ظرفیت خالی ۱۴ میلیاردی پتروشیمی‌ها

به رغم اینکه ظرفیت نصب شده پتروشیمی کشور به 57.1 میلیون تن در سال رسیده است اما آمار تولید کشور محصولات پتروشیمی در سال گذشته از 41 میلیون تن فراتر نرفته است. اگرچه مسئولان شرکت ملی پتروشیمی امیدوارند در سال جاری با افزایش ظرفیت تولید به 58.5 میلیون تن، تولید محصولات پتروشیمی به میزان 50 میلیون تن در سال افزایش یابد،اما فاصله ظرفیت و میزان تولید محصولات پتروشیمی در کشور بسیار قابل ملاحظه است، چنانکه این آما از خالی ماندن 16 میلیون تن یعنی یک سوم تا یک چهارم از ظرفیت نصب شده پتروشیمی کشور خبر می‌دهد. منصور معظمی دبیر انجمن صنفی کارفرمایان پتروشیمی می‌گوید 26 درصد از ظرفیت نصب شده پتروشیمی کشور بلا استفاده مانده و این 26 درصد ظرفیت اسمی خالی یعنی از 14 تا 15 میلیارد دلار ظرفیت پتروشیمی استفاده نمی‌کنیم. وی خالی بودن ظرفیت پتروشیمی را مربوط به کمبود خوراک در صورت بالا بودن موجودی و اشکالات تعمیراتی و فرآیندی می‌داند. بر این اساس به نظر می‌رسد عدم‌النفع سالانه 14 میلیارد دلاری را بتوان ناشی از 4 عامل اصلی کمبود خوراک، اشکالات ناشی از کیفیت ساخت تجهیزات، اشکالات فرآیندی متاثر از دانش فنی و افزایش موجودی محصولات پتروشیمی‌ها با توجه به ممنوعیت‌های صادراتی دانست. *3 راهکار شرکت ملی پتروشیمی برای استفاده از ظرفیت خالی پتروشیمی‌ها بر این اساس است که عبدالحسن بیات،‌ مدیرعامل شرکت ملی پتروشیمی، برنامه شرکت متبوع خود برای برطرف کردن 3 عامل از عوامل 4 گانه یاد شده و استفاده از ظرفیت بلااستفاده مانده پتروشیمی‌ها را چنین برمی‌شمرد : «شناسایی نارسایی کیفیت ساخت تجهیزات یکی از این موارد است که شرکت‌ها برای ساخت تجهیزات جدید وارد عمل شده است. نارسایی دانش فنی مشکل دوم است که بهینه‌سازی آن زمان می‌برد و البته بسیاری از نارسایی‌ها شناسایی شده و عملیات اصلاح آنها آغاز شده است. نکته بعدی بحث موجودی‌‌هاست، چنانچه در سال گذشته درصدی از عدم امکان تولید به دلیل افزایش موجودی محصولات تولید شده بود که باعث متوقف شدن تولید شد، اما خوشبختانه با خرید به موقع کشتی‌ها بخش بزرگی از این مشکل حل شد.» *سالانه 700 میلیون دلار تنها بابت تعمیرات پتروشیمی‌ها از دست می‌رود مشکلات مربوط به صادرات محصولات پتروشیمی اعم از ممنوعیت‌های داخلی و ممانعت‌های ناشی از تحریم‌های بانکی و بیمه و کشتی مشکلاتی زودگذر هستند. در عین حال اگرچه نقش نارسایی کیفیت ساخت تجهیزات، دانش فنی غیر بهینه و تعمیرات اساسی در بلااستفاده ماندن ظرفیت پتروشیمی‌ها غیر قابل انکار است (چنانکه یکی از نخبگان حوزه تعمیرات اساسی می‌گوید کشور سالانه 700 میلیون دلار تنها بابت تعمیرات پتروشیمی‌ها از دست می‌دهد) اما ظاهرا کمبود خوراک جدی‌ترین عامل خالی ماندن ظرفیت پتروشیمی‌ها در ایران است. *گریبان طرح‌های آماده افتتاح پتروشیمی در چنگ مشکل کمبود خوراک واقعیت آن است که مشکل تامین خوراک برای پتروشیمی‌ها به خصوص پتروشیمی‌های خوراک مایع که اغلب آنها در هلدینگ خلیج‌فارس مجتمع شده‌اند، بسیار جدی است چنانکه بسیاری از این مجتمع‌ها به دلیل کمبود خوراک به خصوص پیش از تلاطمات ارزی و استفاده از فاصله قیمت ارز مرجع و بازار آزاد، روی مرز سود و زیان حرکت و با مشکلات مالی قابل توجهی دست و پنجه نرم می‌کردند. مساله کمبود خوراک چنان جدی است که حتی گریبان