آیا نفت فریز می‌شود؟
دوباره فریز نفتی مطرح شده است. بانی طرح دوباره این برنامه هم ونزوئلا است. کشوری که دفعه پیش هم از مدافعان سرسخت آن بود.
تورم فزاینده و بی‌پولی به این کشور که دارنده بزرگ‌ترین ذخایر نفتی جهان است، فشار آورده و در پی آن است که قیمت نفت را افزایش دهد. این پیشنهاد در حالی مطرح شده که مازاد تولید اوپک نسبت به حدود چهار ماه پیش یک میلیون بشکه بیشتر شده است؛ این به این معناست که زمان اجلاس دوحه، اوپک چیزی حدود دومیلیون بشکه در روز مازاد تولید داشت اما اکنون سه میلیون بشکه اضافه بر تقاضای بازار تولید می‌کند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد ، ایران بار پیش نقش مهمی در شکست طرح فریز نفتی بازی کرد. آن روز، سی‌ام فروردین ماه، وزیر نفت ایران گفته بود که «ایران در تلاش است تنها سهمیه خود را که حقش است بازگرداند در نتیجه ما این کار را می‌کنیم و این جهت اصلی اقتصاد ما است. » او به CNBC گفته بود: «این درخواست از سوی کشورهایی عنوان می‌شود که مسوول این مازاد تولید در بازار هستند: آنها تولید را بیش از سهمیه افزایش داده‌اند و من فکر می‌کنم این برای ایران عادلانه نیست.» حالا هم پس از چهار ماه، باز هم ایران اثر مهمی در موفقیت یا شکست چنین طرحی خواهد داشت؛ شاید این‌بار مواضع ایران تغییر کرده باشد و همسو با موافقان فریز، برای قیمت نفت جهانی همگام شود. هرچند نباید نادیده گرفت که در این زمان عربستان سطح تولیدش را حدود ٣٠ هزار بشکه افزایش داده و رکورد جدیدی در تاریخ تولید نفتش زده است.
نکته آنجاست که پیش از تحریم‌ها و زمانی که سطح تولید اوپک حدود ٢٨ میلیون بشکه بود، ایران 14/5 درصد از کل تولید این سازمان را در اختیار داشت. حالا که تولید اوپک به بیش از 32 میلیون بشکه در روز رسیده است، سهم ایران بسیار کمتر از زمان پیش است؛ شاید طبیعی باشد که ایران سهمش را بخواهد.
تنش ایران و عربستان به نفع اسراییل
«همان طور که مخالفت ایران، طرح فریز نفتی را به شکست رساند، اکنون هم موافقتش می‌تواند، آن را به مرحله اجرا برساند. هرچند ایران اکنون بین دو تعارض قرار دارد.» این را سید حمید حسینی، کارشناس حوزه انرژی می‌گوید. به گمان او «اکنون منطقه خاورمیانه حالت بحرانی دارد؛ تنش‌های بین ایران و عربستان همواره به نفع اسراییل تمام می‌شود و این اصلا برای ایران خوب نیست. » حسینی توضیح می‌دهد: همکاری‌های مشترک کشورهای عربی و اسراییل که پیش از این در خفا بود، روز به روز علنی‌تر می‌شود. آنها که خودشان را برابر برجام دارای منافع مشترک می‌بینند، بیش از پیش و علنی علیه ایران موضع می‌گیرند. بنیانگذار اصلی اتحادیه فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی می‌گوید: منتفع اصلی وضعیت سوریه هم اسراییل است و اکنون این تشدید اختلاف‌ها می‌تواند هرچه بیشتر منطقه را به سوی جنگ ببرد.
دو تناقض برای تصمیم‌گیران ایرانی
«در چنین شرایطی منافع کلی ایران ایجاب می‌کند، فضای منطقه را تلطیف کند و این یعنی کوتاه آمدن به نفع فریز. از سوی دیگر منافع بلندمدت اقتصادی و البته سیاسی ایران با فریز نفتی مغایرت دارد. » حسینی با بیان این تناقض ادامه می‌دهد: نکته‌ای که در این میان نباید از نظر دور بماند، پاسخ به این پرسش است که آیا اصلا ایران توان تولید بیش از آنچه امروز تولید می‌کند را دارد یا خیر. پاسخ این سوال می‌تواند سطح بالای مدیران ایرانی را به نتیجه‌ای مسلم برای موافقت یا مخالفت با فریز برساند.
