مقابله با قاچاق با شناسنامه‌دار کردن کالاها
پدیده قاچاق یکی از عواملی است که ریشه‌های اقتصاد هر کشوری را می‌خشکاند. قاچاق در ایران به اندازه ای گسترش یافته که امروز برای جلوگیری از آن باید هزینه‌های زیادی را پرداخت کنیم.
در روز‌ها و ماه‌های گذشته شاهد برخورد‌های ضربتی نظیر آنچه در کوچه مروی و پاساژ علاء الدین رخ داد بودیم، اما باید در نظر داشت که برخورد‌های ضربتی نه تنها از قاچاق جلوگیری نمی‌کند، بلکه بر آن می‌افزاید. قبل از ایجاد ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، مجموع قاچاق کشور رقمی حدود ۱۲ میلیارد دلار بود، اما امروز بر اساس گزارشاتی که این ستاد منتشر می‌کند این رقم به ۲۵ میلیارد دلار رسیده است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از آرمان ، عضو اتاق بازرگانی راه حلی ارائه می‌دهد که آن را تنها مورد راه گشا می‌خواند. مسعود دانشمند می‌گوید:«باید کالاها را از زمان تولید شناسنامه‌دار کنیم و هر کالایی را که کد مورد نظر را نداشت معدوم کنیم، حتی اگر میزان آن بسیار زیاد بود.»
در ماه‌های اخیر برخورد ضربتی نظیر آنچه در کوچه مروی رخ داد، در بازار موبایل اتفاق افتاد. با توجه به جمع‌آوری آیفون‌های بازار موبایل که یک برخورد ضربتی محسوب می‌شود، شما اینگونه برخورد‌ها را چطور ارزیابی می‌کنید؟
برخورد‌هایی که در حال حاضر برای مبارزه با قاچاق صورت می‌گیرد هیچ دردی را دوا نمی‌کند. هیچگاه نتوانسته ایم با چنین برخورد‌هایی ریشه قاچاق را بخشکانیم، به این دلیل که نظام‌مند برخورد نکرده ایم. نباید در این زمینه دوباره چرخ را اختراع کنیم. چرخ اختراع شده است؛ ما باید از تجربه دیگر کشور‌ها که توانسته اند از قاچاق جلوگیری کنند، استفاده کنیم. قاچاق کالاعمل متحد الشکلی در جهان است که در تمام نقاط دنیا به یک شکل صورت می‌گیرد. میان قاچاقی که بین ترکیه و عراق یا آمریکا و مکزیک با قاچاقی که در مرز‌های ایران اتفاق می‌افتد، تفاوتی وجود ندارد. به طور کلی، باید به صورت نظام‌مند در مقابل این پدیده شوم قد علم کنیم.
شما چه اقداماتی برای جلوگیری از گسترش قاچاق پیشنهاد می‌کنید؟
در دولت گذشته طرح شبنم و ایران‌کد اجرا شد. شبنم و ایران‌کد طرح‌های بسیاری خوبی بودند، اما به بدترین شکل اجرا شدند. ما باید همان طرح‌ها را با اجرای درست دوباره احیا کنیم. به عبارت دیگر کالاهایی که از یک ارزش مشخص برخوردارند باید شناسنامه دار شوند. باید این کد در زمان تولید ثبت شود نه اینکه در گمرک کاغذ روی آنها چسبانده شود. این همان اتفاقی بود که به دلیل اجرای غلط طرح رخ داد. از سوی دیگر، باید زمانی برای همه افراد زنجیره تولید و عرضه کالا تعیین شود. به عنوان مثال، باید به آنها اعلام شود که از امروز به مدت یک سال به شما زمان داده می‌شود که با همه اصناف توافق کنند تا از زمان تولید روی محصولات برچسب خورده شود. اگر این اقدام به خوبی اجرا شود قاچاق کالا به صورت کامل ریشه‌کن می‌شود. اگر برچسب از زمان تولید روی کالاها باشد به راحتی می‌توان کالای قاچاق را شناسایی کرد؛ به این صورت که کالاها را مورد بررسی قرار می‌دهیم و می‌بینیم برخی از آنها در سامانه ثبت نشده‌اند. بعد از ردیابی به راحتی می‌توان ریشه‌های این قاچاق را پیدا کرد. به عبارت دیگر کالایی که بارکد لازم را نداشته باشد اساسا اجازه ورود به بازار ندارد.
