تناقض‌گویی روس‌ها در رابطه با «تکنوپروم‌اکسپورت»

روزنامه تعادل ، در گزارش روز یک‌شنبه خود این موضوع را فاش کرد که تکنوپروم‌اکسپورت زیرمجموعه شرکت روستک روسیه به علت فعالیت‌های خود در شبه‌جزیره کریمه توسط خزانه‌داری ایالات‌متحده و اتحادیه ‌اروپا تحریم شده است. نگاهی به سابقه فعالیت‌های تکنوپروم‌اکسپورت نشان می‌دهد که این شرکت برای ساخت پروژه‌های پیشین خود پیش از اعمال تحریم‌ها علیه این کشور در رابطه با موضوع اوکراین، بخشی از تجهیزات خود ازجمله توربین‌های نیروگاهی را از کشورهای مختلف اروپایی ازجمله آلمان خریداری می‌کرده است؛ امکانی که برای این شرکت بعد از تحریم ‌شدن دیگر وجود ندارد.

در این‌ میان پرسش مهم این است که این شرکت روسی که در جایگاه پیمانکار اجرایی نیروگاه سیریک قرار گرفته است چگونه می‌تواند با وجود این تحریم‌ها تجهیزات مورد نیاز برای ساخت این پروژه را تامین کند.

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از تعادل ،  الکساندر نواک، وزیر انرژی روسیه که همراه با سرگی توپورگیلکا، مدیرعامل تکنوپروم‌اکسپورت و حمید چیت‌چیان، وزیر نیروی ایران به بندرعباس رفته بود تا کلنگ‌زنی تاریخی را برای این نیروگاه رقم بزند، در پاسخ در این زمینه ادعا کرد که این شرکت هیچ مشکلی در رابطه با تامین قطعا ندارد. اما تنها 24ساعت کافی بود تا سرگی شمزوف، مدیرعامل هلدینگ روستک روسیه که تکنوپروم‌اکسپورت زیرمجموعه آن حساب می‌شود عنوان کند که این شرکت نه‌تنها برای تامین تجهیزاتی مانند توربین برای ساخت نیروگاه در کریمه اوکراین مشکل دارد بلکه راه‌حل آنها برای عبور از این بحران، همکاری با توربین‌سازهای ایرانی است.

 حوالی ساعت 15 روز دوشنبه به محل احداث نیروگاه 1400مگاواتی در شهر کوچک سیریک در 140کیلومتری بندرعباس رسیدیم. در تمام مسیر خاکی ورودی محل به ترتیب پرچم‌های روسیه، ایران، تکنوپروم‌اکسپورت و شرکت تولید برق حرارتی نصب شده‌ بود.

 این مسیر ناهموار به چادری منتهی می‌شد که برای اجرای مراسم، سخنرانی وزرا، مدیران ایرانی و روسی تدارک دیده شده بود. مراسمی که در آن بالاترین مقام‌های استانی هرمزگان ازجمله استاندار، ائمه جمعه، فرماندار و سایر مدیران ایرانی حضور داشتند. حضوری که با توجه به اهمیت پروژه برای استان و منطقه طبیعی بود. از روسیه نیز علاوه بر الکساندر نواک، مدیران تکنوپروم‌اکسپورت و تعداد قابل توجهی خبرنگار به سیریک آمده ‌بودند تا مشخص شود اهمیت این آیین برای روس‌ها اگر از ایرانی‌ها بیشتر نباشد کمتر هم نیست.

بخشی از علت اهمیت اجرای این پروژه برای روس‌ها روز دوشنبه از زبان نواک عنوان شد؛ اینکه نیروگاه سیریک سبب شده است تا پای روس‌ها بعد از 20سال به صنعت نیروگاه‌سازی ایران باز شود. نواک به سطح مناسبات 2 کشور ایران و روسیه اشاره کرد و آن را بی‌نظیر خواند؛ مناسباتی که فضا را برای اجرای پروژه‌های بلندپروازانه میان 2 کشور مهیا می‌کند. اما شاید بخش دیگر علت اهمیت ‌دادن روسیه به این پروژه، انتخاب تکنوپروم‌اکسپورت به عنوان پیمانکار است. شرکتی که بیش از 2سال است که توسط امریکا و اتحادیه ‌اروپا به واسطه فعالیت‌های خود در شبه‌جزیره کریمه تحریم شده و به دست آوردن چنین پروژه‌ بزرگی در کشوری مانند ایران، خبری امیدوارکننده‌ برای مدیران آن است. پیش‌تر نیز این روزنامه به این موضوع پرداخته ‌بود که این شرکت زیرمجموعه هلدینگ بزرگ اقتصادی روستک است؛ هلدینگی که مدیرعامل آن سرگی شمزوف، از قدیمی‌ترین دوستان ولادیمیر پوتین است. نواک نیز در صحبت‌های خود به این موضوع اشاره کرد که در روسیه ارزش خاصی برای این شرکت 54ساله قائل می‌شوند.