این فعال نفتی ادامه می‌دهد: نکته اینجا است که گاهی نیاز است برای نیل به اهداف بلندمدت، امتیازهایی داده شود، تا با تلطیف فضا، اوضاع را به نفع خودمان تمام کنیم. همکاری ایران می‌تواند حتی اهداف کوتاه‌مدت ایران را هم تامین کند؛ چرا که با اجرایی شدن فریز، قیمت نفت بهبود پیدا می‌کند و این به نفع ایران هم است. او توضیح می‌دهد: هرچند چنین تصمیمی باید در بالا‌ترین سطح مدیریتی ایران و تیم شورای عالی امنیت ملی اتفاق بیفتد. به گفته حسینی تصمیم ایران به پذیرش فریز می‌تواند اوپک را دوباره به سازمانی اثرگذار و تصمیم‌گیر تبدیل کند که این به‌قطع، به نفع خود ایران هم خواهد بود.
فریز، دیگر امکان ندارد
مقابل نظر سید حمید حسینی، نظر علی شمس اردکانی، تحلیلگر مسائل حوزه انرژی قرار دارد. اردکانی می‌گوید: «به هیچ روی امکان ندارد که دیگر فریز نفتی اجرایی شود. » او توضیح می‌دهد: در مجموع بار پیش همه‌چیز روشن بود و بعید است که اتفاق جدیدی در مورد این طرح رخ دهد. نکته آنکه دفعه قبل قیمت نفت در سراشیبی سقوط بود و این طرح رای نیاورد؛ امروز که قیمت نفت صعودی است احتمال موفق شدن نظر ونزوئلا صفر است.
تقاضای نفت کم می‌شود
اینها در حالی است که سازمان بین‌المللی انرژی اعلام کرده است، از آنجا که چشم‌انداز اقتصادی جهان برای سال ٢٠١٧ میلادی مثبت نیست، تقاضای نفت هم کم خواهد شد. این سازمان می‌گوید تقاضا برای نفت در سال ۲۰۱۷ به یک میلیون و ٢٠٠ هزار بشکه در روز خواهد رسید. این میزان امسال یک میلیون و ٤٠٠ هزار بشکه در روز بود. گزارش این سازمان نشان‌دهنده کاهش صد هزار بشکه‌ای از پیش‌بینی ماه گذشته است. این در حالی است که افزایش میزان ارایه نفت بر قیمت نفت خام اثر گذاشته و باعث کاهش شدید آن در ماه پیش شده است. قیمت نفت خام در بازارهای بین‌المللی در ماه ژوئن به ۵۲ دلار برای هر بشکه رسید. قیمت نفت خام برنت دریای شمال در ماه جولای به دلیل افزایش میزان نفت ذخیره و نگرانی از چشم‌انداز درخواست نفت در بازارهای جهانی با ٥/١٤ درصد افت مواجه شد. سازمان بین‌المللی انرژی گفته است که میزان بالای نفت ذخیره شده هم بر قیمت نفت اثر گذاشته است. این سازمان در عین حال می‌گوید در چند ماه آینده از حجم این نفت کاسته می‌شود که خود، باعث ثبات قیمت‌ها خواهد شد.
چرا تقاضای ونزوئلا مهم است؟
نباید نادیده گرفت که گزارش بالا و تحلیل‌هایی از این دست می‌تواند بر تصمیم‌گیری کشورهای صادرکننده نفت برای بازنگری در موضوع فریز اثرگذار باشد. از همین‌رو است که پیشنهاد ونزوئلا برای بسیاری از کشورها قابل بررسی است. «اما» ونزوئلا کجاست و چه نقشی در بازار نفت بازی می‌کند؟ این کشور، دارنده بزرگ‌ترین ذخایر نفت جهان با حجمی تقریبا مساوی مجموع ذخایر نفتی ایران و عراق، یکی از پنج عضو موسس سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) و تولیدکننده روزانه دو میلیون و ٣٠٠ هزار بشکه نفت در روز است.
حالا ونزوئلا با رکود، تورم و قحطی پس از سقوط قیمت نفت دست‌به‌گریبان است؛ وابستگی اقتصاد این کشور به نفت، مادر بحران امروز آن است. ونزوئلا با 298 میلیارد بشکه ذخایر اثبات‌شده نفت، در صدر کشورهای نفت‌خیز و بالاتر از عربستان با ٢٦٨ میلیارد بشکه، کانادا با ١٧٢ میلیارد بشکه و ایران با ١٥٨ میلیارد بشکه قرار دارد. البته این جایگاه در سال‌های گذشته به دست آمده است. به گزارش‌های سالانه اوپک، ذخایر نفت ونزوئلا سال ٢٠٠٨ کمتر از ١٠٠ میلیارد بشکه بود و این کشور پایین‌تر از عربستان با ٢٦٤ میلیارد بشکه، ایران با ١٣٦ میلیارد بشکه، عراق با ١١٥ میلیارد بشکه و کویت با ١٠١ میلیارد بشکه ذخیره قرار داشت. سال ٢٠٠٨ حجم ذخایر نفتی ونزوئلا به ١٧٢ میلیارد بشکه افزایش پیدا کرد. تقاضای چنین کشوری، با این میزان از ذخایر نفتی، اهمیت در اوپک و... باید دقیق دیده شود.
