معمای ترمیم سوم در کابینه

کناره‌گیری او از دولت تا ظهر دیروز تا آنجا برای مجلسی‌ها منتفی بود که برخی اعضای هیات رئیسه پارلمان در حاشیه جلسه علنی روز گذشته از تعیین روز استیضاح وزیر آموزش و پرورش خبر دادند و تاریخ دقیق آن را جلسه روز سه‌شنبه آینده مجلس یعنی 4 آبان‌ماه اعلام کردند. اگرچه برخی نمایندگان به استناد آنچه فانی خود، شامگاه سه‌شنبه درباره منتفی بودن استعفایش به خبرگزاری تسنیم خبر داده بود، تاریخ جلسه استیضاح او را اعلام کردند اما، گروهی از نمایندگان همچون اعضای فراکسیون امید، استعفای فانی را بهتر از استیضاح می‌دانستند و طی نامه‌ای از او خواستند پیش از استیضاح، از وزارت کناره‌گیری کند. به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از اقتصاد، بهرام پارسایی سخنگوی فراکسیون امید با تاکید بر اینکه این نامه در راستای لزوم ایجاد تغییرات در دولت و تأکید بر تقویت کابینه نوشته شده است، گفت: هجمه‌های ناحقی در حق فانی شده است اما به خاطر حرمت به فرهنگیان از او درخواست استعفا کرده‌‌ایم. این در شرایطی است که علی مطهری نایب رئیس مجلس برگزاری جلسه استیضاح و ارائه نظرات فانی در مجلس را بهتر از زود استعفا دادن خواند.

جدال پنهان با نامه‌نگاری

متفاوت بودن ماجرای کناره‌گیری فانی در مقایسه با دو وزیر دیگر آنجا بیش از همه نمایان شد که او عصر دیروز طی نامه‌ای به حسن روحانی رئیس‌جمهوری خود را آماده عمل به هر گونه تصمیم رئیس‌جمهوری درخصوص ادامه کارش اعلام کرد. این نامه از تقابل پنهان وزیر مستعفی آموزش و پرورش با رئیس‌جمهوری حکایت دارد. گواه این موضوع تاکید فانی بر آمادگی کامل برای حضور در جلسه استیضاح و ارائه گزارش عملکرد سه ساله وزارت آموزش و پرورش در دولت، دفاع از عملکرد خود و پاسخ به سوالات نمایندگان مجلس است. فانی همچنین در این نامه به موضع روحانی درخصوص ضرورت ترمیم کابینه اشاره می‌کند و پس از آن، از آمادگی خود برای هر تصمیم رئیس‌جمهوری درباره ادامه کار در وزارت یا قطع همکاری سخن می‌گوید.

محتوای نامه علی‌اصغر فانی موید آن است که او همانند دو وزیر دیگر، در کناره‌گیری از کابینه تمکین نکرد و جدا شدن خود از کابینه را به تصمیم حسن روحانی گره زد. همین امر می‌تواند تاحدی به چرایی متفاوت بودن روند استعفای جنتی و گودرزی با فانی پاسخ دهد. فانی که خود را آماده استیضاح خوانده با این نامه نشان داد، کناره‌گیری او از کابینه خودخواسته نبوده و کنار گذاشتن او از وزارتخانه، برای رهایی از هزینه‌های احتمالی استیضاح بوده است. علی‌اصغر فانی زمانی به وزارت آموزش و پرورش راه یافت که مجلسی‌ها به محمدعلی نجفی به‌عنوان گزینه پیشنهادی برای تصدی این وزارتخانه رای اعتماد ندادند. او یکی از وزیرانی است که همواره با نقد نمایندگان مجلس نهم و دهم مواجه بود؛ نقدهایی که محور اصلی آن بر موضوع وضعیت نامساعد معیشتی فرهنگیان استوار بود. پس از آن ماجرای اختلاس 8هزار میلیارد تومانی در صندوق ذخیره فرهنگیان را می‌توان از مهم‌ترین محور نقدها به فانی دانست. باوجود آنکه علی‌اصغر فانی تنها وزیر دولت روحانی است که دو بار برای استیضاح به مجلس فراخوانده شد. او اولین بار در پاییز سال ۱۳۹۲ هنگامی که از سوی حسن روحانی رئیس‌جمهوری به‌عنوان وزیر پیشنهادی وزارت آموزش و پرورش به مجلس نهم معرفی شد، توانست رای موافق ۱۸۵ نماینده را در مقابل تنها ۵۳ رای مخالف و ۲۴ رای ممتنع کسب کند و با رای اعتماد مجلس، به وزارت آموزش و پرورش برود. فانی رای اعتماد مجدد خود را نیز در جلسه استیضاح تیرماه 94 کسب کرد؛ زمانی که 167 نفر از نمایندگان مجلس نهم با وجود تلاش متقاضیان استیضاح، به ماندن «فانی» در وزارت آموزش و پرورش رای مثبت دادند و در مقابل نیز موافقان استیضاح او با ۷۶ رای، از رسیدن به مقصود خود بازماندند.با تمام این تفاصیل، پس از کناره‌گیری فانی از وزارت آموزش و پرورش، رئیس‌جمهوری طی حکمی سیدمحمد بطحایی را به‌عنوان سرپرست این وزارتخانه منصوب کرد.

