صنعت حفاری ایران در دنیا حرف برای گفتن دارد
همچنان بحث خصوصی‌سازی شرکت ملی حفاری ایران نقل برخی محافل است که شایعه برکناری حیدر بهمنی، مدیرعامل شرکت ملی حفاری ایران و جایگزینی سید شریف حسینی، نماینده سابق اهواز داغ می‌شود.
البته چندی نمی‌گذرد که سید شریف حسینی نماینده پیشین اهواز خبر مربوط به انتصابش به سمت مدیرعامل شرکت ملی حفاری ایران را تکذیب کرد. شرکت ملی حفاری یکی از بزرگ‌ترین و توانمند‌ترین شرکت‌های حفاری در سطح جهانی است. این شرکت با در اختیار داشتن واحدهای فعالی در حوزه حفاری عمودی و انحرافی، واحد تجهیزات حفاری، واحد نمودار‌گیری، واحد تزریق سیمان و تزریق گل و واحدهای فعال و با تجربه و تخصص دیگر قادر است پروژه‌های بزرگ حفاری را در ایران و سایر کشورها انجام دهد. اگرچه برخی کارشناسان می‌گویند، چنین شرکت توانمندی باعث رقابت مناسب‌تر بین شرکت‌های خارجی و داخلی در مناقصات بین‌المللی می‌شود، اما با وجود این توان و تخصص و تجربه بالا، شرکت‌های خصوصی فعال در بخش بالادستی نفت از وجود چنین شرکتی با این امکانات و حمایت‌های قابل توجه دولتی چندان رضایت ندارند. زیرا در برخی مواقع شرکت ملی حفاری به جای اینکه رقیب شرکت‌های خارجی در مناقصات باشد، به رقیب بلامنازع شرکت‌های حفاری داخلی تبدیل شده و چون امکانات آن دولتی است و از حمایت دولت نیز برخوردار است اجازه ارز اندام به بخش خصوصی نمی‌دهد. از همین رو، بخش خصوصی مجبور می‌شود، پروژه‌ها را به صورت دست دوم و با قیمت بسیار کمتر از قیمت مناقصه از شرکت ملی حفاری و قرارگاه خاتم‌الانبیا دریافت کنند که این مخل خصوصی‌سازی و حمایت از سیاست‌های کلی نظام است. اگر شرکت ملی حفاری با حمایت‌های دولتی کماکان بخواهد رقیب بخش خصوصی باشد، مانعی برای بخش خصوصی است در عین حال که دولتی ماندن آن هم البته با توجه به سیاست‌های خصوصی‌سازی در کشور و توصیه اقتصاددانان به صلاح نیست. البته اینکه این شرکت معظم چگونه خصوصی شود بسیار مهم و حساس است زیرا به گفته کارشناسان خصوصی شدن این شرکت نباید موجب تضعیف آن و قدرت یافتن بیشتر شرکت‌های خارجی در مناقصات نفتی شود. یکی از راه‌ها این است که در مرحله اول ٨٠ درصد سهام آن به بخش خصوصی و عمومی توانمند واگذار شده و ٢٠ درصد سهام مدیریتی را تا حداکثر ٣ یا ٥ سال در اختیار داشته باشد و سپس کل سهام را واگذار کند. البته بحث‌هایی مبنی بر اینکه مجموعه‌هایی چون تاسیسات دریایی، صدرا، نفتکاو و نفتگران، اویک، بنیاد مستضعفان، شستا، پتروهورتاش و ppz و دیگر شرکت‌های نفتی می‌توانند با تشکیل چند کنسرسیوم بخش‌هایی از سهام این شرکت را از طریق بورس خریداری کنند، پیشنهادی است که مطرح می‌شود. هرچند برخی توصیه‌ها هم بر این موضوع تاکید دارد که دولت می‌تواند وام بلندمدت یا تضمین ارایه پروژه‌های حفاری در دریا و خشکی به بخش خصوصی یاد شده برای تسهیل در امر خرید سهام شرکت ملی حفاری در اختیار خریداران قرار بدهد. تردیدی نیست که مدیریت دولتی بهره وری را پایین می‌آورد، هزینه‌ها را بالا می‌برد و انگیزه را نیز کاهش می‌دهد. از سویی موضوع دیگر حایز اهمیت در مدیریت دولتی این است که هر گونه کمی و کاستی به پای دولت و حاکمیت گذاشته می‌شود.