بدون شک اجرای پروژه نیروگاه سیریک رضایت و خرسندی روس‌ها را در پی دارد اما آن‌ روی سکه این طرح، ابهام‌هایی است که همکاری با یک شرکت تحریم ‌شده روسی برجای می‌گذارد. این روزنامه پیش‌تر با بررسی پروژه‌های نیروگاهی پیشین تکنوپروم‌اکسپورت، به این موضوع دست یافته ‌بود که این شرکت در سال‌های اخیر برای خرید برخی تجهیزات ازجمله توربین با شرکت‌های اروپایی ازجمله زیمنس مراوده داشته و اکنون که تکنوپروم‌ تحریم شده، این کانال ارتباطی مسدود شده است. موضوعی که ابهاماتی در رابطه با ساخت نیروگاه بخاری سیریک و تامین تجهیزات و قطعات مورد نیاز را ایجاد می‌کند.

وزیر انرژی روسیه در پاسخ به پرسشی در این رابطه ادعا کرد که تجهیزات مورد نیاز این پروژه ساخت روسیه خواهد بود، هیچ مشکلی از این بابت به وجود نخواهد آمد و قرار نیست از شرکت‌هایی مانند زیمنس خریداری شود.

اما روز گذشته سرگی شمزوف، مدیرعامل شرکت روستک در گفت‌وگو با رویترز اظهاراتی را مطرح کرد که تایید کننده مشکلات روس‌ها برای ساخت نیروگاه پس از اعمال تحریم‌های اروپایی و امریکایی و نگاه آنها به ایران به عنوان کانالی برای دور زدن تحریم‌هاست. به گزارش رویترز، روسیه امیدوار است که با دستیابی به توافقی با ایران برای عرضه تجهیزات توربین‌های گازی جهت استفاده در 2 واحد نیروگاهی در شبه‌جزیره کریمه، تحریم‌های اتحادیه‌ اروپا را دور بزند.

در گزارش اتحادیه‌اروپا در رابطه با تبیین تحریم‌ اشخاص و واحدهای روسی، ساخت این دو نیروگاه توسط تکنوپروم‌اکسپورت (زیرمجموعه هلدینگ روستک) و وابسته‌تر شدن کریمه به انرژی روسیه، علت اصلی تحریم‌ این شرکت عنوان شده است. این دو نیروگاه در مجموع ظرفیت تولید 940مگاوات برق را خواهند داشت. پیش‌بینی می‌شود که نخستین واحد نیروگاهی تکنوپروم‌اکسپورت در کریمه تا پایان سال 2017 و واحد دوم در سال 2018 به بهره‌برداری برسند.

 به گزارش رویترز شمزوف در گفت‌وگو با خبرنگاران در ابوظبی بیان داشت: «بله، ما در راستای تامین توربین با مشکل مواجه هستیم، چرا که آلمان و برخی کشورهای اروپایی دیگر تحویل (تجهیزات) در کریمه را ممنوع کرده‌اند.»

همکاری با ایران، راهکاری است که شمزوف برای خروج از این وضعیت عنوان می‌کند: «ما در حال مذاکره با ایران هستیم. آنها توربین‌های مشابهی را تولید می‌کنند.»

 آن‌طور که رویترز گزارش داده راه‌اندازی نخستین واحد نیروگاه کریمه که قرار بود در ماه دسامبر و با قرارداد جوینت‌ونچر بین تکنوپروم‌اکسپورت و زیمنس آلمان انجام شود به علت محدودیت‌های صادراتی ایجاد شده در اثر تحریم‌های بین‌المللی علیه روسیه در سال 2014 با تاخیر مواجه شده است. رویترز گزارش می‌دهد که وزیر انرژی روسیه اظهار کرده است که نخستین نیروگاه روستک و تکنوپروم‌اکسپورت باید تا پایان سال 2017 به بهره‌برداری برسد. از این‌رو برای تحقق این موضوع قرارداد با ایران باید به زودی به امضا برسد. هرچند مسکو و تهران هنوز در رابطه با قیمت به توافق نرسیده‌اند و یک منبع آگاه به این خبرگزاری اطلاع داده است که نخستین توربین نیروگاه کریمه تا اوایل سال 2018 نصب نخواهد شد.

صحبت‌های شمزوف از چند منظر حایز اهمیت است. نخست اینکه اظهارات وی با صحبت‌های وزیر انرژی روسیه که بیان کرده ‌بود تمام تجهیزات مورد نیاز توسط خود تکنوپروم‌اکسپورت و در داخل روسیه تامین می‌شود در تناقض است و صراحتا از مشکل روس‌ها برای تامین توربین حکایت دارد.