متن نامه علی‌اصغر فانی به رئیس‌جمهور

جناب آقای دکتر حسن روحانی رئیس‌جمهور محترم

با سلام و تحیات؛ پس از اطلاع از نظر جناب عالی درخصوص ضرورت ترمیم کابینه که در جلسه روز چهارشنبه 28 مهرماه 95 هیات محترم دولت ابراز فرمودید؛ به‌رغم آمادگی کامل برای حضور در جلسه استیضاح و ارائه گزارش عملکرد سه ساله وزارت آموزش و پرورش در دولت تدبیر و امید و پاسخ به سوالات نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی، به این وسیله آمادگی خود را برای عمل به هرگونه تصمیم حضرت عالی درخصوص ادامه کار خویش نیز اعلام می‌نمایم. «رب ادخلنی مدخل صدق واخرجنی مخرج صدق واجعل لی من لدنک سلطانا نصیرا.»

چرا گودرزی، جنتی و فانی از دولت رفتند؟

خبر استعفای سه وزیر دولت یازدهم سرانجام روز گذشته به تایید دولت رسید. خبر استعفای وزرای ورزش و جوانان، فرهنگ و ارشاد اسلامی و آموزش و پرورش، سه‌شنبه شب در حالی از سوی یک منبع آگاه در دولت اعلام شد که تا پیش از آن خبرها تنها حاکی از استعفای علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بود. اما خبر سه‌شنبه عصر یک مقام آگاه در دولت مبنی بر استعفای همزمان سه وزیر، آن هم در شرایطی که 7 ماه تا برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری باقی است، دور از انتظار بود. اقدامی که باوجود دور از انتظار بودن آن از عزم جدی حسن روحانی برای ترمیم کابینه در بخش فرهنگی حکایت می‌کرد. با تمام اینها این اخبار بازهم تا دیروز به تایید رسمی دولت نرسیده بود تا اینکه جای خالی علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و محمود گودرزی، وزیر ورزش و جوانان در جلسه هیات دولت، شائبه‌های موجود مبنی‌بر استعفای این دو وزیر کابینه را برطرف کرد. در این بین حسینعلی امیری، معاون پارلمانی رئیس‌جمهوری در گفت‌وگو با «ایرنا» با اشاره به حضور نداشتن وزرای ورزش و جوانان و فرهنگ و ارشاد اسلامی در جلسه هیات دولت گفت: رئیس‌جمهوری از اعلام استعفای نامبردگان و ضرورت ترمیم کابینه صحبت کرده و عدم حضور آنها به علت پذیرش استعفا ازسوی رئیس‌جمهوری بوده است.اما حضور علی‌اصغر فانی، وزیر آموزش و پرورش در جلسه روز گذشته هیات‌وزیران، تردیدها در مورد استعفای او از کابینه یازدهم را بیشتر کرد تا اینکه فانی سرانجام ظهر روز گذشته در نامه‌ای به رئیس‌جمهوری ضمن اعلام آمادگی خود برای حضور در دومین جلسه استیضاحش در مجلس، آمادگی خود را برای هر نوع تصمیم روحانی درخصوص ادامه کار خود نیز اعلام کرد. اشاره او به اخباری بود که روز سه‌شنبه در مورد دستور حسن روحانی به سه وزیر مورد اشاره برای استعفا در راستای ترمیم کابینه منتشر شده بود. به این ترتیب به‌نظر می‌رسد که علی‌اصغر فانی چندان رضایتی برای استعفا نداشته است و شاید تحت فشار برای ترمیم کابینه صندلی وزارتش را واگذار کرده است.

