عایدی ۶۰۰ میلیون دلاری ایران از توافق اوپک

 در ایران اما ماجرا متفاوت است. برای مردمی که قیمت بنزین و گاز که بر زندگی‌شان اثری مستقیم دارد، ثابت بوده و تاثیر چندانی از بهای نفت خام نمی‌گیرد، معنادار‌ترین قسمت معاملات نفت خام، افزایش درآمد کشور است. درآمد حاصل از صادرات نفت خام که در کژدار و مریز بودن دیگر صنایع، به‌نوعی مهم‌ترین امید بدنه مردم به بهبود معیشت به‌حساب می‌آید. شاید از همین‌جاست که تفاوت تحلیل بازار نفت برای مخاطبان در کشورهای گروه نخست، با مردمان کشورهای بزرگ تولید‌کننده نفت خام از جمله ایران و عراق متفاوت باشد.

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از تعادل ، روز دوشنبه گزارش ماهانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام منتشر شد، گزارشی که نشان می‌داد اوپکی‌ها همانطور که پیش از این نیز از سوی چند نهاد عنوان شده بود، بالای 90 درصد به تعهدات خود در زمینه کاهش تولید پایبند بوده‌اند. این مساله برای اقتصاد جهانی، برای معامله‌گران و سفته‌بازان در بورس‌های بزرگ دنیا حاوی پیام و معانی مختلفی است. پیام‌هایی که رسانه‌های اقتصادی در دنیا اغلب به آن پرداخته و در ایران نیز همین منوال اغلب دنبال می‌شود. اما کمتر کسی خواهد بود که بتواند دقیقا توضیح دهد نوسانات قیمت نفت خام در بورس‌های بزرگ لندن و نیویورک، برای بدنه مردم و برای گروه وسیعی از مخاطبان رسانه‌ها چه معنا، مفهوم و اساسا چه اهمیتی دارد. این روزنامه در این گزارش سعی کرده است علاوه بر تحلیل واکنش بازار به انتشار گزارش اوپک پس از یک روز، به زبان ساده‌یی توضیح بدهد که درآمد نفتی ایران به واسطه نشست انتهای ماه نوامبر اوپک و متعهد بودن اعضا به تحقق بالای 90 درصدی آن چه تغییری کرده است؟ به‌طور قطع در این محاسبات مجبور به برخی پیش‌فرض‌ها شده‌ایم که ممکن است صحت 100درصدی نداشته باشند، اما در کلیت لطمه‌یی به مساله وارد نمی‌کنند. مشروح این گزارش را در ادامه می‌خوانید.

اواسط سال 2014 و درست در روزهایی که پیش از آن نهادهای بین‌المللی مطرح در حوزه نفت خام، نسبت به احتمال کمبود عرضه نفت خام جهان باتوجه به ظهور جدی پدیده داعش در عراق و به دست گرفتن میدان‌های نفتی این کشور هشدار می‌دادند و به همین واسطه کشورهایی مانند عربستان سعودی فرصت را مغتنم شمرده و در غیاب ایران بر تولید نفت خام خود اضافه کرده بودند، بهای طلای سیاه روندی نزولی را آغاز کرد. در ابتدا هیچ کس تصور نمی‌کرد قرار است این روند، قیمت‌های بالای 100 دلاری را به کانال 30 دلاری در اوایل سال 2016 نزدیک کند. در آن روزها ایران در گرماگرم چالش‌های مذاکرات خود با غرب به سر می‌برد؛ تولید و به‌تبع آن صادرات نفت خام ایران سقف مشخصی داشت که در صورت محقق نشدن برجام به 450 هزار بشکه در روز صادرات به ازای دریافت غذا و دارو منجر می‌شد. در این وضعیت، اوپکی‌ها به سردمداری علی‌النعیمی، وزیر سابق نفت عربستان تصمیم گرفتند که در ظاهر جنگی قیمتی را با تولید‌کنندگان نفت شیل آغاز کنند. جنگی که در نهایت باعث شد چرخ اقتصاد برخی تولید‌کنندگان اوپک نیز فلج شود. در این بین ایران که به واسطه تحریم با کاهش صادرات مواجه بود، با پایین آمدن قیمت نفت خام، عملا از دو جنبه با مشکل مواجه شد.