از سوی دیگر مدیرعامل روستک اظهار می‌کند که شرکت‌های اروپایی ارسال تجهیزات به مقصد کریمه را تحریم‌ کرده‌اند. اکنون این ابهام وجود دارد که آیا این تحریم برای فعالیت این شرکت در خارج از کریمه و مثلا در سیریک هرمزگان نیز وجود دارد؟ پرسش مهم‌تر این است که انتخاب شرکتی که برای تکمیل پروژه‌های خود نیازمند شرکت‌های ایرانی است به عنوان کارفرمای بین‌المللی از چه توجیهی برخوردار است و کدام ‌بخش از اهداف انتقال تکنولوژی مدنظر از طریق همکاری با شرکت‌های بزرگ بین‌المللی در دوران پسابرجام در صنعت نیروگاهی ایران را محقق می‌کند؟

نکته دیگری که باید به آن توجه کرد، تبعات کمک ایران به تکنوپروم‌اکسپورت و روستک روسیه برای دور زدن تحریم‌های اتحادیه‌اروپاست. پیش‌ از این این روزنامه در گفت‌وگو با علی خرم، کارشناس حقوق‌ بین‌الملل به این موضوع پرداخته ‌بود که ایران با توجه به جایگاه حساس منطقه‌یی خود و حضور شخصی مانند ترامپ در کاخ سفید نیازمند این است که اتحادیه اروپا را در کنار خود نگه دارد. از این‌رو لازم است تا ایران برای انجام معامله با شرکت‌های تحریم‌ شده روسی از جمله تکنوپروم‌اکسپورت با اروپایی‌ها مشورت داشته ‌باشد. این اظهارات خرم پیش از آن مطرح شده ‌بود که شمزوف از ایران به عنوان راه‌حل دور زدن تحریم‌های اتحادیه اروپا نام ببرد و بدون شک کمک ایران به روس‌ها برای دور زدن تحریم‌های اعمال‌شده می‌تواند روابط دوجانبه با اتحادیه‌اروپا را خدشه‌دار کند و به منافع ملی ضربه بزند.

اظهارات شمزوف در رابطه با توانایی ایران در تولید توربین‌های مشابه نوع آلمانی، احتمالا اشاره به محصولات شرکت مپنا دارد، چرا که شرکت دیگری در ایران وجود ندارد که قادر به انجام چنین معامله‌یی با تکنوپروم‌اکسپورت باشد. مپنا شرکتی است که در حال همکاری با زیمنس آلمان برای تولید توربین‌های کلاس F در داخل کشور است.

پروژه‌یی که مسوولان وزارت نیرو و شرکت تولید برق حرارتی بر اجرای آن اصرار دارند. همکاری احتمالی مپنا برای تامین توربین‌های تکنوپروم‌اکسپورت برای دور زدن تحریم‌ها و بی‌نیاز کردن روس‌ها از توربین‌های آلمانی و به خطر انداختن منافع اروپایی‌ها می‌تواند همکاری دوجانبه این شرکت با زیمنس برای تولید توربین‌های کلاس F را به خطر بیندازد.

از سوی دیگر مپنا نامی است که در لیست یازده شرکت صاحب صلاحیت اکتشاف و تولید برای همکاری با شرکت‌های بین‌المللی نفتی نیز دیده می‌شود. همکاری مپنا با روس‌ها برای دور زدن قوانین اتحادیه اروپا حتی ممکن است این شرکت را در معرض تحریم‌های جدید قرار دهد و همکاری‌های احتمالی این شرکت با بزرگان نفتی را نیز به خطر بیندازد.

تصمیم به ساخت نیروگاه بخاری سیریک، تصمیمی فراتر از حوزه اختیارات وزارت نیرو و حاصل مذاکرات پوتین و روحانی در سفر رییس‌جمهور روسیه به تهران در سال 94 بوده است.

حمید چیت‌چیان در سخنان خود در مراسم آغاز عملیات اجرایی این پروژه با اشاره به این موضوع اظهار کرد که وزارت نیرو تلاش می‌کند تا نظرات و ایده‌های رهبران دو کشور را هرچه‌ سریع‌تر عملیاتی کند. صرف احداث یک نیروگاه توسط یک شرکت روسی در ایران در چارچوب گسترش همکاری‌های استراتژیک دو کشور مساله قابل پذیرشی است اما ابهام اصلی که باید برطرف شود، انتخاب شرکتی مانند تکنوپروم‌اکسپورت روسیه است که مورد تحریم واقع شده است.

در واقع همکاری با این شرکت سبب می‌شود، ایران که به تازگی خود را از معرض تحریم‌ها نجات داده و دورانی به نام پسابرجام را در تاریخ خود رقم زده است با دستان خود در معرض تبعات جدیدی تحریمی قرار بگیرد. حال آنکه انتخاب پیمانکار دیگری از روسیه که چنین مشکلاتی را نداشته ‌باشد، می‌توانست هم ضامن تحقق گسترش روابط استراتژیک دو کشور و هم مانع بروز چالش‌های جدید در روابط با اتحادیه اروپا باشد. ‌