دلایل استعفای جنتی

در ماجرای دستور رئیس‌جمهوری برای استعفای وزرای ورزش و جوانان، فرهنگ و ارشاد اسلامی و آموزش و پرورش عوامل مختلفی دخیل بوده‌اند. داستان استعفای علی جنتی وزیر ارشاد دولت یازدهم از هفته پیش به بهانه لغو کنسرت‌ها و پس از آن انتقادهای روحانیون مشهد و قم به‌دلیل برگزاری کنسرت در این دو شهر کلید خورد. درواقع آنچه موجب انتقاد دولت و به خصوص شخص رئیس‌جمهوری از جنتی شد، کوتاه آمدن او از برگزاری کنسرت در مشهد بود تا آنجا که در یک برنامه خبری، انتقادش از او را علنی کرد. البته این تنها رئیس‌جمهوری نبود که به عملکرد جنتی انتقاد داشت، برخی از روحانیون و چهره‌‌های اصولگرا نیز منتقد عملکرد او در وزارت ارشاد بودند. به این ترتیب به نظر می‌رسد که موضوع استعفای علی جنتی و زمان آن، کمی با ماجرای استعفای دو وزیر دیگر متفاوت است. اما دلیل این استعفا هر چه باشد روز گذشته با پذیرش استعفای او از سوی حسن روحانی رئیس‌جمهوری، دولت سید‌عباس صالحی، معاون فرهنگی وزارت ارشاد را به‌عنوان سرپرست وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منصوب کرد. به گزارش خبرآنلاین از سید‌عباس صالحی برنامه‌ای برای تصدی پست وزارت ارشاد خواسته نشده است و این اتفاق نشان‌دهنده آن است که وی گزینه تصدی پست وزیر در این وزارتخانه نیست.به گزارش «ایرنا» در متن نامه استعفای وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به رئیس‌جمهوری با اشاره به تلاش مخالفان و بداندیشان برای عقیم ساختن هرگونه حرکت مثبت فرهنگی این وزارتخانه از آغاز کار تاکنون آمده است: همچنان‌که اتاق‌های فکر پنهان برای تخریب کلیه دستاوردهای دولت و ناکارآمد نشان دادن آن عزم خود را جزم کرده‌اند اینجانب و همکارانم هرگز خود را خالی از اشکال ندانسته و همواره از هرگونه نقد سازنده استفاده کرده‌ایم، ولی متاسفانه برخی از جریانات سیاسی با زیرپا گذاشتن همه تعهدات اخلاقی سعی در وارونه جلوه دادن مسائل و بدبین ساختن عالمان و شخصیت‌های دینی و متدینین نسبت به عملکرد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دارند و انتظار می‌رود در چندماه آینده این‌گونه جوسازی‌ها تشدید شود.او در ادامه نامه‌اش آورده است: اینجانب باوجود آنکه تمامی توان خود را برای ایجاد فضای فرهنگی همراه با آرامش و متانت به کار گرفته و از حاشیه‌سازی‌ها فاصله گرفته‌ام، در عین حال خود را قادر به ادامه خدمت در این عرصه نمی‌بینم و مایلم دولت خدمتگزار بتواند در فضای آرام و خالی از تنش برنامه‌های فرهنگی خود را دنبال کند؛ بنابراین بدین‌وسیله استعفای خود را تقدیم می‌دارم و امیدوارم نیروهای شایسته بتوانند با توان بیشتر این حوزه را مدیریت کنند.

