دوراهی بخشش و مجازات کودکان مجرم
۲۲ فروردین امسال بود که یک پسر ۱۷ ساله دختر خردسالی را از در خانه‌شان ربود و پس از تجاوز و به قتل رساندن وی، جسد او را سوزاند. ماجرایی که همه ما از شنیدنش حیران می‌مانیم.
با این حال داستان این کودک 17 ساله به اضافه تمام کودکانی که همگی ما به‌نوعی از کارهای خطرناک و جرائم سنگین آنها آگاهی داریم یک تردید و شک بزرگ به همراه دارد. در بروز همه این اتفاقات هولناک یک کودک دخیل است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از کسب و کار ، اگرچه ماجرا غم‌انگیز و وحشیانه است و برای شنوندگان حس انتقام‌جویی ایجاد می‌کند اما مجرم یک کودک است و انتقام از کودکان اگر برای همه نه، حداقل برای برخی جای ابهام دارد. به راستی چگونه باید با کودکان مجرم برخورد کرد؟
اگر چه میزان جرائم برخی از این کودکان آنقدر سنگین است که نمی‌شود به راحتی از کنار آن گذشت اما اندکی دقت به فرد مجرم که تنها یک کودک است ما را سر دوراهی مجازات و بخشش قرار می‌دهد. کودکان به چه انگیزه‌ای مرتکب جرم و جنایت می‌شوند؟ آیا درحالی که فرد مجرم کودکی بیش نیست، عادلانه است میزان جرمی که برای وی صادر می‌شود با بقیه فرقی نداشته باشد؟ تنبیه، شلاق، حبس و اعدام کودکی که البته در محاکم قضایی به سن قانونی مجازات باید برسد، تا چه اندازه در تنبیه آنها یا درس عبرت قرارگرفتن برای بقیه اثر بخش است؟ اگر فرد مجرم کودک است و در سن کودکی مرتکب جرم شده چرا تا سن بزرگسالی به وی فرصت زندگی می‌بخشیم تازه آن وقت که فهمید اشتباه بزرگی مرتکب شده، او را مجازات می‌کنیم؟ آیا این به معنی گرفتن فرصت جبران از کودکانی که به دلیل اقتضائات سنی، شرایط اجتماعی و برخی مسائل محیطی دچار جنایات شده‌اند، نیست؟ قوانین و نهادهای قضایی چه پاسخی برای اینگونه مجازات‌ها دارند؟
اینگونه جرائم البته جزو جرائم تعزیری قرار گرفته‌اند که در فقه اسلامی رای اساسی و مشخصی برای آن صادر نشده است با این حال فقها، قضات و قانونگذار براساس مواردی برای آنها حکم صادر می‌کنند. در اینگونه مجازات‌ها قاضی می‌تواند نیمی از تقصیر کودک مجرم را ببخشد.
قاضی می‌تواند درباره جرائم تعزیری، مجازات کودک را به تعویق بیندازد یا اجرای مجازات را معلق کند. از طرفی مجازات کیفری کودک و نوجوانان برای آنها سوءپیشینه به همراه ندارد. با این حال موضوع کودکان مجرم به‌ویژه در مواقعی که رای دادگاه به اعدام آنها صادر می‌شود، از نظر حقوق بشر منافی قانون و رفتار انسانی با کودکان است.
یه یکسری قوانین خشک عادت کرده‌ایم
محمدحسین ساکت، حقوقدان و مستشار سابق دیوان عالی کشور و وکیل دادگستری در این رابطه می‌گوید: به ظاهر که به موضوع مجازات کودکان در قانون و آنچه فقها در نظر گرفته‌اند، نگاه می‌کنیم، به نظر نمی‌رسد صدور مجازات برای کودکان در صورتی که مرتکب جرمی شده باشند، عادلانه باشد.
فرد در سن کودکی مرتکب خطا می‌شود و ما در سن غیرکودکی و نوجوانی وی را مجازات می‌کنیم کاری که از نظر حقوق عرفی و قوانین حقوقی امروز و حقوق بشر منصفانه نیست. حتی از نظر منطقی و عرفی نیز این موضوع جای ابهام دارد با این حال ما مجبوریم به یک سری قوانین خشک عرفی تن بدهیم. در حالی که به نظر می‌رسد باید تغییراتی در این قوانین اعمال شود.
ساکت توضیح می‌دهد: البته در قانون و آنچه در فقه آمده کودکان زیر 8 سال مشمول هیچ‌گونه مجازاتی در صورت ارتکاب جرم نمی‌شوند، اما کودکان بالای 8 سال که از نظر قانونی به سن تمییز رسیده‌اند، مشمول این مجازات هستند. منظور از سن تمییز سنی است که در آن کودک خوب و بد را از هم تشخیص خواهد داد و می‌داند چه کاری انجام می‌دهد.
به کودکان فرصت جبران بدهیم
علیرضا شریفی‌یزدی نیز در این باره با اشاره به اینکه کودکان باید فرصت جبران خطا داشته باشند، می‌گوید گرچه قانون حاضر به چشم‌پوشی از جرائم کودکان نیست اما بهتر است قبل از صدور این مجازات‌ها به شرایط اجتماعی و محیطی که باعث جرم کودک شده، بیندیشد.
مشخصا رفتارهای کودکان بازتاب آن چیزی است که از محیط یاد می‌گیرند. کودکی که در محیط جرم‌زا بزرگ شده، به راحتی مرتکب جرم می‌شود و این مساله برای وی نامانوس نیست. از طرفی از نظر جامعه‌شناسی برخی از محیط‌ها ارتکاب جرم را راحت‌تر می‌کند. گرچه برای کسانی که در سنین بزرگسالی نیز مرتکب این جرائم می‌شوند، محیط اثرگذار است. . با این حال قانون ما فرصت جبران کم و کاستی‌ها برای کودکانی که محیط، عامل رفتار پرخطر آنهاست، را نمی‌دهد.
تاوان کوتاهی خانواده‌ها را کودکان پس می‌دهند
وی ادامه می‌دهد: منظور از محیط خانواده، محل زندگی، محیط مدرسه و به‌طور کلی فرهنگ و شهری است که کودک در آن پا به دنیا گذاشته است.در حالی که بخش عمده‌ای از جنایات کودکان به کوتاهی خانواده‌ها، نهادهای آموزشی، جامعه و... بر می‌گردد، کودکان باید تاوان پس بدهند.
علیرضا شریفی‌یزدی توضیح می‌دهد: قانون مجازات فعلی برای کودکان منصفانه نیست. تمام جامعه‌شناسان و روانشناسان سعی می‌کنند در رابطه با کودکان مجرم به گونه‌ای رفتار شود که باعث زیر پا گذاشتن حقوق انسانیآنها نباشد. در حالی که برخی از مجازات‌ها مانند اعدام برای برخی از کودکان این حق را ضایع می‌کند یا شاید خلاف عدالت باشد.
این جامعه‌شناس توضیح می‌دهد. در اینگونه جرائم به‌ویژه آنهایی که باعث یک جنایت بزرگ می‌شود، رفتار و قضاوت البته دشوار است. بحث محیط اجتماعی است که در صورت وجود این نوع کودکان برای سایر افراد جامعه خطر زا می‌شود. با این حال مجازات این کودکان جلوگیری از ارتکاب جرم را تضمین نکرده و نمی‌تواند برای آنها اسباب آفرینش آرامش باشد. با این وجود مهم‌ترین تصمیم تلاش برای پیشگیری از اینگونه جرائم و تخفیف‌های قانونی دیگر به کودکان است.
