ماموریت رییس جدید سازمان بورس

 پنج ماه از شروع سال جدید گذشت، سالی که به گفته کارشناسان، با تحولات در بخش‌های مختلف اقتصادی می‌تواند آغازی برای توسعه هر چه بیشتر بازار سرمایه ایران باشد. از تحولات مهم بورس در این مدت می‌توان به تغییر سکاندار این بازار اشاره کرد، شاپور محمدی که زمان زیادی از ورودش به سازمان بورس و اوراق بهادار نمی‌گذرد، از تجدید نظر درخصوص قوانین دست‌و‌پاگیر بورس سخن می‌گوید و آینده روشنی را برای این بازار متصور است. همچنین عرضه اوراق مختلف با درآمد ثابت از دیگر رخدادهایی است که می‌توان به‌عنوان خبرهای مهم بورس از ابتدای سال اشاره کرد. حال با تمام این تفاصیل، باید دید سهامداران چه نظری درخصوص روزهای کنونی بورس دارند، آنان که بازیگران اصلی این بازار هستند و به نوعی چرخش این بازار به یمن حضور آنان انجام می‌شود.

بازدید میدانی از تالار شیشه‌ای گواه جنب و جوش میان سهامدارانی است که عمده آنها، سال‌ها است در آنجا فعالیت دارند. عده‌ای راضی از عملکرد بورس طی چند ماه اخیر و عده‌ای با انتقاد از چرخه اقتصادی کشور شرایط را چندان مناسب نمی‌دانند. با این حال این روزنامه برای چهارمین بار به میان سهامداران رفته و در نظر‌سنجی از بازیگران حقیقی و حقوقی شرایط این بازار پرهیاهو را زیره ذره‌بین قرار داده است. به گزارش دنیای اقتصاد ، جامعه آماری این نظر‌سنجی شامل 97 سهامدار حقیقی و 53 کارشناس بازار سرمایه است. در این نظر‌سنجی سعی بر آن است تمام جوانب بازار سهام بررسی شود، تا سرمایه‌گذاران این بازار بتوانند با نگاهی مطلوب‌تر برای آینده مالی خود تصمیم بگیرند. از نکات قابل توجه پاسخ‌های دریافتی، تغییر نسبی انتظارات درخصوص آینده بازار سهام در سال جاری است. گرچه در نظرسنجی ابتدای سال  عمده کارشناسان و فعالان تالار بازدهی مناسبی را برای بورس به ویژه در نیمه دوم سال متصور بودند، در نظرسنجی جدید حدودا نیمی از معامله‌گران و کارشناسان نسبت به صعود بازار سهام تا پایان سال ابراز تردید دارند.

از سوی دیگر، فعالان بازار سهام که ابتدای سال، گزارش‌های میان دوره‌ای (3 ماهه و 6 ماهه) را مهم ترین ریسک بازار سهام می‌دانستند، اکنون با عبور از گزارش‌های 3 ماهه، بازار پول را مهم‌ترین رقیب و احتمالا ریسک بورس ارزیابی می‌کنند. همچنین با پایان یافتن مجامع بخش مهمی از شرکت‌های بورسی، سهامداران معتقدند که نتایج آنها تغییر چندانی نسبت به سال قبل نداشته و شرکت‌ها در سال 94 نتوانسته‌اند تحول مهمی را داشته باشند. شرکت‌کنندگان در بخشی دیگر، مهم‌ترین عامل رشد بورس از ابتدای سال را تغییر در سیاست‌های بانکی می‌دانند و معتقدند تحولات در بازار پول می‌تواند به نفع بازار سرمایه و صنایع کشور باشد.این نظر در حالی بیان می‌شود که از نگاه آنان سپرده‌های بانکی و اوراق با درآمد ثابت همچنان می‌تواند رقیب اول بورس باشد. با وجود اینکه از میان بازارهای مالی،سکه از ابتدای سال بیشترین بازدهی را داشته اما همچنان پافشاری بر پربازده بودن سپرده‌های بانکی می‌تواند قابل توجه باشد. در آخر می‌توان امیدوار به ورود سرمایه‌های جدیدی به این بازار بود به‌طوری‌که عمده سهامداران هر دو گروه در پاسخ به پرسشی درخصوص میزان سرمایه ورودی به بورس، ابراز آمادگی برای تخصیص بیش از 25تا 75 درصدی سرمایه آنها به بورس کردند.

