رکورد 6ساله نرخ رشدنقدینگی شکسته شد

رییس‌کل بانک مرکزی نرخ رشد نقدینگی در سال گذشته را به میزان 30.8 درصد اعلام کرد. این نرخ مشخص می‌کند که در سال 91، به میزان 108 هزار و 500 میلیارد تومان بر حجم نقدینگی موجود در اقتصاد کشور اضافه شده است. حجم نقدینگی در انتهای سال 90 معادل 352 هزار و 200 میلیارد تومانی بود که با توجه به رشد اعلام شده این حجم در پایان سال 91 به رقم 460 هزار و 700 میلیارد تومان رسیده است. این موضوع نشان می دهد در طی دوره 8 ساله از ابتدای سال 84 تا پایان سال 91، به طور متوسط سالانه نقدینگی به میزان 26/9 درصد رشد یافته و49 هزار و 17 میلیارد تومان بر حجم آن افزوده شده است. روند پایان سال به طور معمول روند حرکت نقدینگی در ماه‌های منتهی به پایان سال نسبت به دیگر ماه‌ها تندتر می‌شود. استناد به آمار ارائه شده نشان می‌دهد این اتفاق در اسفندماه سال قبل نیز تکرار شده است. نرخ رشد یک ماهه نقدینگی در اسفندماه به میزان 7/2 درصد بوده که پس از رشد 4/3 درصدی اردیبهشت‌ماه و رشد 9/2 درصدی تیرماه، بیشترین نرخ رشد یک ماهه نقدینگی در سال 91 بوده است. به این ترتیب سنت تکراری ماه‌های پایان سال در سال قبل نیز تکرار شده است. آخرین آمار آخرین آمار ارائه شده درباره روند نقدینگی در بهمن سال قبل از سوی محمود بهمنی در همایش سیاست‌های پولی ارائه شد. از آن زمان تاکنون آمارها به روز نشده بود. براساس آمار اعلام شده نرخ رشد سالانه نقدینگی در پایان دی ماه 7/33 درصد بود و حجم آن به 438 هزار میلیارد تومان رسیده بود. نرخ رشد نقدینگی ماهانه نیز در دی ماه، معادل 9/1 درصد بوده است. در بهمن ماه، رشد ماهانه معادل 3/2 درصد و رشد سالانه نیز 3/27 درصد رسید. به این ترتیب در پایان بهمن ماه نیز حجم کل نقدینگی بالغ بر 448 هزار میلیارد تومان شد. رشد ماهانه نقدینگی در آخرین ماه سال معادل 7/2 درصد ثبت شده که موجب شد نقدینگی در اسفندماه به 460 هزار و 700 میلیارد تومان برسد. روند 9 ماهه اول بررسی روند تغییرات ماه‌به‌ماه نقدینگی در سال قبل حاکی از این موضوع است که حجم نقدینگی از 352 هزار و 200 میلیارد تومان در ابتدای فروردین آغاز به کار کرد و با رشدی 9/1 درصدی، به رقم 358 هزار و 800 میلیارد تومان در پایان فروردین رسید. اردیبهشت‌ماه، نقدینگی بیشترین رشد ماهانه را شاهد بود. در این ماه به میزان 4/3 درصد بر حجم نقدینگی افزوده شد که رقم قابل‌توجهی است. در پایان اردیبهشت ماه، حجم نقدینگی به 370 هزار و 900 میلیارد تومان رسیده بود. نرخ رشد نقدینگی در خرداد ماه سال قبل به میزان 6/1 درصد بود که پس از ماه‌های مرداد و آذر، کمترین رشد ماهانه را نشان می‌داد. در پایان بهار سال قبل، حجم نقدینگی به 376 هزار و 700 میلیارد تومان رسیده بود. تیرماه نیز ماه پرافزایشی برای نقدینگی بود و با نرخی 9/2 درصدی، بیشترین نرخ رشد نقدینگی در این ماه به وقوع پیوست. در پایان این ماه، حجم نقدینگی معادل 387 هزار و 600 میلیارد تومان شد. کمترین رشد در مرداد آمارهای سال قبل حاکی از این است که در مرداد ماه در کنار آذرماه، نقدینگی با کمترین رشد مواجه بود. به این ترتیب که با افزایشی 4/1 درصدی حجم نقدینگی در پایان این ماه به 392 هزار و 900 میلیارد تومان رسید. نرخ رشد نقدینگی در شهریورماه اما مجددا افزایشی و به میزان 4/2 درصد شد و حجم نقدینگی در پایان تابستان سال قبل را به 402 هزار و 400 میلیارد تومان رساند و برای نخستین بار نقدینگی از 400 هزار میلیارد تومان گذشت. در مهر و آبان نرخ رشد مجددا بالاتر رفت و به ترتیب به 6/2 و 7/2 درصد رسید که حجم نقدینگی در پایان این دو ماه را به ترتیب به 413 هزار میلیارد تومان و 424 هزار و 300 میلیارد تومان می‌رساند. نرخ رشد نقدینگی در آذرماه معادل 4/1 درصد شد و نقدینگی در این ماه از آستانه 430 هزار میلیارد تومان گذشت. در ماه‌های‌ زمستان، تقریبا هر ماه 4/0 درصد بر نرخ رشد نقدینگی افزوده شد. سناریوی دوم پیش از این و در روزهای پایانی اسفند، در گزارشی سه سناریوی پیش روی نقدینگی تا پایان سال ترسیم کرده بودیم. در هر یک از این سه سناریو، با در نظر گرفتن فروضی و مسیرهایی برای رفتار احتمالی دولت و