و سیستم پرداختی عراق برای دریافت این حجم از گاز است. دومین نکته نیز این است که هنوز مساله زمان و حجمی که پیش روی آینده این صادرات وجود دارد با ابهام همراه بوده و نیازمند مباحثه است.»
این کارشناس در تشریح بیشتر نکته دوم که از اهمیت زیادی برخوردار بوده و تاکنون کمتر به آن پرداخته شده است، عنوان می‌کند: «عراقی‌ها به دو دلیل در زمینه اعلام زمان دریافت گاز از ایران تعلل می‌کنند. یکی از این دلال پروژه جمع‌آوری گازهای همراه از 3 میدان اصلی عراق در جنوب این کشور است.» او می‌افزاید: « عراق امید دارد، بتواند نیاز گازی خود را با به نتیجه رسیدن این پروژه تامین کند. چند شرکت بزرگ از جمله BP نیز در این زمینه در حال فعالیت هستند.»
وی دلیل دوم را وجود 3 میدان گازی نسبتا کوچک در عراق می‌داند که باعث می‌شود آنها باز هم نسبت به زمان دریافت گاز از ایران با تردید بیشتری رفتار کنند. البته به دلیل اینکه مهم‌ترین میدان این فهرست در استان سنی‌نشین الانبار واقع شده و با چالش‌هایی در زمینه سهم این استان در مقایسه با دولت مرکزی روبه‌روست، عراق هنوز نمی‌تواند به صورت 100درصدی روی آن حساب باز کند.
موضوع نظام مالی و پرداخت عراق نیز با توجه به سبقه این کشور در عدم امکان انجام تعهدات خود در قبال خرید برق از ایران؛ اهمیت دوچندانی یافته است. عراق با کاهش قیمت نفت مشکلات فراوانی در زمینه منابع مالی پیدا کرد. مشکلاتی که موضوع نظام مالی پرداخت صادرات گاز از ایران را بیش از پیش تیره و تار کرد.
با توجه به این مسائل، باید دید که آیا طی دیدار وزیر نیروی عراق با وزیر نفت ایران، مباحثات به نقاط شفاف‌تری رسیده‌اند یا همچنان نگرانی‌های ایران در زمینه آینده این پروژه بر جای خود باقی مانده است؟
چالش وندور لیست عراق
یکی دیگر از محورهای همکاری ایران و عراق، صدور خدمات فنی و مهندسی در حوزه‌های صنعت برق و صنعت نفت از سوی سازندگان ایرانی به عراق است. پیش از این سازندگان هر دو بخش در نشست‌های خبری نسبت به آشفتگی‌های پیش روی این مساله گلایه کرده بودند. رضا پدیدار عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران و رییس سابق هیات‌مدیره انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت در این باره می‌گوید: «یکی از مسائل در این زمینه همواره تاکید سازندگان ایرانی بر لزوم ورود نام شرکت‌ها به وندور لیست وزارتخانه‌های مربوط در عراق بوده است.» پیش از این اعلام شده بود که تحریم یکی از دلایل قرار نگرفتن نام سازندگان ایرانی در وندورلیست وزارتخانه‌های نفت و برق عراق است. مساله‌یی که احتمالا یکی از محورهای صحبت وزیر نفت ایران با دو وزیر نفت و نیروی عراق را به خود اختصاص داده است. به هر روی با توجه به اینکه طبق صحبت‌های طرح شده، سفر روز دوشنبه وزیر نفت ایران به عراق با دعوت طرف عراقی صورت گرفته و اینکه جبار اللعیبی بیان کرده که عراق تمایل دارد همکاری‌ها با ایران در همه بخش‌های انرژی و نفت وگاز به بالاترین سطح خود برسد؛ شاید بتوان امیدوار بود که کلاف سردرگم صادرات گاز به این کشور و مساله شفاف‌تر شدن فعالیت سازندگان صنعتی در عراق، این‌بار با وضعیت بهتری روبه‌رو شود.