 

 

بهنام بهزادفر، مدیر امور اعضای کانون کارگزاران: روند بازار با توجه به شرایط اقتصادی مثبت به نظر می‌رسد. پیش‌بینی می‌شود نرخ رشد اقتصادی پرشتابی که کشور در فصل بهار تجربه کرده است تا پایان سال به‌صورت تعدیل شده وجود داشته باشد، بالطبع این نرخ به بازار سرمایه بخصوص بورس نیز بسط پیدا می‌کند. علاوه بر این شرایط شرکت‌هایی که تحت تاثیر گزارش‌های جهانی هستند، نیز مثبت است و انتظار تعدیلات در گزارش فصلی این صنایع وجود دارد.

ولی نادی‌قمی، مدیر عامل تامین سرمایه نوین: با توجه به شرایط رکود اقتصادی در کشور محرک‌های سودآوری شرکت‌ها به میزان قابل توجهی ضعیف شده است. شرکت‌ها شرایط خوبی ندارند، قدرت تولید و فروش نسبت به قبل کاهش داشته است.از سوی دیگر عوامل سیاسی متعددی نظیر انتخابات در آمریکا و شرایط ژئوپلیتیک وجود دارد که در ماه‌های آتی می‌تواند بازارهای جهانی را تحت تاثیر قرار دهد که از آنها نیز نباید غافل شد.

حسین خزلی‌خرازی، مدیر‌عامل کارگزاری بانک کشاورزی: زمانی یک بورس می‌تواند در مسیر مثبت حرکت کند که یا شاهد ورود نقدینگی به بازار سهام به واسطه کم‌شدن بازارهای دیگر باشیم یا صنایع بزرگ حاضر در بازار شاهد رشد سودآوری باشند. متاسفانه برای سال‌های 95 و 96 شاهد رشد سودآوری برای صنایع بورسی نیستیم و توجه به حجم معاملات نیز نشان می‌دهد که نقدینگی زیادی وارد بازار نشده است. در عین حال نشانه‌های عکس موارد مذکور نیز برای اینکه بگوییم بازار روند نزولی خواهد داشت نیز دیده نمی‌شود. بر این اساس به نظر می‌رسد طی سال جاری روندی کم‌نوسان در بازار سهام شاهد باشیم.

اینکه بازار سهام تا پایان سال به چه سمتی حرکت می‌کند، بسته به مولفه‌های کلان اقتصادی در داخل و خارج از کشور است. با وجود اینکه در حدود نیمی از سهامداران هر دو گروه بر روند صعودی بورس اجماع دارند، اما نیمی دیگر از سهامداران حقیقی روند کم نوسان و نزولی را برای بازار پیش‌بینی کرده‌اند. با توجه به اینکه در نظر‌سنجی قبل  پربازده‌ترین بازار از نگاه بیشتر سهامداران هر دو گروه بازار سهام بوده به نظر می‌رسد امیدواری‌ها نسبت به رشد این بازار در بازه زمانی مزبور کمرنگ شده است.

 

 

سلمان نصیرزاده، تحلیلگر مرکز مطالعات آریا سهام: با توجه به افزایش رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی همچنین اشاعه فرهنگ غلط شایعه‌پردازی و خبرهای به اصطلاح رانتی که می‌تواند گمراه‌کننده سرمایه‌گذاران و عمدتا افراد تازه وارد به این بازار باشد، مسیر تحلیل و بررسی نیز به فضای جریان‌سازی خبری تغییر یافته است. از این‌رو یکی از موثرترین راه‌های بازدارنده این فرهنگ غلط تسریع در ارائه اطلاعات شفاف از سوی شرکت‌ها، رعایت زمان بندی تعیین شده برای اطلاع رسانی از عملکرد شرکت‌ها و نظارت موثر سریع دقیق و بازدارنده سازمان ناظر بر ارائه اطلاعات شرکت‌ها و... می‌تواند باشد.