دلایل استعفای گودرزی

در موضوع تصمیم رئیس‌جمهوری برای تغییر محمود گودرزی وزیر ورزش و جوانان نیز عوامل بسیاری دخیل هستند. در واقع کناررفتن او از وزارت ورزش برخلاف علی جنتی، اتفاق عجیب و شوکه‌کننده‌ای نبود. او از آن دسته وزرایی بود که اگرچه خیلی‌ها به او به‌دلیل مدارک تحصیلی‌اش امید داشتند، اما به مرور با عملکرد و رفتارش امیدها را ناامید کرد. گودرزی پس از آنکه مجلس نهم، به مسعود سلطانی‌فر، رضا صالحی‌امیری و نصرالله سجادی، به‌عنوان وزیر ورزش و جوانان رأی اعتماد نداد، به‌عنوان چهارمین وزیر پیشنهادی وزارت ورزش و جوانان دولت یازدهم به مجلس شورای اسلامی معرفی شد و توانست با کسب ۱۹۹ رأی موافق، ۴۴ رأی مخالف و ۲۴ رأی ممتنع به‌عنوان وزیر ورزش و جوانان از مجلس رأی اعتماد بگیرد. اما به‌رغم اینکه می‌توان از او به‌عنوان یکی از وزرایی که رای بالایی را برای ورود به کابینه کسب کرده بود یاد کرد، نتوانست نه در دولت و نه در تاریخ وزارت ورزش کارنامه خوبی از خود باقی بگذارد و همواره مورد انتقاد بسیاری از اهالی ورزش و کارشناسان قرار داشت. شاید از این رو بود که نامش همیشه در صدر جدول نام وزرایی قرار داشت که باید تغییر می‌کرد. آنچه رفتن او از کابینه را در ماه‌های آخر عمر دولت یازدهم جدی کرد، مدیریت او بر مجموعه ورزش بود. به باور منتقدان او هر چند در بسیاری از موارد ایده‌های خوبی داشت، اما نمی‌توانست به‌دلیل ضعفش در اقناع افکار عمومی آنها را با خود همراه کند. دلیل این ادعا نیز صفحه اینستاگرام رئیس‌جمهوری بود که انتقاد از گودرزی در آن جایگاه ویژه‌ای داشت.مشکلات او با رئیس فدراسیون فوتبال و برخوردهای متناقضش با کارلوس کی‌روش، سرمربی تیم ملی فوتبال همه باعث شد تا جو منفی علیه او هر روز جدی‌تر شود. در این بین عدم محبوبیتش در بین اعضای کابینه و مصاحبه‌های بی‌شمارش با برخی نشریات مخالف دولت، موجب شد تا رفتن او از کابینه یازدهم هرچند دیرهنگام اما عملی شود. به هر ترتیب محمود گودرزی وزیر ورزش و جوانان روز سه‌شنبه از سمت خود در وزارت ورزش و جوانان استعفا داد و رئیس‌جمهوری نیز با استعفای وزیر ورزش و جوانان موافقت کرد. به گزارش «ایسنا» در متن استعفای او آمده است: «بابت اعتمادی که ظرف سه سال گذشته به اینجانب مبذول فرمودید بسیار سپاسگزارم و خشنودم اگر توانسته‌ام باری ولو اندک و حقیر از دوش دولت بزرگوار بردارم. همانگونه که استحضار دارید چند ماه قبل نیز استدعا کردم که اجازه بفرمایید تا در سنگری دیگر ارائه خدمت بدهم. مجددا استدعا دارم با استعفای اینجانب موافقت بفرمایید.» در پی این استعفا به گزارش «ایسنا» به نقل از یک مقام آگاه در ریاست‌جمهوری، نصرالله سجادی، معاونت ورزش حرفه‌ای و قهرمانی وزارت ورزش و جوانان و سومین گزینه دولت روحانی برای وزارت ورزش و جوانان که او هم موفق به کسب رای اعتماد از مجلس نشد، به مدت سه ماه به‌عنوان سرپرست وزارت ورزش و جوانان انتخاب شد.

ماجرای استعفای فانی

اما علی‌اصغر فانی روز گذشته در حالی در نامه‌ای به رئیس‌جمهوری ادامه کار خود را منوط به تصمیم رئیس‌جمهوری دانست که در آستانه دومین استیضاحش از سوی نمایندگان مجلس قرار داشت. او با 4 کارت زرد از مجلس به‌واسطه عملکردش رکوددار محسوب می‌شد و هرچند همه تلاش‌ها بر این بود تا این‌بار استیضاح نشود، اما نمایندگان مجلس دهم راضی به هیچ مصالحه‌ای با او نبودند. او با این شرایط روز گذشته در نامه‌ای به رئیس‌جمهوری درحالی‌که به گفته‌اش خود را برای استیضاح آماده کرده بود، به‌نوعی استعفا یا کناره‌گیری ‌اش از کابینه را منوط به تصمیم رئیس‌جمهوری کرد؛ نامه‌ای که از آن می‌توان نوعی نارضایتی را احساس کرد. به گزارش مهر، رئیس‌جمهوری «سیدمحمد بطحایی» معاون پشتیبانی وزیر آموزش و پرورش را به عنوان سرپرست این وزارتخانه منصوب کرده است.

