نه زاینده‌ای مانده نه رودی!
امروزه اهمیت آب در آبادانی شهرها بر کسی پوشیده نیست و اصفهان هم بر همین قاعده اساسی آبادانی خود را مدیون زاینده‌رود است، رودی که از ارتفاعات زردکوه بختیاری و گلپایگان سرچشمه می‌گیرد و زندگی را به اصفهان هدیه می‌کند تا در سایه جاری شدن آب نه‌تنها سبز باشد بلکه تالاب گاوخونی هم به حیات خود ادامه دهد.
اما این رود زاینده چند صباحی است به دلایل مختلف خشک شده و تنها در مقطعی از سال رنگ آب را بر بستر ترک خورده خود می‌بیند. گروهی دلیل خشکی این رود را برداشت غیرمجاز بالادستی می‌دانند و گروهی دیگر سدسازی را مسبب جریان فصلی آب در زاینده‌رود به شمار می‌آورند؛ اما دلیل آن هرچه باشد، خشکی زاینده‌رود امروز یکی از دغدغه‌های اصلی فعالان محیط‌زیست محسوب می‌شود.
حفر چاه، متهم اصلی
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از فرهیختگان ، در این میان، پرویز کردوانی، متخصص علم کویرشناسی، حفر چاه‌های زیرزمینی را عامل اصلی خشک شدن زاینده‌رود می‌داند و درباره جزئیات این فرضیه می‌گوید: «جایگزینی چاه به جای قنات سبب کاهش شدید سطح آب‌های زیرزمینی، نشست زمین در دشت‌ها، خشک شدن تالاب‌ها و قنات و افزایش میزان آب شور شد. در واقع حفر چاه و سدسازی در ذات خود امری موثر و مطلوب است، اما به دلیل سوءمدیریت و بهره‌برداری بی‌رویه سبب نتایج زیان‌بار شده است.»
خشکی زاینده‌رود ریشه تاریخی دارد
اما فعالان محیط‌زیست علاوه‌بر حفر چاه عوامل دیگری را نیز سبب خشک شدن زاینده‌رود می‌دانند. از نگاه آنها خشکی این رود باید با نگاه چندجانبه بررسی شود، چراکه یک عامل به تنهایی سبب بروز وضعیت خشکی در این رود نشده است. بنابر نظر کارشناسان، خشک شدن زاینده‌رود مربوط به سال‌های اخیر نیست، بلکه ردپای آن را باید در سال‌های پیش از انقلاب جست‌وجو کرد. سال 1333 در یک طرح آزمایشی آب ارتفاعات کوهرنگ و زاینده‌رود تقسیم شد که بسیاری از فعالان محیط‌زیست این اتفاق را سرآغاز خشکی زاینده‌رود به شمار می‌آورند. متین میرعلایی، فعال محیط‌زیست اصفهان درباره روند خشکی زاینده‌رود گفت: «زاینده‌رود در گذشته آورده‌ای طبیعی بین 850 تا 1100 میلیون متر مکعب آب داشته که این روند تا زمان خشکسالی در دوران قاجار ادامه داشته تا اینکه تقسیم نامه عرفی اصلاح می‌شود و ساخت نخستین تونل انتقال آب کوهرنگ تصویب و کمی پس از انقلاب نیز تونل دوم احداث می‌شود.» او افزود: «همزمان با طرح راه‌اندازی تونل بهشت‌آباد و زمانی که قرار بود طرح توسعه پتروشیمی اصفهان اجرایی شود، این طرح با مخالفت محیط‌زیست روبه‌رو شد، چراکه با توجه به جمعیت ساکن در این منطقه، این طرح غیرقانونی محسوب می‌شد، اما درنهایت اجازه احداث پتروشیمی صادر و مناطق شمال غرب اصفهان به واسطه این طرح تبدیل به آلوده‌ترین مناطق جهان شد.»
تونل بهشت‌آباد و سهم زاینده‌رود
میرعلایی با اشاره به تاسیس پتروشیمی در اصفهان و تولید آلاینده‌ها و از طرف دیگر معوق ماندن طرح تونل بهشت‌آباد می‌گوید:«در دوران تحریم در این پتروشیمی بنزین یورو 4 تولید شد که تمامی آن صرف مصرف سوخت تهران و شهرهای دیگر به جز اصفهان شد. این در حالی است که راه‌اندازی تونل بهشت‌آباد که قرار بود همزمان با این طرح راه‌اندازی شود در حد حرف مانده بود و از آن طرف شرکت نفت نه‌تنها به این پروژه کمکی نکرد، بلکه مالیات زیست‌محیطی را که بر اساس قانون باید پرداخت می‌کرد هم عملی نکرد. بهشت‌آبادی که قرار بود حدود 600 میلیون متر مکعب آب به باغ بهادران منتقل کند صاحبان جدیدی پیدا کرد و 185 میلیون متر مکعب به یزد و 370 میلیون متر مکعب آب به کرمان و مابقی به چهارمحال بختیاری منتقل شد.»
این فعال محیط‌زیست از کمبود و به اصطلاح بدهکار شدن زاینده‌رود نیز سخن می‌گوید و بر این باور است که با حسابی سردستی متوجه می‌شویم با همه این کمبودها، زاینده‌رود، رودی مقروض است و بعید نیست کویری‌تر از این شود. او می‌گوید: «جمع این انتقال‌ها و تخصیص‌ها باعث کمبود 78 میلیون متر مکعبی آب بود. در حال حاضر این تخصیص‌ها به این شکل است که اگر این انتقال با پمپاژ گران قیمت انجام شود نه‌تنها سهمی به اصفهان داده نمی‌شود، بلکه 78 میلیون متر مکعب دیگر هم اصفهانی‌ها بدهکار خواهند شد.»
خشکی زاینده‌رود در حالی ادامه دارد که اردیبهشت امسال حمید ظهرآبی، مدیرکل اداره حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان اعلام کرده بود از اواسط آبان آب به زاینده‌رود بر می‌گردد و به دنبال آن مرداد رئیس انجمن حمایت از کشاورزان اصفهان، از جاری شدن یک هفته‌ای آب زاینده‌رود برای مصارف کشاورزی خبر داد که البته این آب وارد شهر اصفهان نشد و تنها نیاز کشاورزان غرب اصفهان را تامین کرد.
