پوست‌اندازی در نماد صنعت نفت

این پالایشگاه که روزگاری نماد صنعتی ‌شدن و توسعه در ایران بود امروز به نماد عقب‌ماندگی بخش پایین‌دستی و پالایشگاهی ایران تبدیل شده‌ و عمده واحدهای آن قرار است از مدار خارج شوند. هفته گذشته بود که اسحاق جهانگیری و بیژن زنگنه به آبادان سفر کردند تا کلنگ اجرای طرح توسعه و تثبیت ظرفیت پالایشگاه آبادان را به زمین بزنند و پالایشگاهی نو را جایگزین پالایشگاه فعلی آبادان کنند. پروژه‌یی که قرارداد آن در سال 2010 با شرکت ساینوپک چین به امضا رسیده بود اما به‌دلیل برخورد با سد تحریم‌ها مسکوت مانده‌ بود و اکنون با گشایش‌های حاصله از برجام دوباره به جریان افتاده است. پیش‌تر این روزنامه در گزارش‌هایی به عقب‌ماندگی صنعت پالایشگاهی ایران پرداخته ‌بود که ناشی از چند دهه بی‌توجهی مدیران صنعت نفت به این حوزه است. همین مساله سبب شده‌ بود که ایران در شاخص‌های مختلف پالایشگاهی دارای ضعیف‌ترین نمره‌ها باشد. یکی از این شاخص‌ها، که نشان‌دهنده میزان پیچیدگی و توانایی تکنولوژیکی پالایشگاه‌ها در تولید محصولات مختلف پالایشگاهی است، نلسون نام دارد. روز گذشته حمید شریف‌رازی مدیرعامل شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت ایران در نشست خبری خود در پاسخ به پرسش اعلام کرد که ضریب نلسون این پالایشگاه با اجرای طرح توسعه و تثبیت ظرفیت، به حدود 5 و با اجرای طرح‌های کاهش تولید نفت‌کوره به زیر 10درصد در سال‌های آینده به 9 خواهد رسید. گزارشی از نشست خبری مدیرعامل NIOEC را در ادامه می‌خوانید.

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از تعادل ، پالایشگاه آبادان در سال 1291 در ایران به بهره‌برداری رسید و لقب نخستین پالایشگاه خاورمیانه را به خود اختصاص داد. امروز اما این پالایشگاه می‌تواند لقب ضررده‌ترین واحد صنعتی خاورمیانه را به دوش بکشد. فردین علمداری مجری طرح توسعه و تثبیت ظرفیت پالایشگاه آبادان است. او روز گذشته و در نشست خبری مدیران شرکت ملی مهندسی و ساختان نفت ایران گفت که این پالایشگاه سالانه 700میلیون‌ دلار ضرر می‌دهد. ضرری که در سال‌های گذشته که قیمت نفت بالاتر بود، سنگین‌تر هم می‌شد و از مرز یک‌میلیارد دلار نیز عبور کرده ‌بود. این ضرردهی هنگفت نتیجه بی‌توجهی چندین سالانه مدیران صنعت نفت به پالایشگاه آبادان و مجموعه صنعت پالایشگاهی کشور است.

اکنون این پالایشگاه از نفس‌افتاده در انتظار تکمیل طرحی است که کلنگ آن هفته گذشته توسط معاون‌ اول رییس‌جمهور به زمین زده‌ شد. طرح توسعه و تثبیت ظرفیت پالایشگاه آبادان که قرار است در دو فاز و با سرمایه‌یی که ساینوپک چین، فاینانس آن را به عهده گرفته، اجرا شود تا این واحد صنعتی را به سوددهی برساند. طرحی که نخستین مذاکرات آن با طرف چینی در سال 2010 انجام شد اما با فرارسیدن روزگار تحریم بایکوت شد. امروز و با گذشت یک‌سال از اجرای برجام، صنعت پالایشگاهی ایران با ساخت پالایشگاه جدید در آبادان با مشارکت کنسرسیوم ایرانی و چینی، می‌تواند نخستین بهره خود را از این توافق کسب کند.