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد ، شرکت ملی حفاری ایران که به تازگی سی‌وچهارمین سالگرد خود را جشن گرفت، به دلیل گمانه‌زنی‌هایی که درباره اختلاف اهواز و تهران در زمینه واگذاری پروژه حفاری میدان نفتی آزادگان به شرکت‌های خارجی، عملکرد این شرکت را زیر ذره‌بین برده مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت. از همین رو با حیدر بهمنی، مدیرعامل شرکت ملی حفاری ایران به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه می‌خوانید:
ارزیابی‌تان از عملکرد شرکت ملی حفاری یاران به عنوان مدیری که هم در دوران پیش از انقلاب و هم در دوران پس از انقلاب در صنعت حفاری فعال بودید، چیست؟
مهم‌ترین نکته‌ای که باید مد نظر قرار دهیم این است که مدیران و دولت‌ها تغییر می‌کنند و این عملکرد آنها برای رفاه عمومی و در راستای منافع ملی است که باقی می‌ماند. از طرفی صنعت حفاری زاییده انقلاب است. از این صنعت که یکی از دستاوردهای انقلاب اسلامی است باید بدون در نظر گرفتن جناح سیاسی حراست کرد. به جرات می‌توان گفت همچنان به پشتوانه یک تفکر انقلابی اداره می‌شود. تنها نهاد صنعتی که به فتوای یک مجتهد رونق و توسعه یافت صنعت حفاری است. این صنعت دستاورد خون شهداست. شرکت ملی حفاری ایران در حال حاضر در حکم پدر حفاری بخش خصوصی و غیرخصوصی است؛ به عبارت دیگر تمام حفاری‌هایی که در صنعت نفت انجام می‌شود همه اینها زاییده شرکت ملی حفاری است. به این ترتیب که یا مسوولان آن از بازنشستگان شرکت ملی حفاری هستند یا در سایر شرکت‌ها مامور به خدمت در آن شرکت‌ها هستند یا تکنولوژی‌شان را از ما گرفتند.
برخی شرکت ملی حفاری را به دلیل شرایطی که دارد متهم به دامپینگ می‌کنند؛ نظرتان در این باره چیست؟
صنعت حفاری صنعتی استراتژیک و مهم برای صنعت نفت به شمار می‌رود. تا زمانی که این صنعت در انحصار نیروی زبده داخلی بوده و روند رو به رشد و توسعه دارد مورد نقد و
سیاه نمایی خارجی‌ها قرار می‌گیرد چراکه اگر دکل‌های حفاری اکنون نبود، باید برای اجاره هر دکل ٥٠ هزار دلار در روز هزینه می‌کردیم. به همین دلیل است که خارجی‌ها از رشد و توسعه صنعت حفاری ایران خوشحال نیستند. اما اینکه این شرکت را متهم به دامپینگ کنیم، خیر چنین اتهامی وارد نیست چرا که این شرکت در برونسپاری توانمندی‌های خود فروگذار نکرده است. این در حالی است که صنعت حفاری ایران در حال حاضر در قالب یک تعیین‌کننده نرخ حفاری و خدمات مربوط به آن در کشور و حتی منطقه ایفای نقش می‌کند.