با توجه به اینکه گفتید به راحتی می‌توان میزان قاچاق صورت گرفته را شناسایی کرد، بعد از شناسایی باید چه اقدامی انجام دهیم؟
بعد از آنکه به خوبی این طرح اجرا شد، باید دید که کالاهای بدون بارکد از کدام گمرک ترخیص شده اند و جواز گمرکی آنها چطور بوده است. سپس این کالا در هر مقطعی چه در نظام عمده فروشی، خرده فروشی و توزیع باشد باید بدون هیچ ملاحظه ای معدوم شوند. این اقدام که کالاهای قاچاق را به صورت اموال تملیکی حراج کنیم بزرگ‌ترین صدمه را به اقتصاد وارد می‌کند. این کار دقیقا همان آثار مخربی را روی کالاها می‌گذارد که کالای قاچاق می‌گذارد. به عنوان مثال، ما یک میلیون کولر آبی در کشورمان مصرف می‌کنیم. اگر فرض کنیم ۱۰۰ هزار کولر به بازار وارد شده، یعنی ۱۰۰ هزار کولر از ظرفیت بازار کم کرده است. این ظرفیت چه از طریق قاچاق و چه از طریق مصادره اموال قاچاق و حراج آنها کاهش پیدا کند هیچ فرقی نمی‌کند. موضوع مهم این است که این کالا وارد بازار مصرف شده و توان تولید داخلی ما کاهش پیدا کرده است. باید کالاهایی را که وارد کشور شده به صورت کامل معدوم کنیم.
آیا در این صورت بازار به مشکل نمی‌خورد؟
شما فرض کنید 99/9 درصد از یک بازار دارای کالاهای قاچاق باشند. باید 99/9درصد آن هم معدوم شود. اگر بازار هم خالی می‌شود، بشود. اجازه دهیم کالاهای کسانی که تجارت سالم دارند بازار را پر کند. نباید دلمان به حال کسانی که بازارهایمان را از کالای قاچاق پر کرده اند، بسوزد. به قول معروف ترحم بر پلنگ تیز دندان / ستمکاری بود بر گوسفندان.
بالاخره شما با ضربتی برخورد کردن موافقید یا خیر؟
هنوز بر سر موضع اولم هستم؛ نباید ضربتی عمل کنیم. باید زمان قائل شویم. باید زمانی برای معدوم کردن کالاهای قاچاق مشخص کنیم. به عنوان مثال، تاریخی را معین کنیم و اعلام کنیم که در آن تاریخ تمام کالاهای قاچاق معدوم می‌شوند. یا زمانی را مشخص کنیم تا کسانی که کالا وارد کشور می‌کنند، کالاهای شناسنامه دار وارد کنند. سپس تاریخی مشخص می‌کنیم که کالاهای بی شناسنامه معدوم می‌شوند. در نتیجه باید برای هر کالا، با توجه به نوع آن فرصتی قائل شویم که سرمایه مردم از پیش از بین نرود. بعد از آنکه فرصت دادیم و از آن فرصت استفاده نشد، برخورد کنیم. متاسفانه در کشورمان فرصتی داده نمی‌شود و بعد ناگهان برخورد ضربتی صورت می‌گیرد که از اساس نادرست است. معتقدم باید نظارت بازار به تشکل‌های صنفی واگذار شود. تشکل‌های صنفی از جزئیات بازار‌ها آگاهند و می‌توانند اقدامات درست را انجام دهند. بنابراین نظارت بازار باید به تشکل‌های صنفی سپرده شود و به آنها اختیارات لازم هم داده شود. باید از تشکل‌های صنفی بخواهیم که این اقدامات را انجام دهند، وگرنه آنها داوطلبانه این کار را انجام نمی‌دهند.
همواره شاهد آن هستیم که ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز اقداماتی برای جلوگیری از قاچاق انجام می‌دهد. عملکرد این ستاد را چطور ارزیابی می‌کنید؟
من قصد دفاع یا انتقاد از ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز ندارم و فقط چند گزارش که توسط منابع معتبر و رسمی اعلام شده را دوباره اعلام می‌کنم. قبل از ایجاد این ستاد، مجموع قاچاق کشور رقمی حدود ۱۲ میلیارد دلار بود، اما امروز بر اساس گزارشاتی که خود ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز می‌دهد این رقم به ۲۵ میلیارد دلار رسیده است. بنابراین باید بپذیریم که روش برخورد خشن با کالای قاچاق جواب نداده است. باید این روش‌ها را کنار بگذاریم و نظام مند با آنها برخورد کنیم. راه دیگر این است که عملکرد کشورهایی را که توانستند از قاچاق جلوگیری کنند بررسی کنیم. اما همان راه حل شناسنامه دار کردن کالاها تنها راه و بهترین راه است. باید به بنگاه‌های اقتصادی اعلام کنیم که اگر کالایی در بنگاه تان بدون شناسنامه بود ماموران نظارتی که از تشکل‌های صنفی بیرون می‌آیند، معدوم می‌شود.