پیش از این  با بررسی آمارهای شرکت ملی پالایش و پخش گزارش داده‌ بود که پالایشگاه آبادان پایین‌ترین نمره را در شاخص پیچیدگی نلسون در ایران داراست. شاخص نلسون، شاخصی بدون واحد است که میزان «پیچیدگی» یک پالایشگاه و گستره محصولات تولیدی نیازمند تکنولوژی‌های بالا را مشخص می‌کند. طبق محاسبات  متوسط این شاخص در ایران 5.75 است. متوسطی که فاصله‌یی به‌شدت قابل تامل با شاخص 14 در پالایشگاه‌های برتر جهان دارد. پالایشگاه آبادان به‌عنوان قدیمی‌ترین پالایشگاه ایران و یکی از نخستین پالایشگاه‌های جهان در این شاخص تنها نمره 3.64 را به دست آورده است. این درحالی است که عدد 3.64 شاخص اسمی این پالایشگاه است و شاخص واقعی پیچیدگی نلسون در این پالایشگاه 3.38 است. فردین علمداری مجری طرح توسعه و تثبیت ظرفیت پالایشگاه آبادان در پاسخ در رابطه با شاخص نلسون جدید این پالایشگاه پس از احداث واحدهای جدید گفت: «ضریب نلسون پالایشگاه آبادان بعد از اجرای این پروژه بین 4 تا 5 قرار خواهد گرفت.» وی در ادامه واحد هایدرو کراکر را پیچیده‌ترین واحدی معرفی کرد که در این پروژه احداث خواهد شد: «واحد پیچیده این پالایشگاه، هایدرورکراکر است که بخشی از Fuel Oil را به گاز مایع، بنزین، نفت‌سفید و گازوییل تبدیل می‌کند و پیچیدگی این پالایشگاه در همین حد است.»

شریف‌رازی در تکمیل صحبت‌های علمداری  گفت: «همین حالا نیز در پالایشگاه آبادان واحد FCC (یا همان کراکینگ کاتالیزوری سیال) وجود دارد. این واحد بعد از جنگ بازسازی شد و برای مدتی مشغول به کار بود و بنزین تولید می‌کرد. در حال حاضر نیز یک واحد FCC جدید در طرح توسعه فاز3 پالایشگاه فعلی آبادان احداث شده و در مدار تولید است، بنابراین باتوجه به اینکه ما نیز یک واحد هایدروکراکر احداث خواهیم کرد که با هدف تولید گازوییل است، می‌توان گفت که ضریب پیچیدگی پالایشگاه افزایش پیدا خواهد کرد.»

البته مدیرعامل NIOEC وعده دستیابی به ضریب نلسون 9 با اجرای طرح‌های کاهش تولید نفت‌کوره را در آینده داد و گفت: «طرح‌هایی که تولید نفت‌کوره را به زیر 10درصد برسانند که مشابه آن در پالایشگاه اراک اجرا شده است، در برنامه‌های توسعه بعدی پالایشگاه قرار دارند. با اجرای این طرح‌ها امکان تبدیل نفت‌کوره به فرآورده‌های با ارزش‌تری ازجمله بنزین به وجود می‌آید. در آن صورت ضریب پیچیدگی نلسون به 9خواهد رسید.»

 پالایشگاه آبادان پس از اجرای طرح

پروژه 2میلیارد و 700میلیون دلار پالایشگاه آبادان در دو فاز اجرایی خواهد شد. به گفته شریف‌رازی با اجرایی‌ شدن برجام و رفع محدودیت‌ها، فاینانس فاز اول این پروژه با ارزش یک‌میلیارد و 20میلیون دلار تامین شده و تاییدیه آن توسط «سایناشور» (بیمه دولتی چین) صادر شده است. وی همچنین اعلام کرد که مجوزهای لازم برای یک‌میلیارد و 700میلیون دلار باقی‌مانده در داخل کشور اخذ شده و یک بانک چینی موافقت خود را اعلام کرده‌ که تامین‌کننده این فاینانس باشد و در مرحله نهایی‌ کردن بیمه دولتی چین برای آن هستیم.