با نتیجه دادن مذاکرات ایران و غرب، ایران توانست بخشی از کاستی خود در زمینه تولید و صادرات را جبران کند اما همچنان مساله قیمت بر جای خود باقی بود. طبق بررسی از گزارش ماهانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام، منابع ثانویه این سازمان گزارش کردند که ایران در ماه نوامبر سال 2016 (پیش از برگزاری نشست اوپک و تصمیم بر سر کاهش تولید) 3 میلیون و 703 هزار بشکه در روز تولید می‌کرده است. قیمت متوسط نفت خام سنگین ایران نیز در این ماه توسط اوپک 42.42 دلار گزارش شده است. این اعداد شمایی از وضعیت درآمدی ایران از صادرات نفت خام پیش از به نتیجه رسیدن توافق اوپک، همچنین متعهد بودن کشورهای عضو سازمان به تحقق آن را نشان می‌دهد. در اینجا توجه به این نکته لازم است که اساسا در گزارش‌هایی که در مورد تولید نفت خام کشورها در اوپک منتشر می‌شود 2 مجرای منابع ثانویه و اعلام مستقیم کشورها، مورد استناد قرار می‌گیرد. آماری که در این بررسی مدنظر قرار گرفته، آمار منابع ثانویه است.  حالا و با انتشار گزارش ماه فوریه سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام - که آمار تولید و قیمت نفت خام ایران در ماه نخست میلادی را قابل دسترس کرده است- مشخص می‌شود که طبق آمار منابع ثانویه، ایران به واسطه تعهد اوپک و اجازه یافتن برای تولید بیشتر، سطح تولید خود را نسبت به ماه نوامبر 73 هزار بشکه در روز افزایش داده و به 3 میلیون و 775 هزار بشکه در روز رسانده است. از سوی دیگر و با توجه به اثر مثبت تعهد اوپک و کاهش عرضه جهانی نفت خام بر قیمت‌ها، متوسط بهای نفت سنگین ایران در ماه ژانویه به 51 دلار و 90 سنت رسیده است؛ عددی که افزایشی 9.48 دلاری را نشان می‌دهد.  طبق صحبت‌هایی که چندی پیش علی کاردر مدیرعامل شرکت ملی نفت در نشست خبری خود مطرح کرد، ایران در ماه‌های گذشته میلادی چیزی بین 2 میلیون و 100 تا 2 میلیون و 300 هزار بشکه صادرات نفت خام داشته است. در ماه ژانویه نیز به واسطه پایین آوردن سطح ذخایر نفت خام در اروپا، صادرات ایران روی 2 میلیون و 100 هزار بشکه بوده است، عددی که در فوریه دوباره به 2 میلیون و 300 هزار بشکه در روز نزدیک می‌شود.  اما با در نظر گرفتن افزایش 75 هزار بشکه‌یی تولید نفت خام ایران نسبت به ماه نوامبر و پیش از تحقق توافق اوپک، از آنجایی که مصرف نفت خام ایران تقریبا در این مدت ثابت بوده، این افزایش وارد مجرای صادراتی شده است. حال اگر بخواهیم بخشی از اثرگذاری توافق اوپک بر افزایش درآمد نفت خام ایران را محاسبه کنیم، دلتای صادرات نفت خام ایران در 2ماه نوامبر 2016 و ژانویه  2017 ضرب در دلتای قیمت نفت خام در این 2 ماه، بخشی از این اثر را بیانگر خواهد بود.

 واکنش مثبت بازار

طبق محاسبات  اگر صرفا اثر افزایش قیمت نفت خام ایران بر رشد صادراتی را مبنا قرار دهیم، ماه ژانویه با بیش از 20 میلیون دلار افزایش در درآمدهای نفتی همراه بوده است. این در حالی است که اگر رقم صادراتی نفت خام ایران در ماه نوامبر را حدود 2 میلیون بشکه و ماه ژانویه را حدود 2 میلیون و 100 هزار بشکه در نظر بگیریم، ایران در کل حدود 600 میلیون دلار از جنبه‌های مختلف توافق اوپک منتفع شده است.

