جنان صفت : نمی‌توانیم مس را طلا کنیم
در روزهای منتهی به پایان سال، مطالب زیادی در بررسی وضعیت اقتصادی سال جاری گفته می‌شود. امسال رشد اقتصادی نسبتا قابل توجه و کاهش نرخ تورم و رسیدن آن به نرخ تک عددی را شاهد بودیم.
آمار شش ماهه اول بانک مرکزی نشان از رشد ۷/۴ درصدی اقتصاد در این دوره نسبت به دوره مشابه سال قبل دارد. سیاست‌های اقتصادی دولت در کنار دستاوردهای برجام توانست تکان‌هایی به خواب عمیق چند ساله اقتصاد دهد. تغییرات تدریجی در نظام بانکی، افزایش سرمایه‌گذاری‌های خارجی، افزایش صادرات و... از جمله تاثیرات ملموس برجام در چرخه اقتصادی ایران هستند. اما با وجود شوک‌هایی که گهگاه در دهه‌های اخیر در اثر تحریم یا کاهش قیمت نفت با آن روبه‌رو بوده‌ایم، نگرانی برای سال‌های آینده و روند رشد اقتصادی همچنان ادامه دارد. گویا هنوز ثباتی در روند رو به پیشرفت اقتصادی حاصل نشده است. با وجود سند چشم انداز ۲۰ ساله که میانگین رشد اقتصادی را هشت درصد عنوان می‌کند، برنامه‌های اقتصادی برای رسیدن به این معدل ناتوان به نظر می‌رسند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از آرمان ، محمدصادق جنان صفت، اقتصاددان می‌گوید: «با شرایط موجود رشد اقتصادی ما در سال آینده حدود۳/۷ تا چهار درصد خواهد بود چون ظرفیت تولید و صادرات نفت ما که در سال ۹۵ نسبت به سال گذشته دوبرابر شده بود، دیگر وجود نخواهد داشت.»
سناریو‌های اقتصادی در سال ۹۶ را چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟ رشد اقتصادی چه نرخی خواهد داشت؟
مسائلی وجود دارد که در اختیار و اراده ما نیست. خوب بود اگر ما قدرت داشتیم که با اراده ما هرچیزی اتفاق بیفتد. در اقتصاد می‌گویند دولت و مردم عصای سحرآمیزی ندارند که بر مس بزنند و طلا شود. منابع محدود است و خواسته‌ها زیاد. ما باید ببینیم چه چیزی را بیشتر می‌خواهیم. بر اساس آنچه تاکنون کارشناسان اقتصادی، نهادها و مراکز پژوهشی از اقتصاد ایران برآورد کرده‌اند، با شرایط موجود رشد اقتصادی ما در سال آینده حدود۳/۷ تا چهار درصد خواهد بود. تاکید می‌کنم بر اساس شرایط موجود، یعنی رشد اقتصادی ما از نرخ ۷/۲ در امسال بسیار پایین‌تر خواهدآمد، به این دلیل که ۷۰ درصد رشد اقتصادی ۷/۲ درصدی امسال ما به دلیل افزایش درآمد از صادرات نفت بوده است. در سال بعد ما دیگر این را نخواهیم داشت، چون ظرفیت تولید و صادرات نفت ما که در سال ۹۵ نسبت به سال گذشته دوبرابر شده بود دیگر وجود نخواهد داشت. ضمن اینکه امسال بعد از نفت که دلیل ۷۰ درصد رشد بود، صنعت خودروسازی ما با رشد حدود ۴۰ درصدی خود، توانست حدود یک درصد به رشد اقتصادی کل کمک کند که متاسفانه معلوم نیست درسال بعد این میزان رشد در این صنعت دیده شود. همین‌طور در بخش صنعت کشاورزی این وضعیت وجود دارد.
برای افزایش نرخ رشد اقتصادی در سال آینده چه راه‌حل‌هایی وجود دارد؟
اگر ما به این رشد چهار درصدی در اقتصاد قانع هستیم که باید بپذیریم اقتصاد روی روال خودش کار می‌کند و انتظار بیشتری نیست. اما اگر می‌خواهیم بیشتر از این شاهد رشد اقتصادی باشیم و مثلا به رشد اقتصادی سال ۹۵ برسیم باید به دنبال تامین منابع مالی آن باشیم. منابع مالی از دو منبع تامین می‌شود. در راه اول منابع مالی از پس‌انداز ملی می‌آید که ما اکنون در وضعیتی نیستیم که مردم بتوانند با پس‌انداز خود این منابع را تامین کنند؛ ضمن اینکه بخش عمده‌ای از منابع بانک‌ها، یعنی حدود ۵۰ درصد منابع بانکی، اکنون قفل و بلوکه شده است: بخشی از آن را دولت به بانک‌ها بدهکار است و بخشی از منابع را هم خود بانک‌ها در بخش مسکن سرمایه‌گذاری کرده‌اند یا به سازندگان مسکن وام داده‌اند که قادر به پس‌گرفتن آن نیستند و بخشی از منابع بانک هم معوقات وصول‌نشده بخش خصوصی است. پس به پس‌انداز مردم و بانک‌ها به عنوان منبع تامین مالی نمی‌توان چندان امیدوار بود. راه دیگر تامین منابع مالی استفاده از پس‌انداز جهانی است. باید این راه را باز کنیم. استفاده از پس‌انداز جهانی چند راه دارد. یکی از آنها سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی است. مثلا ما اجازه دهیم که شرکت الف مثلا از کره جنوبی با یک ایرانی داخل ایران شریک شود و سرمایه‌ای را برای یک کار اقتصادی وارد کشور کند. راه دیگر خرید نسیه کالاهاست و راه دیگر تامین اعتبار به صورت مشارکتی به جای سرمایه‌گذاری مستقیم است. اگر ما بخواهیم رشد اقتصادی بیش از چهار درصد به دست بیاوریم باید به سراغ این منابع برویم و این بحث وارد یک فاز سیاسی خواهد شد. ما باید اول در داخل کشور بین جناح‌های سیاسی یک آشتی ایجاد کنیم و دست کم در مورد حوزه اقتصاد و مسائل آن به دلیل نیاز همگان به رشد هفت درصد و نفع همه از این رشد اقتصادی، تفاهم و آشتی صورت گیرد. اگر این مساله حل شد بعد از آن می‌توانیم با دنیا هم آشتی کنیم. اکنون ما بعد از تحریم‌ها هنوز مشکلاتی داریم که بیشترین آنها در حوزه بانکی است. خود این مشکلات بانکی به دلیل اهمیت بالا، باعث کم شدن میل و رغبت سرمایه‌گذاران خارجی برای سرمایه‌گذاری در ایران است. پس باید به دنبال آشتی سیاسی داخلی و تعامل بیشتر با جهان باشیم تا به رشد بالای چهار درصد برسیم.
آیا افزایش تولید ناخالص ملی منوط به همین سرمایه‌گذاری است؟
بله. تمام مطالبی که گفته شد همین مساله را تایید می‌کند، چون مهم‌ترین شاخصه رشد اقتصادی همان تولید ناخالص ملی است. درواقع نرخ چهار درصد برای رشد اقتصادی، عدد افزایش تولید ناخالص ملی هم هست.