همایون دارابی-تحلیلگر بازار سهام: مشکل عمده بنگاه‌ها در حال حاضر تامین مالی ارزان و در دسترس است. عملا بانک‌ها از چرخه اعطای تسهیلات عمده خارج شده‌اند و جا دارد با توسعه بازار بدهی مشکل این بنگاه‌ها کاهش یابد. از سوی دیگر بازار بدهی می‌تواند بخش عمده‌ای از سرمایه‌گذاران ریسک گریز را به سوی خود جلب کند. در همین حال شفافیت وضعیت شرکت‌ها و برقراری نظام مطمئن اطلاع‌رسانی دارای اهمیت است و مقابله با پدیده نوسان‌گیری و حذف دامنه نوسان و پدیده صف نیز یک نیاز فوری برای بازار است.

تغییر در مدیریت همواره با انتظارات جدید همراه است. طی چند هفته اخیر مهم‌ترین خبر بورسی مربوط به ورود شاپور محمدی به سازمان بورس و اوراق بهادار بود. محمدی که خود از افراد مجرب این حوزه به‌شمار می‌رود، در بیان برنامه هایش تغییر در بسیاری از زیر ساخت‌ها و استفاده از ابزارهای نوین را از اولویت کنونی بورس می‌داند. با این‌حال عمده کارشناسان شرکت‌کننده در این نظر سنجی توسعه بازار بدهی را اولین اولویت کار رئیس جدید می‌دانند.

 

 

همایون دارابی، تحلیلگر بازار سهام: واقعیت این است که کاهش نرخ سود سپرده‌ها در سطح کلان همچنان کمرنگ است و به نظر نمی‌رسد به دلیل نگرانی دولت درخصوص مهار تورم این امر تا ماه‌های آینده به‌صورت جدی اعمال شود. بر همین اساس سود انتظاری بین 10 تا 20 درصد می‌تواند سود معقولی به شمار رود.

علیرضا مستقل، کارشناس بازار سهام: سود بین 20 تا 30 درصد در شرایط کنونی معقول به نظر می‌رسد. با توجه به اینکه برای مبالغ بالا، دسترسی به سود بیشتر از 20درصد روز‌به‌روز محدودتر می‌شود و میانگین p/ e بازار حدود 7 است، اما همچنان سهم‌هایی که دارای نسبت قیمت به درآمد جذاب هستند و می‌شود با حجم نسبتا بالا هم خریداری کرد زیاد است.

مازیار فتحی، کارشناس بازار سهام: کاهش سود بانکی باعث افزایش نسبت قیمت به درآمد بازار پول و همچنین افزایش این نسبت در بورس خواهد شد. انتظارات مبنی بر رشد اقتصادی و عملکرد رو به بهبود صنایع در گزارش‌های میان دوره‌ای امسال نسبت به سال گذشته، انتظار افزایش P/ E بازار سهام و همچنین هدایت جریان نقدینگی از بانک‌ها به سمت بورس از مواردی است که می‌تواند رشد شاخص را در پی داشته باشد؛ بنابراین با توجه به موارد گفته شده انتظار می‌رود که شاخص به یک سطح تاریخی برسد و سود‌آوری بالای 30 درصد نیز داشته باشد.

انتظار برای کاهش سود سپرده‌های بانکی از دیرباز وجود داشته است. تحولات در نظام بانکداری کشور که در سال جاری شدت گرفته توانسته بر بازارهای همجوار نیز اثرگذار باشد. نرخ 15 درصدی برای سپرده‌های بانکی که از اوایل تابستان اعمال شده است، می‌تواند میزان سود انتظاری سرمایه‌گذاران را در بخش‌های دیگر تحت‌الشعاع قرار دهد.

 

 

همایون دارابی، تحلیلگر بازار سهام: به نظر می‌رسد در حال حاضر یک پرتفوی بهینه از 60درصد سپرده و اوراق بدون ریسک، 15درصد ارز و سکه و 25درصد سهام تشکیل شود. مگر اینکه نرخ بهره نسبت به تورم تغییر معنا‌داری را نشان دهد یعنی اگر نرخ بهره اوراق کاهش جدیدی یابد موقع تغییر در استراتژی خواهد بود.

سلمان نصیرزاده، تحلیلگر مرکز مطالعات آریا‌سهام: ورود به بازاری همچون بورس وابسته به شناخت تجربی روانی و علمی آن دارد. از سوی دیگر میزان تزریق سرمایه نیز به وابسته به نوع پذیرش ریسک آن دارد. در شرایط حاضر به نظر می‌رسد بازار سهام در حال طی کردن یک دوره گذار از دوره ملتهب اقتصادی سیاسی به یک فضای متعادل و با‌ثبات‌تر است.