برای اینکه بتوانیم تولید نفت خود را به ٥ میلیون بشکه در روز برسانیم به حفر چه تعداد چاه نیاز داریم؟
در زمینه حفاری چاه ٤٠ تا ٥٠ درصد هزینه‌های حفاری مربوط به بخش اکتشاف است و ٦٠ تا ٧٠ درصد در بخش حفاری است و هزینه کلانی به شمار می‌رود. برای اینکه حجم تولید نفت خود را به مرز ٥ میلیون بشکه در روز برسانیم باید ٢ هزار حلقه چاه حفاری کنیم. مخالفت‌هایی که نسبت به صنعت حفاری داخلی می‌شود بی‌حساب و کتاب نیست. من از پیش از انقلاب در این صنعت حاضر بوده و فعالیت داشتم. پیش از انقلاب توانایی ساخت پیچ و مهره را نداشتیم، معدل سواد ما سیکل بود اما در حال حاضر هزار فوق لیسانس، ٢٠٠ دکترین، ٥ هزار لیسانس و ٢٠ هزار کارشناس در این صنعت فعالیت می‌کنند و بهترین مهندسی خاورمیانه را داریم. هر کجا مثل دوران جنگ هماهنگ و یکنواخت عمل کردیم موفق بودیم. نباید به خاطر منافع حزب و گروه منافع ملی را از دست بدهیم.
چقدر در بومی‌سازی تجهیزات این صنعت و برونسپاری حقیقی آن موفق بوده‌ایم؟
ما امکان ساخت یک قطعه در صنعت حفاری را نداشتیم در حال حاضر ٢٠ هزار قطعه مورد نیاز این صنعت را بومی‌سازی کردیم. به نحوی که از ساخت نرم‌افزار و سخت‌افزار بی‌نیاز بوده و حتی دانش فنی نیز می‌فروشیم. اگر زمانی مخالفت با رشد این صنعت را دیدیم باید به دنبال ریشه آن باشیم. اقتدار ایران در مذاکرات را می‌توان مدیون دانش فنی داخلی دانست. هدف ما بومی‌سازی صنعت حفاری در داخل است. شرکت ملی حفاری ایران پدر صنعت حفاری داخلی است که تلاش می‌کند شرکت‌های خصوصی خرد‌تر را برای رونق و توسعه‌شان در این زمینه یاری کند. شرکت ملی حفاری موافق برونسپاری است و در این زمینه از متقاضیان به لحاظ مالی، فنی، نیروی انسانی و... حمایت می‌کند. نمونه آن شرکت حفاری شمال است که به لحاظ دانش و فناوری و هم به لحاظ تجهیزاتی از آن حمایت کردیم و تجربه موفقی هم بود. مهم این است که صنعت حفاری ایرانی شود. ما با خصوصی‌سازی مخالف نیستیم. معتقدیم شرکت ملی حفاری باید در قالب یک قدرت تغذیه‌کننده واحد برای سایر شرکت‌های خصوصی باقیمانده باقی بماند و یاری کند و بتواند با کمک سایر کشورها نیمی از نیاز مورد نیاز کشورهای حاشیه خلیج فارس را تامین کنیم. برای تولید ٥ میلیون بشکه نفت نیاز به ١٢٠ دستگاه حفاری وجود دارد که ٨٠ دستگاه آن در اختیار شرکت ملی حفاری ایران است. نکند به دست خودمان جایگزین غیربومی برای انجام عملیات حفاری پیدا کنیم.
