محورهای طرح تخصصی شدن گمرک‌ها
به تازگی بخش خصوصی و به طور شفاف‌تر، اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و کشاورزی ایران، پیشنهادهایی مبنی بر تخصصی شدن گمرکات استان‌ها به گمرک مرکزی ایران ارائه کرده است. طرحی که در صورت تصویب، توان تجاری استان‌های صادراتی کشور را افزایش می‌دهد.
.jpg)
گمرک را می‌توان یکی از فاکتورهای مهم اقتصاد هر کشوری برشمرد؛ زیرا ضمن ایجاد ارتباط میان سیاست‌های مالی و بازرگانی، نقش بسیار پررنگی در ارتقا و بهبود شرایط اقتصادی و تنظیم قوانین و مقررات صادرات و واردات کشور دارد و از همین‌رو است که در چند سال گذشته، در تمام دنیا روند رو به رشدی داشته و به سمت الکترونیکی شدن حرکت کرده است. در گفت‌وگویی با «محسن جلال‌پور»، نایب رییس اتاق ایران، وضعیت فعلی گمرک ایران، لازمه‌های بهبود آن، قانون جدید گمرکی و چگونگی تعامل میان اتاق ایران و گمرک را مورد بحث و بررسی قرار دادیم و وی در این مصاحبه، پیشنهادهای ویژه‌ای درخصوص گمرک‌های تخصصی، سیستم ارزش‌گذاری و تسهیلات گمرکی ارائه داده است که عمل به آنها شاید گره‌گشای بسیاری از مسائل فعلی باشد. شرح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید... مهم‌ترین دغدغه‌های فعلی بخش خصوصی کشور در زمینه گمرک، چه مسائلی است؟ در سال‌های اخیر، گمرک قدم‌های خوبی برداشته و بسیاری از مسائل و مشکلات گذشته را حل کرده است و اکنون گمرک به ذات خود مشکلی ندارد و بیشتر مسائل آن، ناشی از مشکلاتی است که به دیگر سازمان‌های مرتبط با گمرک باز می‌گردد؛ مانند بخشنامه‌هایی که از سوی سازمان‌ها، وزارتخانه‌ها و بانک مرکزی تنظیم می‌شود یا تصمیمات ستاد تدابیر ویژه و شورای عالی که کارها را در بخشی که به گمرک بازمی‌گردد، دچار اشکال می‌کند؛ بنابراین به نظر می‌رسد اگر فرماندهی واحدی در تصمیم‌گیری‌ها، صدور بخشنامه‌ها و مصوبه‌ها وجود داشته باشد که همه دست‌اندرکاران بتوانند تصمیم‌ها و نظرات خود را به آن اعلام کنند و در نهایت، نظر جمعی از آن حاصل شود، حجم مشکلات بسیار کمتر خواهد شد. البته منشور همکاری امضا شده میان اتاق و گمرک نیز در حال اجرا است و جلساتی در همین خصوص برگزار شده و در حال پیشرفت است و کارهای خوبی در این رابطه انجام شده است. مدتی است که طرح تخصصی شدن گمرک‌ها انجام شده، از نظر شما مزایا و معایب این کار چیست؟ ضمن اینکه برخی استان‌ها کاهش آمار صادرات خود را ناشی از این کار می‌دانند. از آنجایی که امکان استقرار کارشناس‌های همه کالاها در تمامی گمرک‌ها وجود ندارد، تخصصی شدن گمرک‌ها این مشکل را برطرف کرده است. به طور مثال، اگر گمرک کرمان، گمرک تخصصی پسته شود، کارشناسان مرتبط در آن مستقر شده و کارها به صورت کارشناسی و به شکل دقیق‌تری انجام خواهد شد؛ اما با توجه به اینکه امکان دارد صادرات پسته از سایر گمرک‌های کشور، یک بار در سال هم اتفاق نیفتد، اگر در گمرک هر استان کارشناس پسته گذاشته شود، به معنی هدر رفتن وقت، نیروی کار و بهره‌وری نیروی کار است. از سوی دیگر، با تخصصی شدن گمرک‌ها، امکان نظارت جدی‌تری بر کالاهای صادراتی فراهم می‌شود و آمار و ارقام گمرک نیز در این حالت به نسبت زمانی که از جاهای مختلف اعلام