بهنام بهزادفر، مدیر امور اعضای کانون کارگزاران: با توجه به ریسک‌هایی که بر بازار سهام تحمیل شده است و عمق کم این بازار تخصیص ارقام کمتر از 50 درصد و بالاتر از محدوده 25 درصد می‌تواند برای سرمایه‌گذاران ریسک‌گریز و محافظه‌کار رقم مناسبی باشد و پرتفوی یک فرد را تحت تاثیر منفی در تکانش‌های منفی قرار ندهد.

مهرزاد منتظری، تحلیلگر کارگزاری اقتصاد بیدار: چشم‌انداز مثبت در رشد اقتصاد ملی، شرایط مناسب‌تر (نسبت به سال 94) در قیمت‌های جهانی کالاها، احتمال حداقل یک مرتبه دیگر کاهش سود بانکی در داخل کشور، رفع تدریجی مشکلات بانکی ناشی از تحریم و احتمال فعالیت بیشتر دولت برای تحرک بخشیدن به اقتصاد در سال منتهی به انتخابات ریاست‌جمهوری از جمله عواملی هستند که چشم‌انداز روشنی را برای بورس ایجاد می‌کنند.

ورود پول‌های جدید به بازار سهام از موارد بسیاری مهمی است که می‌تواند تاثیر بسزایی بر رونق این بازار داشته باشد. همچنین پوشش ریسک از مواردی است که می‌تواند تمایل بیشتری برای ورود پول‌های جدید به این بازار به وجود آورد. حال با توجه به این شرایط سوالی که مطرح است این است، سهامداران چند درصد از سرمایه خود را وارد این بازار می‌کنند. با توجه به نتایج بیش از نیمی از سهامداران هر دو گروه تمایل دارند بیش از 25 درصد از سرمایه خود را به سمت بورس روانه کنند. در این میان حدود 34 درصد از کارشناسان ورود سرمایه بیش از 50 درصد را اعلام کرده‌اند.

 

 

ولید هلالات، تحلیلگر کارگزاری بانک پاسارگاد: در سال گذشته میزان پوشش سود شرکت‌ها در سه ماه اول در بیشتر موارد کمتر از 25درصد بود و در کنار آن چشم‌انداز اقتصادی به‌خصوص در بازارهای جهانی نزولی بود. به این معنا که انتظار داشتیم گزارش‌های سه ماهه بعدی ضعیف‌تر از سه ماه نخست باشد. با این حال، در سال جاری اکثر گزارش‌های سه ماهه نسبت به دوره مشابه وضعیت بهتری داشتند، این در حالی است که شاخص‌هایی همچون هزینه بهره وام؛ رشد اقتصادی و قیمت‌های جهانی روند صعودی دارد. بنابراین به نظر می‌رسد که سه ماهه‌های بعدی بهتر از سه ماهه نخست باشد و این انتظار برای تعدیل مثبت در گزارش‌های بعدی را تقویت می‌کند.

ولی نادی‌قمی، مدیر‌عامل تامین سرمایه نوین: سود‌آوری شرکت‌ها در سال 94 در مقایسه با سال 93 کاهش داشته است.همچنین عملکرد شرکت‌ها در سه ماه ابتدایی سال جاری نسبت به سه ماه ابتدایی سال قبل ضعیف بوده است. با این حال نکته قابل توجه مطلوب بودن گزارش‌های سه ماهه ابتدایی سال نسبت به سه ماه پایانی سال 94 است که می‌تواند این گمانه‌زنی را تقویت کند که شرکت‌ها به سمت سود آوری بیشتر حرکت کنند.

سلمان نصیرزاده، تحلیلگر مرکز مطالعات آریا‌سهام: جمع‌بندی گزارش‌های منتشر شده نشان داد که تاثیر رکود همچنان بر عملکرد عملیاتی صنایع فعال در داخل نظیر سیمان کاشی انبوه‌سازی و اکثر صنایع وابسته به بازارهای جهانی مانند فولاد و سنگ‌آهن و روی وجود دارد. از این رو جمع‌بندی نشان می‌دهد که در کلیت گزارش‌ها هنوز اثر امیدوار‌کننده‌ای دیده نمی‌شود.