قدردانی از دولت

در کنار تمامی این عوامل برای استعفای سه وزیر، ترمیم کابینه با استقبال بسیاری از چهره‌های سیاسی و از جمله نمایندگان مجلس روبه‌رو شده است. البته در این میان برخی نیز ترمیم کابینه در بخش فرهنگی را غیر‌ضروری توصیف کرده و معتقدند دولت یازدهم بیشتر از هر چیز به ترمیم اقتصادی نیاز داشت. در همین راستا روز گذشته محمدرضا عارف، رئیس شورای‌عالی سیاستگذاری اصلاح‌طلبان با تشکر از دولت به‌دلیل ترمیم کابینه گفت: وزرایی که به دولت راه می‌یابند، نه‌تنها برای چند ماه آینده بلکه باید برای پنج سال آینده برنامه‌ریزی کنند. به گزارش «ایرنا» عارف افزود: این موضوع جزو مطالبات مردم بوده و من در این راستا از دولت تشکر می‌کنم. اگرچه این موضوع یکی دو ماه دیر اتفاق افتاد، ولی در این راستا امیدوارم که بازتاب مثبتی در ایجاد فضای جدید داشته باشد. عارف در ادامه در مورد ترمیم وزرای اقتصادی نیز با بیان اینکه «ما نیاز به تحرک جدیدی در بخش اقتصادی داریم» افزود: هم‌اکنون اشتغال، نگرانی اغلب خانواده‌ها است که ان‌شاءالله دولت با برنامه‌ریزی بیشتر به بخش اقتصاد اولویت بدهد. او درباره اینکه آیا دولت در جریان استعفای جنتی عقب‌نشینی کرده، گفت: با این نظر موافق نیستم و فکر می‌کنم این مساله درپی جمع‌بندی دولت اتفاق افتاده است.در واکنشی دیگر احمد مازنی، نماینده مردم تهران در مجلس در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس،خواستار ترمیم کابینه در بخش اقتصادی شد. محمود رجبی، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم نیز در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس گفت: معدل سن کابینه روحانی بالاست و شاید در این شرایط وزرای پیرتر هم برای برکناری در دستور کار باشند. ازسوی دیگر محمدرضا تابش، نایب‌رئیس فراکسیون امید مجلس در گفت‌وگو با عصر ایران گفت: استیضاح و برداشتن یک نفر از کابینه و دولت را مقابل عمل انجام شده قرار دادن، خوشایند نیست. او افزود: البته اگر دولت برای ترمیم کابینه تغییراتی را حساب شده به‌وجود بیاورد کار شایسته و خوبی است؛ یعنی اگر قرار است تغییری در کابینه انجام شود، دولت تغییر را اعمال کند؛ چراکه دولت با برنامه این کار را انجام می‌دهد.

احکام روحانی

برای سرپرست‌های سه وزارتخانه

طی احکام جداگانه‌ای از سوی رئیس‌جمهوری، سرپرست‌های سه وزارتخانه آموزش و پرورش، فرهنگ و ارشاد اسلامی و ورزش و جوانان منصوب شدند. به گزارش «ایرنا» حسن روحانی طی احکام جداگانه‌ای سیدمحمد بطحایی را به‌عنوان سرپرست وزارت آموزش و پرورش، سیدعباس صالحی را به‌عنوان سرپرست وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سیدنصرالله سجادی را به‌عنوان سرپرست وزارت ورزش و جوانان منصوب کرد. رئیس‌جمهوری همچنین در این احکام از تلاش‌ها و خدمات دکتر علی‌اصغر فانی، دکتر علی جنتی و دکتر محمود گودرزی در زمان تصدی مسوولیت وزارتخانه‌های آموزش و پرورش، فرهنگ و ارشاد اسلامی و ورزش و جوانان تقدیر کرد.