وقتی ترانزیت ایران از پشت خنجر می‌خورد
برنامه‌ریزی طولانی‌مدت ایران برای عبور از دوران اتکا به درآمدهای نفتی و در نظر گرفتن سیاست‌هایی که نتیجه آنها افزایش درآمد غیرنفتی خواهد بود باعث شده ترانزیت به عنوان یکی از اصلی‌ترین گزینه‌های مدنظر دولت در تحولات اقتصادی در نظر گرفته شود. تحولاتی که در صورت اجرایی شدن بسیاری از توافقات صورت گرفته در دل آنها می‌تواند بار دیگر نقش تاریخی ایران در جابجایی کالا از چهار گوشه جهان را زنده کند.
به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از ایسنا، قرار گرفتن در کوتاه‌ترین مسیر اتصالی چین به اتحادیه اروپا، آسیای میانه به آب‌های آزاد و هند و پاکستان به ترکیه و یونان تنها بخشی از ظرفیت‌های بالقوه‌ای است که اقتصاد ایران با آنها روبرو بوده و پس از مشکلاتی که در طول سال‌های گذشته با آنها دسته و پنجه نرم کرده و امروز به لطف برجام سایه سنگین آنها را بالای سر خود احساس نمی‌کند می‌تواند از آن بهره‌گیری کند.
پیگیری گسترده برای احیای نقش ترانزیتی ایران در منطقه باعث شده در طول ماه‌های گذشته بخش قابل توجهی از مذاکرات کلان سران کشور از رییس جمهور گرفته تا وزیر راه و شهرسازی به مساله عقد قراردادهای جدید در این زمینه بینجامد.
صحبت از نهایی شدن پیش نویس کریدور خلیج فارس به دریای سیاه که ایران را به آذربایجان، گرجستان، بلغارستان، یونان و رومانی متصل می‌کند از یک سو و تلاش برای احیای جاده ابریشم از طریق مسیرهای ریلی و جاده‌ای از سوی دیگر تنها بخشی از اتفاقاتی بوده که در صورت نهایی شدن می‌تواند به بهبود جدی جایگاه ترانزیتی ایران در منطقه بینجامد.
این موضوع هر چند برای بسیاری از کشورهای منطقه تاثیری مثبت بر جای خواهد گذاشت اما در عین حال برای برخی رقبای منطقه‌ای چندان جنبه مثبت ندارد. اگر در طول سال‌های گذشته ترکیه نسبت به بهبود جایگاه ایران در تعاملات اقتصادی منطقه احساس خطر می‌کرد و گاهی با برهم زدن نحوه محاسبه نرخ سوخت و گاهی با عدم تعهد جدی نسبت به حفظ امنیت کامیون‌های ایرانی شرایط را برای رشد نفوذ اقتصادی ایران در منطقه نامساعد می‌کرد الان نوبت به دیگر رقبایی رسیده که خود را در قامت شرکای ترانزیتی معرفی می‌کنند.
ترکمنستان که در طول ماه‌های گذشته با برنامه‌ریزی برای افزایش ترانزیت در خط آهن سرخس، توسعه راه‌آهن اینچه برون و افزایش رفت و آمد کامیون‌ها به منظور احیای جاده ابریشم با ایران مذاکرات گسترده‌ای داشته و حتی در این زمینه به توافقاتی نیز دست یافته است حالا ساز ناکوک می‌زند و در شرایطی که دو طرف آماده می‌شدند در هفته‌های آینده سهم همکاری‌های ترانزیتی خود را افزایش دهند ناگهان باید با مشکلات به وجود آمده از سوی ترکمنستان مقابله کنند.
مسئولان ترانزیتی این کشور در اقدامی یکجانبه و بدون در نظر گرفتن هیچگونه مقدمه‌ای تنها برای کامیون‌های ایرانی که قصد دارند با عبور از خاک این کشور به دیگر کشورها سفر کنند نرخ عوارض جدید وضع کرده و برای عبور از هر یک کیلومتر مبلغ یک دلار را در نظر گرفته است. این عوارض که برای هیچ یک از کامیون‌های دیگر کشورها اجرایی نخواهد شد مسئولان ایرانی را بر آن داشته تا در یک اقدام مشابه نسبت به وضع عوارض برای کامیون‌های ترکمن اقدام کنند.
هر چند عوارض جدید تنها برای درصد کمی از کامیون‌های ایرانی عبورکننده از ترکمنستان عملیاتی خواهد شد اما این دستورالعمل جدید یک معنی بیشتر ندارد و آن اینکه ترکمنستان در حال فرستادن یک پیغام شفاف برای ادامه همکاری‌های ترانزیتی میان دو طرف است. حتی اگر در جریان مذاکرات سیاسی و اقتصادی هفته‌های آینده این مشکل حل شده و روال کار بار دیگر عادی شود اما شاید ایران باید در بلندمدت فکری به حال شرکای ترانزیتی کند که گاهی بدون هیچ دلیل منطقی تصمیم می‌گیرند علیه ایران اقداماتی جدید انجام دهند، اقداماتی که حداقل در کوتاه مدت برای اقتصاد ایران جنبه مثبت نخواهد داشت.