می‌شد، بسیار دقیق‌تر و قابل اتکاتر خواهد بود. همچنین گمرک‌های تخصصی توان بیشتر، بهتر و به‌روز کردن امکانات وتجهیزات خود را پیدا خواهند کرد. البته انجام این کار ممکن است معایبی هم داشته باشد، از جمله اینکه یک کالا برای صدور، ناچار به برده شدن به محلی دورتر و در نتیجه صرف هزینه بیشتر برای نقل‌وانتقال می‌شود. در این زمینه پیشنهاد من به‌عنوان یک فعال اقتصادی این است که گمرک‌های استان‌هایی غیر از استان‌های مرزی تخصصی شوند و در استان‌های مرزی به ویژه استان‌های دارای مرز آبی، گمرک‌ها امکان صادرات تمام کالاها را داشته باشند، زیرا این کار سبب می‌شود که صادرکننده اگر در استان خود از امکان گمرک کالا بهره‌مند نبود، کالای خود را به گمرک‌های مرزی ارسال کند و ترخیص کالا نیز از همان‌جا صورت گیرد تا نیاز به پرداخت هزینه بیشتری نباشد. چندی پیش عنوان شد که ارزش‌گذاری کالاها در گمرک‌ها به وسیله سامانه الکترونیکی انجام می‌شود، آیا این کار مشکلات موجود در بحث ارزش‌گذاری را کاهش داده است؟ پیشنهاد شما در این زمینه چیست؟ متاسفانه سیستم ارزش‌گذاری فعلی بسیار سلیقه‌ای است و بسیاری از دعاوی در کمیته‌های تجدیدنظر به مشکلات تشخیص‌های کارشناسان در ارزش‌گذاری باز می‌گردد که باعث بروز مکرر اختلاف نظرها، اجحاف‌ها و تخلف‌های متعدد شده و قدرت رقابت را کاهش می‌دهد. پیشنهاد ما این است که در سیستم ارزش‌گذاری، گمرک‌های ما نه تنها به گمرک‌های کل کشور، بلکه به گمرک‌های کل دنیا وصل شوند و این امر به صورت شبکه‌ای در همه دنیا اتفاق بیفتد تا هر کالای تولیدی با یک بارکد مشخص در دنیا مطرح شده و در تمام گمرک‌ها با همان بارکد، ارزش‌گذاری شود، ضمن اینکه با انجام این کار از بسیاری رانت‌ها، تخلفات، اجحاف‌ها و تصمیمات سلیقه‌ای جلوگیری خواهد شد. آیا این کار اکنون در همه دنیا انجام شده؟ متاسفانه این اتفاق هنوز در همه دنیا نیفتاده و تنها در اتحادیه اروپا ایجاد شده و هنوز جهانی نشده است و به همین علت لازم است این امر به عنوان یکی از کارهای سازمان تجارت جهانی در نظر گرفته شود. آیا پیشنهاد ایجاد کمیته‌ای با حضور صادرکنندگان و واردکنندگان برای ارزش‌گذاری در رفع مشکلات موثر بوده است؟ این کمیته اکنون در سازمان توسعه تجارت تشکیل شده و قرار است به خود گمرک منتقل شود، انجام این کار می‌تواند تا حدودی موثر باشد، اما تاکنون در رفع اعمال نظرهای سلیقه‌ای، تاثیری نداشته است. چندی است که قانون جدید گمرکی تصویب شده است، لازمه‌های نیاز به قانون جدید گمرکی چه مسائلی بود و قانون فعلی چه تفاوت‌هایی با قانون قبلی دارد؟ شرایط دنیا روز به روز در زمینه‌های حمل‌ونقل، تولید، قیمت‌ها و ارزش‌گذاری در حال تغییر است، از سوی دیگر بسیاری از کالاهایی که امروز تولید می‌شوند در گذشته وجود نداشته‌اند و در نتیجه در این قانون دیده نشده‌اند، همچنین ورود و حمل کالا با شرایط جدید، تغییر کرده است و تمام این موارد نشان می‌دهد که قانون گذشته به‌طور یقین نیاز به بازنگری داشته است. برهمین اساس قانون جدید گمرکی تهیه شد و به تصویب رسید، البته این قانون به تمامی مورد تایید ما نیست، اما به مراتب از قانون قبلی بهتر است. اتاق ایران نیز پیشنهادهایی ارائه داده که بخشی از آنها در قانون مورد استفاده قرار گرفته است تا وارد مسیر بازنگری در قانون شویم، اما به‌طور کلی به نظر می‌رسد که قانون جدید، کامل‌تر از قانون قبلی است. اصلی‌ترین پیشنهاد اتاق در رابطه با بحث تسهیلات گمرکی چیست؟ نخست اینکه موضوع رتبه‌بندی کارت‌های بازرگانی به‌طور حتم در گمرک مورد توجه قرار گیرد و اعضای خوشنام و دارای کارت طلایی از امتیازات وامکانات ویژه‌ای برخوردار بوده و موقعیت‌های بهتری داشته باشند. نکته مهم دیگر باجه‌های گمرک است، لازم است که باجه‌های گمرک در همه نقاطی که احساس نیاز می‌شود، وجود داشته باشند که کار صادرات سریع‌تر از گذشته انجام شود. موضوع دیگر به ارزش‌گذاری بازمی‌گردد. باید به‌گونه‌ای عمل شود که در بحث ارزش‌گذاری از سلیقه‌ای عمل کردن کارشناسان و اختلاف‌های گمرک‌های مختلف جلوگیری شود. پیشنهاد دیگر ما مکانیزه و الکترونیکی شدن گمرکات کشور است. لازم است به سمتی حرکت کنیم که لزوم حضور در گمرکات به کم‌ترین میزان برسید و عمده کارها به‌صورت مکانیزه و الکترونیکی انجام شود. البته باید گفت که خوشبختانه همه این کارها اکنون در دستور کار گمرک قرار دارد و در حال انجام است. لازمه مهم بهبود شرایط گمرکی چیست؟ در خصوص بهبود شرایط کلی گمرک، بحث آموزش کارکنان گمرکات و به روزرسانی اطلاعات آنها از اهمیت فراوانی برخوردار است و باید به عنوان یکی از اولویت‌های کاری گمرکات کشور قرار گیرد. زیرا با انجام آموزش لازم به کارکنان، بسیاری مشکلات و سوءتفاهم‌ها برطرف خواهد شد. چندی پیش اتاق ایران در زمینه آموزش پرسنل گمرکات اعلام آمادگی کرده بود، آیا از توان اتاق در این باره استفاده‌ای شده است؟ متاسفانه هنوز درخواست مشارکت و استفاده از توان اتاق در این زمینه مطرح نشده است. اهمیت موضوع گمرک در توسعه اقتصادی کشور را تا چه حد می‌دانید؟ اعتقاد ما این است گمرک دریچه‌ای است که صادرات و واردات کشور از آن می‌گذرد و به همین علت هرچه به روزتر، منظم‌تر، کارآمدتر، سریع‌تر و کارآتر باشد، به طور یقین تجارت خارجی ما نمود بهتری خواهد داشت. نکته مهم دیگر این است که یکی از آیتم‌های مهم بهبود رتبه ما در فضای کسب‌وکار جهانی، گمرک است، بنابراین باید به دور از نگاه‌های سلیقه‌ای و کوته‌بینانه و اعمال نظرهای غیرموجه، با نگاه تسهیل در صادرات، واردات و بازرگانی کشور، فضای گمرکات به سمتی هدایت شود که بتوانیم رتبه خوبی کسب کنیم، زیرا رتبه 140 فضای کسب‌وکار از میان 180 کشور به هیچ عنوان قابل قبول نیست و یکی از مجموعه‌های بسیار تاثیر گذار در بهبود این رتبه، گمرک است. البته کارهای زیادی انجام شده، اما لازم است برای پیشرفت امور بسیاری از سازمان‌های دیگر نیز همکاری لازم را داشته باشند، به‌طور مثال مجموعه بنادر باید همکاری داشته باشند، اما متاسفانه در این زمینه دچار نقص هستیم، همچنین مجموعه حمل‌ونقل نیز باید هماهنگ باشند تا بتوانند به نیازهای صادرات و واردات پاسخ دهند، اما در این زمینه نیز دچار مشکلات فراوانی هستیم. در مجموع می‌توان گفت که اکنون گمرک از نظر روند انجام کارها از دیگر سازمان‌ها جلوتر است و می‌تواند با پیشرو بودن خود، بقیه ادارات و سازمان‌های مرتبط را نیز وادار به حرکت و پیشرفت کند.