عمده شرکت‌های بورسی مجامع خود را برگزار کرده وکارنامه سال 94 خود را بسته‌اند. با این حال موضوعی که همواره در این بازه زمانی به‌عنوان سیگنال برای بازار در نظر گرفته می‌شود گزارش‌های سه ماهه و نتایج مجامع بورسی است. هر دو گروه شرکت‌کننده کیفیت گزارش‌های فصلی و مجامع را چندان مطلوب نمی‌دانند به‌طوری‌که بیش از نیمی از سهامداران و کارشناسان نتایج این گزارش‌ها را بدون تغییر و نامطلوب نسبت به سال قبل در نظر گرفته‌اند.

 

 

مهرزاد منتظری، تحلیلگر کارگزاری اقتصاد بیدار: کاهش سود سپرده بانکی از 18درصد به 15درصد در ابتدای تابستان امسال اتفاق افتاد. به‌طور همزمان نرخ سود موثر اوراق قابل معامله در بورس هم کاهش مشابهی را شاهد بود و از محدوده بالای 22درصد به حدود 20درصد کاهش پیدا کرد. کاهش نرخ سود بدون ریسک اصلی‌ترین عامل در جریان یافتن نقدینگی به سمت بازارهای پر‌ریسک‌تر مانند بورس است. عاملی که سبب می‌شود بازار به اصلاح p/ e بگیرد. اتفاقا رشد اخیر در بورس تهران هم عمدتا در سهام با p/ e پایین اتفاق افتاد.

مازیار فتحی، تحلیلگر بازار سهام: بعد از تغییر مدیریتی در بورس، بازار شاهد تغییر رفتار حقوقی‌ها بود. رشد بورس از کانال 74 هزار واحد به کانال 78 هزار واحد به دو دلیل خوش‌بینی به تغییر سیاست‌های سازمان و همچنین حمایت‌های ناگهانی حقوقی‌ها در صنایع و سهام بزرگ در گروه سنگ آهنی و فلزات اتفاق داد. به این ترتیب می‌توان گفت حقوقی‌ها طی این مدت اثر بسیار زیادی بر بازار داشتند.

بهنام بهزادفر، مدیر امور اعضای کانون کارگزاران: رشد قیمت کالاهای پایه در بازار جهانی از زمستان سال گذشته آغاز شده و در فصل بهار به طرز ملموسی افزایش یافته است. طبیعتا در برخی از گزارش‌ها نیز تعدیلاتی رخ داده است.

بازار سهام از ابتدای تابستان تا کنون رشد 2/ 7 درصدی داشته و شاخص بازار سهام طی این مدت توانست به سطح 78هزار واحد نیز برسد. عمده رشد شاخص طی بازه 17روزه انجام شد و طی آن گمانه‌زنی‌ها درخصوص علت آن افزایش یافت. در نظر‌سنجی انجام شده عمده شرکت‌کنندگان هر دو گروه تغییر در سیاست‌های بانکی را مهم‌ترین‌ عامل رشد بازار می‌دانند، اما در بخش‌های بعدی حمایت بازیگران حقوقی و رشد قیمت‌ها در بازارهای جهانی مورد توجه سهامداران حقیقی و حقوقی بوده است.

 

 

همایون دارابی، تحلیلگر بازار سهام: همچنان نرخ سود بانکی نسبت به تورم تفاوت معنا داری دارد که به نظر می‌رسد برای سومین سال پیاپی این بازار بیشترین بازدهی را داشته باشد. در همین حال کاهش بهای نفت و نیاز دولت به ایجاد مشوق برای صادرات غیر‌نفتی احتمال افزایش ارز و به تبع آن سکه را فراهم می‌کند. در این شرایط به نظر می‌رسد بعد از سپرده‌های بانکی ارز و سکه رقبای اصلی بازار سهام باشند.

مهدی افضلیان، تحلیلگر کارگزاری آگاه: کاهش نشانه‌های رونق اقتصادی در آمریکا و همچنین عدم ثبات درخصوص افزایش نرخ بهره از مواردی است که می‌تواند منجر به افزایش قیمت طلای جهانی شود. همچنین کاهش آهنگ رشد اقتصادی در چین و نگرانی از خروج سرمایه از این کشور می‌تواند سکه را در ایران با سودآوری قابل توجهی همراه سازد.