پس از اجرای این طرح ظرفیت تولید بنزین معمولی این پالایشگاه با 16درصد افزایش به 810هزار بشکه در روز خواهد رسید. همچنین این پالایشگاه قادر خواهد بود که روزانه 20هزار بشکه بنزین سوپر تولید کند. قابلیتی که در حال حاضر در این پالایشگاه وجود ندارد. ملموس‌ترین تغییر در این پالایشگاه اما مربوط به تولید گازوییل است. ظرفیت تولید این محصول پس از به نتیجه رسیدن اقدامات جدید، 205درصد افزایش یافته و به 107هزار بشکه در روز خواهد رسید. ضمنا با احداث این پالایشگاه حدود 600تن گوگرد به تولید این واحد صنعتی اضافه شده و از انتشار آن در هوا جلوگیری می‌شود.

اجرای پروژه جدید پالایشگاه آبادان سبب کاهش تولید دو محصول گازوییل و نفت‌کوره خواهد شد. کاهش تولید نفت‌کوره یکی از اهداف بالادستی تعیین‌ شده برای صنعت پالایشگاهی است و طبیعتا انتظار می‌رفت که در طرح توسعه و تثبیت ظرفیت پالایشگاه آبادان نیز تحقق پیدا کند. از این‌رو و به گفته مدیرعامل NIOEC تولید نفت‌کوره پالایشگاه آبادان با اجرای این طرح 41درصد کاهش پیدا خواهد کرد. اما نکته جالب‌توجه کاهش 7درصدی تولید گازوییل است. شریف‌رازی علت این مساله را کم‌شدن خوراک پالایشگاه به‌دلیل تامین خوراک واحدهای جدید عنوان کرد.

 موزه-پالایشگاه آبادان

سرنوشت واحدهای قدیمی پالایشگاه آبادان یکی از علامت‌ سوال‌های اجرای این طرح است. با توجه به گفته‌های حمید شریف‌رازی، پروژه جدید پالایشگاه آبادان عمدتا شامل ساخت واحدهای جدید خواهد شد. در این میان برخی واحدهای پالایشگاه فعلی آبادان نیز ممکن است مورد استفاده قرار بگیرد. پالایشگاه آبادان یکی از مراکز صنعتی منحصر به‌فرد و به نوعی نوستالژیک به حساب می‌آید. از این‌رو شریف‌رازی اعلام کرد که واحدهای قدیمی این پالایشگاه تخریب نخواهند شد و قرار است به‌عنوان موزه صنعت نفت ایران مورد استفاده قرار گرفته و نگهداری شود. تنها بنچ شماره 85 در مدار باقی خواهد ماند. در مجموع میزان تصفیه نفت‌خام در پالایشگاه جدید کاهش پیدا خواهد کرد اما میزان تولید فرآورده‌ها به‌دلیل افزایش راندمان بیشتر خواهد شد.

 لایسنس اروپایی، سرمایه چینی

تجربه همکاری با شرکت‌های چینی همواره نگرانی در رابطه با کیفیت اجرای پروژه‌ها را به همراه داشته است. اما به نظر می‌رسد که این موضوع در پروژه پالایشگاه آبادان موضوعیت پیدا نمی‌کند،چراکه به گفته مدیران شرکت طراحی و مهندسی ساختمان نفت، عمده لایسنس‌های مورد نیاز برای ساخت پالایشگاه جدید آبادان از شرکت‌های معتبر اروپایی خریداری شده است. به عنوان مثال لایسنس واحد هایدروکراکر از دانمارک، لایسنس واحد بنزین‌سازی از فرانسه و لایسنس واحد تولید گوگرد از ایتالیا خریداری شده است.