طرح‌های افتتاح نشده پتروشیمی راه هم گرفته است چنانکه احمدرضا حیدرنیا مدیر طرح‌های شرکت ملی پتروشیمی راه‌اندازی چند طرح پتروشیمی ازجمله طرح های ASU پتروشیمی اروند، HD پتروشیمی ایلام، پتروشیمی لرستان، فاز نخست پتروشیمی کاویان و فاز دوم پتروشیمی کارون را منوط به تامین مالی و تامین خوراک معرفی می‌کند و می‌گوید:« به شرط تأمین مالی و تأمین خوراک پتروشیمی مهاباد نیز سال جاری به بهره‌برداری می‌رسد و فاز 2 پتروشیمی کاویان نیز به شرط تأمین خوراک وارد سرویس خواهد شد.» بر این اساس به نظر می‌رسد تمرکز روی طرح‌های تامین خوراک از بالادست یا پالایشگاه‌ها یا حتی استفاده از خوراک وارداتی مانند نفتای عراق در شرایط فعلی باید الزام صنعت پتروشیمی باشد تا ظرفیت کلان ایجاد شده در این صنعت بیش از این بلا استفاده نماند. *تشکیل کنسرسیوم پتروشیمی‌ها برای جمع‌آوری بنزین وحشی رمضان اولادی مدیر برنامه‌ریزی شرکت ملی پتروشیمی در این باره گفت: در حال حاضر جلساتی برای رفع کمبود خوراک برگزار می‌کنیم که به عنوان مثال توجه به پروژه‌های NGL و جمع‌آوری گازهای همراه در دستور کار قرار گرفته است. وی افزود: تعدادی طرح‌ NGL در شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب وجود دارد که در حال برگزاری جلساتی با آنها هستیم تا بتوانیم از طریق سرمایه‌گذاری در این طرح‌ها برای منطقه ماهشهر که دچار کمبود خوراک هستیم، خوراک تأمین کنیم. این مقام مسئول اضافه کرد: مانند NGL 3200 که به وسیله سرمایه‌گذاری پتروشیمی بندر امام و قرارگاه خاتم‌الانبیا با شرکت متن قرارداد بسته شده، مجتمع‌های پتروشیمی که کمبود خوراک دارند مانند امیرکبیر و خود بندر امام و بقیه مجتمع‌ها کنسرسیوم شوند و در اجرای NGLها سرمایه‌گذاری کنند. وی با تاکید بر اینکه شاید در شرایط فعلی جمع‌آوری گازهای همراه برای نفت در اولویت نباشد اما برای پتروشیمی چون کمبود خوراک دارد این کار در اولویت است، گفت: این کار از سال گذشته پیگیری می شود تا بتوانیم کمبود خوراک در منطقه ماهشهر را به وسیله ایجاد NGLها و جمع‌آوری گازهای همراه برطرف کنیم. اولادی اظهار داشت: مشکل اصلی کمبود خوراک پتروشیمی‌ها در منطقه ماهشهر خودنمایی می‌کند و با رسیدن فازهای در دست اجرای پارس جنوبی به مدار تولید، پتروشیمی‌های عسلویه هم مشکل چندانی نخواهند داشت. پیش از این شرکت ملی نفت به دلیل کمبود منابع مالی روی جمع آوری گازهای همراه نفت که به بنزین وحشی مشهور هستند، سرمایه‌گذاری نمی‌کرد و در عین حال به دلیل حاکمیت نگاه بخشی به پتروشیمی‌هایی که به شدت از کمبود خوراک رنج می‌بردند نیز اجازه سرمایه‌گذاری در حوزه فعالیت خود را نمی‌داد. با این وجود به تازگی و با پیشگامی پتروشیمی بندر امام و دستور مساعد شرکت ملی نفت اولین مجوز سرمایه‌گذاری برای جمع‌آوری گازهای همراه نفت را صادر کرد و حمید بورد مدیرعامل شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب که اغلب گازهای همراه نفت در حوزه فعالیت شرکت متبوع وی سوزانده می‌شود از پتروشیمی‌ها برای سرمایه‌گذاری در مهار کردن این هیدروکربور با ارزش دعوت کرد. لازم به یادآوری است در صورت کم شدن فاصله تولید فعلی پتروشیمی‌ها با ظرفیت اسمی آنها عملا نزدیک به سه چهارم از فاصله صادرات غیر نفتی کشور با واردات پر می‌شود و نیاز کشور به ارز نفتی به میزان بسیار قابل توجهی کاهش خواهد یافت.