دستاورد برجام برای شرکت ملی حفاری را چه می‌دانید؟
صنعت حفاری در داخل کشور ١٠٠ درصد خودکفا است و نیازی به هیچ نیروی خارجی چه در زمینه فنی چه در زمینه دانشی نداریم. در حال حاضر با تجهیزات داخلی
٤ میلیون بشکه نفت در روز تولید می‌کنیم. در زمان جنگ که تحت فشار بدترین تحریم‌ها بودیم توانستیم صنعت حفاری را مدیریت کنیم. الان که در دوران آسودگی این صنعت هستیم. به هیچ عنوان نیازی به دانش فنی و و دکل حفاری خارجی‌ها نداریم و از طریق بخش داخلی آن را تامین می‌کنیم. چنانچه شاهد فعالیت این شرکت در فاز ٩، ١٠، ١٧، ١٨ و ١٤ بودیم. شرکت‌های خصوصی حفاری داخلی نیز در حال فعالیتند. در رژیم گذشته طی ٥٠ سال ١١٠٠ حلقه چاه حفاری شد در حالی که در ٣٧ سال بعد انقلاب توانستیم ٤٢٠٠ حلقه چاه حفاری کنیم. آن هم با عمقی بیش از ٦ هزار متر. این در حالی است که در دوران شاه بیشترین عمق حفاری چاه بین ٣ تا ٤ هزار متر بود. از سوی دیگر در سال‌های پیش از انقلاب اسلامی یا ابتدایی سال‌های پس از انقلاب اسلامی برای مهار حریق یک چاه نفتی بالغ بر ١٠ میلیون دلار هزینه دریافت می‌کردند این در حالی است که اکنون تمام فعالیت‌های مربوطه را خودمان انجام می‌دهیم. این در حالی است که در حال حاضر در ترکمنستان فعال هستیم و سابقه فعالیت در لیبی را نیز داریم.
یعنی شما صنعت حفاری کشور را خودکفا می‌دانید؟
پیش از من ٤٦ مدیرعامل دیگر در شرکت ملی حفاری ایران خدمت می‌کردند. تمامی این افراد می‌توانند گواه توسعه و پیشرفت این صنعت در دوران پس از انقلاب اسلامی باشند. به جرات می‌توان گفت در حال حاضر ما به طور کامل در صنعت حفاری خودکفا هستم. در حال حاضر ١٥ شرکت بنام بین‌المللی فعال در صنعت حفاری مایل به همکاری در میادین نفتی و گازی ایران هستند. با آنها صحبت کردیم و طبق برنامه‌ریزی‌های انجام شده در صورت تمایل حضورشان در صنعت نفت ایران بخش عمده‌ای از عملیات حفاری صنعت نفت ایران توسط شرکت‌های ایرانی انجام شده و شرط حضورشان در ایران انتقال تکنولوژی روز دنیا خواهد بود. البته ما در هیچ بخشی نیازی به نیروی خارجی نداریم. نیاز صنعت حفاری از بخش زمین‌شناسی تا شناسایی مخزن را قادریم با کمک نیروهای داخلی انجام دهیم. مهم‌ترین موضوع در صنعت حفاری، داشتن دانش فنی مورد نیاز این صنعت است چرا که ساخت تجهیزات مورد نیاز صنعت حفاری در هر برهه‌ای از زمان برای نیروی داخلی امر دشواری نیست. این در حالی است که در بخش دانش فنی مشکلی در بخش داخلی نداشته و کاملا خودکفاییم.
ارزیابی تان از جایگاه صنعت حفاری ایران در مقیاس بین‌المللی چیست؟
به جرات می‌توان گفت دانش فنی صنعت حفاری داخلی ایران در سطح شرکت‌های سطح یک دنیا است. حتی اگر بازار و فضای رقابتی وجود داشته باشد قادر به رقابت در سطح بین‌المللی هستیم. بنابراین می‌توان گفت قدرت شرکت ملی حفاری ایران در حد رقابت با شرکت‌های بین‌المللی است و محدود به فعالیت‌های انحصاری داخلی نیست. به جرات می‌گویم که مهندسین داخلی کشور به دانش فنی بالاتری نسبت به بسیاری از شرکت‌های بین‌المللی دست یافته‌اند. چاه ١٠١ اهواز و مارون توسط امریکایی‌ها حفاری شد. هر دو چاه دچار حریق شد و امریکایی‌ها محل را رها کرده و از کشور رفتند. این در حالی است که ما قادر به حفاری در فشار ١٥ هزار پوند بر اینچ مربع هستیم که بالاترین فشار برای حفاری به شمار می‌رود.