این در وضعیتی است که با مشخص شدن تعهد قابل توجه تولید‌کنندگان نفت خام به توافق ماه‌های پایانی 2016، بازار هر روز در حال اعتماد بیشتر به این توافق و درنتیجه تقویت روند صعودی است. در راستای همین مساله، یک روز پس از انتشار گزارش سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام واکنش بازار نفت مثبت بود. هرچند افزایش تولید نفت در دیگر مناطق جهان به‌خصوص امریکا مانع از رشد بیشتر قیمت‌ها شد.   روز گذشته قیمت نفت WTI برای تحویل در ماه مارس در بورس نیویورک با افزایشی 3سنتی مواجه شد و به سطح 53دلار و 28سنت در هر بشکه رسید. همچنین قیمت نفت‌ برنت برای تحویل در ماه آوریل در بورس لندن نیز 2سنت افزایش یافت و هر بشکه 56دلار و 4سنت معامله شد.  جدیدترین گزارش ماهانه اوپک نشان‌دهنده این است که تولید روزانه اعضای این سازمان در ماه ژانویه با کاهش 890هزار بشکه‌یی نسبت به تولید ماه دسامبر مواجه شده و به رقم 32میلیون و 140هزار بشکه در روز رسیده است. سطح تولیدی که نشان‌دهنده پایبندی 90درصدی تولیدکنندگان تا به اینجای اجرای طرح است.  در این رابطه، تیم اونس تحلیلگر بازارهای آتی سیتی‌بانک معتقد است که اگر در 6‌ماه آینده کاهش تولید با همین سرعت ادامه داشته ‌باشد، ممکن است بازار جهانی نفت در نیمه دوم سال 2017 و با تقویت تقاضا دچار کسری عرضه شود. اوپک پیش‌بینی می‌کند که تقاضای جهانی نفت در سال جاری رشد یک‌میلیون و 300هزار بشکه‌یی را تجربه خواهد کرد. اصلی‌ترین عامل این رشد تقاضا، عطش چین به عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده آسیایی برای نفت درنتیجه تداوم افزایش فروش وسایل نقلیه در این کشور است. در گزارش اوپک قید شده است: «ثبات فعالیت‌های اقتصادی در چین همراه با ثبات بازار سهام، المان‌های اضافی هستند که سبب افزایش 14درصدی فروش کامیون، اتوبوس و خودروهای مسافربری در سال 2016 شده ‌بود. اوپک برآورد می‌کند که تقاضای کلی چین شامل نفت‌خام و سوخت در سال 2017 معادل 2.4درصد رشد خواهد داشت و به 11میلیون و 640هزار بشکه در روز خواهد رسید. با این ‌حال افزایش تولید ایالات‌متحده می‌تواند تلاش‌های اوپک را خنثی کند. داده‌های وزارت انرژی ایالات‌متحده نشان می‌دهد، تولید نفت این کشور در هفته منتهی به سوم فوریه به 8میلیون و 980هزار بشکه در روز رسیده که بالاترین سطح از ماه آوریل سال 2016 است. تازه‌ترین آمارهای مربوط به تولید نفت و ذخایر امریکا روز چهارشنبه منتشر خواهد شد. تحلیل‌های ارائه‌شده از سوی موسسه  S&Pپلاتس حاکی از آن است که ذخایر نفت امریکا در هفته گذشته معادل 3میلیون و 250هزار بشکه بیشتر شده در حالی که ذخایر بنزین این کشور در این هفته با کاهش 500هزار بشکه‌یی مواجه بوده است.

همچنین ریک اسپونرف تحلیلگر شرکت سی‌ام‌سی‌مارکت استرالیا نیز در گفت‌وگو با رویترز اظهار می‌کند: «به نظر می‌رسد در حال حاضر بازار در یک ‌بازه محصور مانده است و نگرانی اصلی آن در رابطه با عرضه است.» اگرچه کشورهای اوپک تاکنون به صورت گسترده‌یی به توافق خود پایبند بوده‌اند اما رسانه‌هایی همچون رویترز کماکان بدبینی سرمایه‌گذاران نسبت به تداوم این سطح از پایبندی را مخابره می‌کنند و همین مساله سبب شده تا توافق اوپکی‌ها اثر بزرگ‌تری روی قیمت‌ها نداشته ‌باشد. هانس‌ ون‌کلیف، کارشناس بانک هلندی ای‌بی‌ان در این رابطه می‌گوید: «تولیدکنندگان اوپک خواهان این هستند که بازار پایبندی آنها به توافق را باور کند. اما درس‌هایی که از تجربه‌های پیشین اوپک گرفته شده، بازار را به صورت عمیقی نسبت به اوپک مظنون کرده است.» این بدبینی‌ها در عمل نیز تاثیر خود را بر این موسسه هلندی گذاشته است. به گزارش رویترز، بانک ای‌بی‌ان پیش‌بینی خود از میانگین قیمت نفت برنت برای نیمه اول سال 2017 را کاهش داده و از 55 به 50دلار در هر بشکه رسانده است. این بانک حتی امکان کاهش موقت نفت به سطح 45دلار را نیز پیش‌بینی می‌کند. تاماس وارگا، تحلیلگر کارگزاری پی‌وی‌ام‌اویل لندن پیام ارقام منتشر شده توسط اوپک را بسیار واضح و رسا می‌داند: «اگر خواستار این هستید که از وقوع یک سال همراه با مازاد عرضه دیگر جلوگیری کنید؛ تعهد را بهبود ببخشید، تولید را کمتر کنید و توافق را تا پایان نیمه دوم سال تمدید کنید.»