پژویان : زمان مناسبی برای یکسان‌سازی نرخ ارز نیست

قبل از پیروزی ترامپ در این انتخابات، کارشناسان اقتصادی نخستین تاثیر پیروزی احتمالی ترامپ در بازار مالی جهان را شوکی پیش بینی کردند که به افزایش تقاضا و قیمت طلا می‌انجامد. با پیروزی ترامپ پیش‌بینی کارشناسان به حقیقت پیوست و بازار طلا و ارز دچار نوسانات شدیدی شد. با افزایش قیمت دلار در آذر، مسئولان از کاهش دوباره نرخ ارز در هفته‌های آتی خبر دادند. با این حال در اوایل زمستان، شاهد افزایش دوباره قیمت دلار هستیم.

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از آرمان ، جمشید پژویان، اقتصاددان و استاد دانشگاه درباره دلایل این نوسان قیمت دلار می‌گوید که نمی‌توان یک عامل مشخص را به طور قاطع عامل این افزایش قیمت دانست.

با وجود گفته مسئولان مبنی بر کاهش قیمت دلار در روز‌های اخیر شاهد رکوردشکنی قیمت دلار در بازار آزاد بودیم. به نظر شما علت این مساله چیست؟

درباره اینکه بانک مرکزی چقدر دلار روانه بازار می‌کند اطلاعات دقیقی وجود ندارد. در نتیجه ما نمی‌توانیم این افزایش قیمت را به طور قطع به بانک مرکزی ربط دهیم که به دلایل خاص خود خواسته قیمت دلار را افزایش دهد. در گذشته گاهی بانک مرکزی با فروختن دلار باعث افزایش قیمت این ارز می‌شد که عمدتا این کار برای جبران کسری بودجه دولت انجام می‌گرفت. اما اکنون شاهدی برای این مورد اخیر نیست. آنچه در این بازار وجود دارد این است که ما شاهد تغییراتی در متغیر‌های اقتصادی نیستیم که این افزایش قیمت را توجیه کند. صادرات نفت نسبت به سال و ماه‌های گذشته بیشتر شده است، در نتیجه این افزایش قیمت نمی‌تواند شوکی از طریق اقتصاد نفت و درآمد‌های نفتی باشد. ممکن است افزایش تقاضا باعث افزایش قیمت ارز شود. اما در این مدت، نه شاهد خروج ارز به عنوان سرمایه از کشور بودیم و نه تقاضای سرمایه ارزی توریست‌ها، مقدار قابل توجهی بوده است. از طرف دیگر درست است که پیشگویی شده بود که قیمت دلار کاهش پیدا می‌کند اما زمان این کاهش قیمت را نمی‌توان به راحتی پیشگویی کرد.

پس علت این افزایش قیمت را چگونه باید تحلیل کرد؟

اگر این افزایش قیمت ناشی از بازیگرانی باشد که در بازی خرید و فروش و بازار دلار قرار دارند، باید گفت که این بازار دلار ۴۰۰۰ تومانی، اصلا بازار بزرگی نیست. یعنی نسبت به مجموع درآمد‌های دلاری ما و هزینه‌های دلاری ما که به طور عمده از طریق دولت صورت می‌گیرد، آن بخشی از دلار که وارد بازار آزاد می‌شود، سهم بسیار کمی دارد. به همین دلیل کسانی که مبلغ قابل توجهی دلار دارند، می‌توانند در این بازار بازی کنند و قیمت دلار را بالا ببرند، تا جایی که آن را بفروشند و دلار را روانه بازار کنند تا در نهایت قیمت کاهش پیدا کند. این بازی را در گذشته نیز انجام داده اند. البته نقش اینها نمی‌تواند بیشتر از چند درصد در قیمت دلار تغییر ایجاد کند. من به طور کلی بین عواملی که می‌تواند بر افزایش قیمت دلار موثر باشد نمی‌توانم به طور قاطع به موردی اشاره کنم که مطمئن باشم با درصد بالایی عامل افزایش قیمت دلار یا کاهش ارزش قیمت ریال باشد.

بعضی از کارشناسان گفته بودند افزایش قیمت دلار به واقعی شدن قیمت دلار منجر می‌شود و این موضوع می‌تواند هزینه تولید در ایران را کاهش دهد و در نهایت به نفع تولیدکنندگان داخلی است. نظر شما در این‌باره چیست؟

من بحث واقعی بودن قیمت دلار را که بعضی کارشناسان از آن صحبت می‌کنند درک نمی‌کنم. قیمت واقعی دلار همین است که در بازار تعیین می‌شود. بعد از جهش قیمتی که دلار بعد از تحریم داشت، ارزش ریال به یک سوم کاهش پیدا کرد که به طور آشکار ناشی از کاهش صادرات نفت ما بود. پس به طور قاطع مشخص بود که به دلیل کم شدن درآمد ارزی ما، قیمت واقعی دلار باید بالا برود و ارزش ریال کمی یا بیش از یک سوم کاهش یابد. قیمت دلار برای مدت‌ها در یک بازه باقی ماند که به آن قیمت واقعی دلار می‌گویند. اما اکنون صحبت از قیمت واقعی دلار بی معنی است. این حرف از نظر علمی هم درست نیست. جهش قیمت واقعی دلار باید یک عامل بیرونی داشته باشد.

در مورد اینکه این افزایش قیمت دلار باعث می‌شود هزینه تولید کاهش پیدا کند که در نهایت به نفع اقتصاد ایران است، چه نظری دارید؟

اصلا چنین چیزی را نمی‌توانم بپذیرم. در بحث بازار واردات، بخش قابل توجهی از واردات ما مربوط به نهادهاست که بخش صنعت ما به کمک این نهادها می‌تواند به تولیدات خود ادامه دهد. دلیل افزایش قیمت‌ها بعد از تحریم و حتی ورشکست شدن بعضی از صنایع، همین افزایش قیمت دلار بوده است. اقتصاد ما هنوز اقتصادی نیست که به طور قاطع متکی به تولیدات داخلی باشد. قطعا تولیدات داخلی ما سهم خوب و قابل توجهی را در بازار دارد. ولی ما همچنان هم به نهاد‌های تولید نیازمندیم. در زمانی که ما نزدیک به ۱۰۰ دلار واردات داشتیمٰ نزدیک به ۷۰ درصد آن، واردات کالاهای واسطه ای بوده است. پس بالا رفتن قیمت دلار منجر به بالا رفتن قیمت کالاهای داخلی می‌شود.

سوال آخر اینکه فکر می‌کنید یکسان‌سازی نرخ ارز چه زمانی تحقق می‌یابد؟

وقتی زمانی برسد که ثبات در قیمت دلار یا ارزش ریال برقرار شود و ما مطمئن باشیم در آینده نزدیک هیچ اتفاقی باعث ایجاد یک شوک در بازار ارز نخواهد شد، آن زمان یکسان‌سازی نرخ ارز و سعی در نگه داشتن و حفظ نرخ برای بانک مرکزی، ممکن می‌شود که قطعا به نفع این بازار چند قیمتی است. اما در حال حاضر با این نوساناتی که وجود دارد، کار یکسان‌سازی قیمت دلار قطعا دشوار است و به نظر من زمان خوبی برای این کار نیست.