پس تصور می‌کنید قادر به حضور در بازارهای بین‌المللی هستیم؟
اگر پولدارهای کشور (سرمایه‌داران) از این صنعت حمایت کنند و سیاستگذارانی که برای ما سیاستگذاری می‌کنند هدف‌شان استقلال این صنعت باشد، بی‌شک و شبهه‌ای می‌توان گفت که شرکت ملی حفاری ایران توانایی لازم و کافی برای حفاری در ایران و حتی سایر کشورها را دارد و در این صنعت حرف برای گفتن دارد.
علت تاخیر در برداشت ایران از میادین مشترک نفتی و گازی را چطور توجیه می‌کنید؟
بله. برخی می‌گویند ایران در برداشت از برخی میادین نفتی و گازی مشترک از طرف همسایه خود عقب است. در پاسخ باید گفت محلی نبوده که دستور حفاری آن به ما ابلاغ شده باشد و آن را انجام نداده باشیم. اگر حفاری نکردیم چون دستوری نداشتیم. طبق برنامه باید ٦٠ حلقه چاه در آزادگان و یاران حفاری می‌کردیم که انجام شد.
چه میزان از تجهیزات مورد نیاز صنعت حفاری کور توسط شرکت ملی حفاری بومی‌سازی شده است؟
نخست بادی گفت این صنعت باید به کمک سازندگان داخلی تقویت شود. شرکت ملی حفاری ایران نخستین بنیانگذار نمایشگاه تجهیزات صنعت نفت در کشور است و امسال هم توانست با همکاری شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب نمایشگاه تجهیزات صنایع حفاری را برگزار کند. از سوی دیگر توانستیم در راستای اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و کاهش وابستگی به بخش خارجی با همت مهندسان و متخصصان داخلی ٢٠ هزار قطعه از ٣٤ هزار قطعه مورد نیاز روزمره دستگاه‌های حفاری بومی‌سازی شده است. این در حالی است که شرکت ملی حفاری با ٨ دانشگاه سراسر کشور در راستای تولید دانش فنی و تجهیزات مورد نیاز این صنعت در ارتباط است و دفاتر ارتباط با این دانشگاه‌ها نیز تاسیس شده است. به همین منظور با بیش از ١٨٠ سازنده قطعات و تجهیزات همکاری داشتیم و در یک دهه گذشته بیش از ١٠٠ پروژه پژوهشی با همکاری با سازندگان و دانشگاه‌ها انجام شده است. به این ترتیب به کمک سازندگان داخلی، مشکلات مالی نتوانسته صنعت حفاری کشور را حتی یک روز متوقف کند. به این ترتیب ٣١٠ قطعه کاربردی مهم صنعت حفاری در نیمه نخست امسال از سوی شرکت ملی حفاری ایران با همکاری سازندگان و صنعتگران داخلی بومی‌سازی شد. تاکنون ٢٩٣ قلم از این قطعات مورد استفاده قرار گرفته و مراحل ساخت بقیه نیز به اتمام رسیده است.