محسن احمدی،معاون کارگزاری فیروزه آسیا: به نظر می‌رسد مسکن به‌عنوان رقیب اصلی برای بورس مطرح باشد. درخصوص مسکن با توجه به اینکه دولت در چند ماه آینده تمام تلاش خود را برای خروج از رکود به‌کار می‌گیرد، به نظر می‌رسد رونق بخش مسکن به خصوص در افزایش حجم معاملات می تواند کمک خوبی به تحرک بخش‌های مختلف اقتصادی کند. به‌طور سنتی و با کاهش نرخ بهره بخشی از سپرده‌های بانکی ناگزیر به حوزه مسکن وارد می‌شود.

با وجود اینکه بازار سکه از ابتدای سال پیشتاز سود‌آوری بوده است اما همچنان سپرده‌های بانکی و اوراق با درآمد ثابت به‌عنوان بزرگ‌ترین‌ رقیب بازار سهام مطرح است. به نظر می‌رسد از دید سهامداران بازارهایی نظیر بازار طلا و سکه با نگاه سرمایه‌گذاری نمی‌تواند تهدید جدی برای بورس باشند. نگاه کارشناسان در پاسخ به این سوال تا حدودی متفاوت از سهامداران حقیقی است.

 

 

سلمان نصیرزاده، تحلیلگر مرکز مطالعات آریا سهام: در مورد صنعت پالایشگاهی شاید بتوان گفت ازتک صنعت‌هایی است که همچنان متغیرهای تحلیلی آن برای کارشناسان مبهم بوده و از این رو هر تحلیلی براساس فرضیه‌های نگارنده آن است. در حقیقت مکانیزم مبهم قیمت‌گذاری نرخ‌های پالایشی‌ها توسط شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی قدرت تحلیل را از فعالان بازار سرمایه گرفته است، به واسطه آنکه نفت مهم‌ترین‌ متغیر این صنعت است.

محسن احمدی، معاون کارگزاری فیروزه آسیا: بخش معادن و فلزات پس از یک دوره رکود طولانی و همچنین کاهش قیمت‌های جهانی روند رو به بهبودی را طی می‌کند. افزایش قیمت‌های جهانی به دلیل افزایش تقاضا در چین طی سال جاری کمک بزرگی به بخش کالاهای پایه در بورس ایران کرده است. کاهش نرخ بهره و به تبع آن کاهش هزینه‌های مالی آنی شرکت‌ها، دیدگاه امیدوارانه به رشد اقتصادی و تحریک تقاضا در سال‌های آتی چشم‌انداز مثبتی برای شرکت های فعال در این بخش ایجاد کرده است.

مازیار فتحی، تحلیلگر بازار سهام: با توجه به بهبود عملکرد خودروسازان به ویژه مجموعه سایپا در رشد تولید و فروش و همچنین گزارش‌های میان دوره‌ای که حاکی از افزایش قابل توجه حاشیه سود ناخالص در این شرکت و زیرمجموعه‌های آن است، اگر خودروسازان و قطعه‌سازان بتوانند روند رو‌به رشد را در تولید و فروش تا پایان سال حفظ کنند و همچنین با توجه به قراردادهایی که با خودروسازان خارجی منعقد کرده‌اند باید تا پایان سال منتظر تعدیل‌های مثبت پی‌در‌پی شرکت‌های این مجموعه بود و انتظار رشد این صنعت را البته نه به اندازه زمستان سال گذشته بلکه همگام با رشد کلیت بازار داریم.

بررسی سودآورترین صنایع بورسی همواره از جالب‌ترین نکاتی است که میان بازیگران هر دو گروه به رای گذاشته می‌شود. در نظر‌سنجی‌های قبلی، خودرو به‌عنوان پرپتانسیل‌ترین صنعت از سوی سهامداران حقیقی مطرح بود و کارشناسان گروه دارویی را پرپتانسیل‌ترین صنعت میان دیگر صنایع اعلام کرده بودند. این‌بار نیز خودرو گروه قابل توجه سهامداران خرد است و بعد از آن گروه‌های بانک و پالایشی مورد توجه قرار گرفته است. کارشناسان با تغییر جهتی نسبت به قبل از دو گروه معدنی‌- فلزی و پالایشگاهی به‌عنوان صنایع پر‌پتانسیل نام برده و بعد از آن دارو را جزو صنایع سود‌آور اعلام کرده‌اند.