شیوه‌های تامین مالی آن، نرخی برای نقدینگی پایان سال و رقمی برای حجم آن پیش‌بینی شده بود. به این ترتیب، در خوش‌بینانه‌ترین سناریو که حداقل حجم نقدینگی پایان سال را تعیین می‌کرد، رقم نهایی آن در حدود 450 هزار میلیارد تومان، در سناریوی معتدل‌تر حجم نقدینگی پایان سال در حدود 465 هزار میلیارد تومان و در سناریوی بدبینانه، برآورد حجم نقدینگی در پایان اسفند 91 بالغ بر 500 هزار میلیارد تومان مشخص شده بود. به این ترتیب به نظر می‌رسد فروض معتدل‌تری که در تخمین با سناریوی دوم درنظر گرفته شده استفاده شده بود، احتمالا به واقعیت نزدیک‌تر بوده و این سناریوی میانه در این پیش‌بینی، متحقق شده است. مطابق این سناریو، «معمولا در دو ماه آخر سال و به ویژه اسفند ماه، حجم نقدینگی با نرخی بالاتر از ماه‌های قبل افزایش پیدا می‌کند. به عنوان مثال در سال 90، با اینکه میانگین رشد ماهانه نقدینگی در 10 ماه ابتدایی معادل 1 درصد بود، در دو ماه پایانی سال، نرخ نقدینگی با رشد متوسط ماهانه 7/3 درصدی افزایش پیدا کرد؛ بنابراین سناریوی دوم این بود که میزان رشد نقدینگی در بهمن و اسفند سال 91 نیز معادل رشد این متغیر در دو ماه آخر سال 90 باشد.» در این صورت، میزان رشد نقدینگی در پایان سال 91 نیز به رقم 465 هزار میلیارد می‌رسید. رشد نقدینگی در سال 91 در این سناریو به میزان 32 درصد پیش‌بینی شده بود با توجه به رشد تقریبا 31 درصدی، نشان می‌دهد برآورد سناریو دوم با فاصله بسیار کمی با رقم محقق شده انطباق دارد. نقدینگی یا پول؟ «نقدینگی» یکی از مهم‌ترین شاخص‌هایی است که در خصوص وضعیت تغییرات پول در اقتصاد کشور و سیاست‌های پولی، مورد توجه قرار گرفته و به آن استناد می‌شود. اگر چه گاهی این متغیر به عنوان شاخصی برای «حجم پول» در اقتصاد معرفی می‌شود، اما در تعریف اقتصادی آن، نقدینگی برابر با مجموع حجم «پول» و «شبه پول» در یک اقتصاد است. در این تعریف، «پول» معادل مجموع سکه و اسکناس در دست اشخاص به علاوه «سپرده‌های دیداری» است. منظور از سپرده‌های دیداری، آن گروه از سپرده‌های اشخاص در بانک‌ها و موسسات اعتباری است که به سهولت قابلیت تبدیل به پول یا به عبارت دیگر، قدرت خرید آنی داشته باشد. در مقابل این سپرده‌ها می‌توان سپرده‌های غیردیداری یا مدت‌دار را تعریف کرد که به آنها «شبه پول» گفته می‌شود. اثرات تکاثری تغییر پایه پولی از یک منظر دیگر، نقدینگی برابر با حاصلضرب «پایه پولی» در «ضریب فزاینده پولی» یا ضریب تکاثر پولی است. مثلا در پایان سال قبل، حجم پایه پولی به حدود 90 هزار میلیارد تومان و رقم نقدینگی به حدود 460 هزار میلیارد تومان رسیده که نشان می‌دهد ضریب فزاینده پولی تقریبا در حدود 5 است. این موضوع بیان می‌کند که در صورتی که هزار میلیارد تومان بر پایه پولی افزوده شود، بر حجم نقدینگی حدودا 5 هزار میلیارد تومان افزوده می‌شود؛ یعنی هر افزایشی در پایه پولی، به پنج برابر آن افزایش در نقدینگی منجر می‌شود. این موضوع دلیل تاکید بر انضباط در اجزای پایه پولی مثل بدهی دولت و بدهی بانک‌ها است. به عنوان مثال، اگر دولت برای اجرای عملیات مالی خود به 2 هزار میلیارد تومان نیاز داشته باشد و بخواهد آن را با استقراض از بانک مرکزی تامین کند، به گزارش دنیای اقتصاد این اقدام به افزایشی 10 هزار میلیارد تومانی در نقدینگی منجر می‌شود.

روند شکل گرفته نقدینگی در 8 سال گذشته به گونه ای بوده که بیشترین میزان رشد نقدینگی در سال 1385 شکل گرفته است. سیاست‌های انبساطی حاصل از برنامه‌های متعدد اقتصادی دولت نهم از جمله پروژه بزرگ «بنگاه‌های زودبازده» یکی از دلایل مهم شکل گیری نقدینگی بیش از 36 هزار میلیارد تومانی در سال 85 بوده است. پس از آن سرعت رشد نقدینگی در یک سطح 15 تا 25 درصدی ثابت مانده و در نهایت طی سال 91 است که با رشد عجیب 108 هزار میلیارد تومانی، رکوردی دیگر (پس از سال 85 ) خلق می‌کند. به نظر می‌رسد در سال 91 ، ایجاد خطوط اعتباری برای تامین اعتبار پروژه‌هایی نظیر مسکن مهر نقدینگی بالایی ایجاد کرده باشد. با توجه به الگوی نرخ رشد نقدینگی ، تخمین زده می‌شود که در پایان سال گذشته، نقدینگی به بیش از 460 هزار میلیارد تومان رسیده باشد.