آیا اولویت ویژه‌ای برای ساخت تجهیزات در این صنعت وجود دارد؟
در برنامه ساخت قطعات و تجهیزات حفاری، ارتقای کیفیت تولیدات و ساخت اقلام مهم و راهبردی در اولویت نخست قرار گرفته است، این در حالی است که بومی‌سازی بیش از ٧٠٠ قطعه اساسی در سال جاری در دستور کار مدیریت پژوهش، فناوری و مهندسی ساخت شرکت تعریف و هدفگذاری شده است. از جمله قطعات ساخته شده بسته مربوط به تجهیزات درون چاهی مشتمل بر ٣٢ قطعه است که برخی از آنها برای نخستین بار مورد استفاده قرار می‌گیرد. به این ترتیب توانستیم با یاری سازندگان خوزستانی و با نظارت مستقیم متخصصان شرکت ملی حفاری ایران RTTS ٢٠ اینچ تولید و در لوله‌های جداری چاه‌ها در میدان نفتی آزادگان به‌کارگیری شد. از جمله تجهیزاتی که موفق به بومی‌سازی آن شدیم می‌توان به ترمز برقی، تراکشن موتور و آچار هوای لوله جداری و همچنین قطعات اساسی انواع پمپ‌های سیال اشاره کرد. تعدادی از این قطعات و تجهیزات همزمان با برگزاری نمایشگاه تخصصی ساخت تجهیزات صنعت نفت خوزستان در آذرماه امسال رونمایی شد.
چه میزان از بومی‌سازی تجهیزات مورد نیاز صنعت حفاری در دولت تدبیر و امید انجام شد؟
از بدو تاسیس واحد پژوهش و فناوری شرکت ملی حفاری ایران در سال ١٣٧٦ تا پایان سال ٩٣ افزون بر ١٨ هزار قلم قطعات مورد نیاز و بعضا پرمصرف در عملیات حفاری و خدمات فنی مرتبط با همکاری این واحد و سازندگان و صنعتگران ساخت داخل شد. روند بومی‌سازی در راستای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی با اولویت دادن به کیفیت محصولات تولیدی و اهمیت کاربرد آنها استمرار و دنبال می‌شود. این در حالی است که هم‌اکنون شرکت ملی حفاری ایران با ٢٢٠ سازنده داخلی همکاری می‌کند که از این تعداد ١٣٠ شرکت در استان خوزستان فعالیت دارند. امیدواریم هرساله تعداد شرکت‌کنندگان در نمایشگاه تجهیزات صنعت نفت افزایش یابد.
چه میزان از حفاری‌های نفتی و گازی توسط شرکت ملی حفاری ایران انجام شده است؟
٣٢ هزار و ٧٠٠ متر حفاری چاه‌های نفت و گاز به روش افقی و جهت‌دار در سال جاری از سوی متخصصان این شرکت در مناطق خشکی و دریایی کشور توسط شرکت ملی حفاری ایران انجام شده است که رکود مطلوبی به شمار می‌رود. حفاری به شیوه افقی و جهت‌دار در ردیف روش‌های روزآمد صنعت حفاری با فناوری بالاست که در زمان حاضر در ایران شرکت ملی حفاری بخش عمده‌ای از این خدمات را به شرکت‌های نفتی ارایه می‌دهد. مغزه‌گیری نیز از جمله وظایف این شرکت به شمار می‌رود که از ابتدای امسال تاکنون یک هزار و ٣٧٧ متر مغزه‌گیری از مخازن نفت و گاز انجام شده است که این میزان در قیاس با دوره مشابه پارسال رشد ٨٥ درصدی دارد. عملیات مغزه‌گیری از لایه‌های زمین با هدف تشخیص وضعیت و بازدهی مخزن صورت می‌گیرد و گزارش آن پس از آنالیزهای آزمایشگاهی، در اختیار واحدهای متقاضی گذاشته می‌شود.
دانشگاه‌ها هم در این زمینه نقشی داشته‌اند؟
در زمان حاضر طراحی و ساخت شماری ازتجهیزات مورد استفاده در حفاری افقی و جهت‌دار در قالب قراردادهای پژوهشی میان این شرکت و دانشگاه صنعتی امیرکبیر با پیشرفت قابل ملاحظه‌ای در دست اجراست. این در حالی است که طراحی و ساخت مولتی شات‌ها با همکاری و نظارت متخصصان عملیات ویژه حفاری و پارک علم و فناوری دانشگاه شهید چمران اهواز محقق و پس از آزمایش‌های میدانی، در بخش‌های عملیاتی مورد استفاده قرار گرفته است.
