نقشه مرموزی که چین برای جهان کشیده

به گزارش اکونومیست، محمد مهدی حاتمی-شی جین پینگ، رییس جمهور چین به آن دوره به مثابه یک عصر طلایی می نگرد، زمانی که کالاهای لوکس چینی در سرتاسر جهان خواهان داشتند و جاده ابریشم مسیری بود برای بسط دیپلماسی و توسعه اقتصادی. نام «جاده ابریشم»، خود توسط یک جغرافیدان آلمانی در قرن نوزدهم به وجود آمد و چین البته با رغبت از این اصطلاح جدید استقبال کرد. آقای شی می خواهد جاده ابریشم و شکوهی را که با خود همراه داشت، دوباره احیا کند. به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از ساعت ۲۴، این بار اما جرثقیل ها و کارگران جایگزین کاروان ها و شترها شده اند. در ماه آوریل، یک شرکت کشتی رانی چینی به نام کاسکو، ۶۷درصد از سهام پیرائوس، دومین بندر بزرگ یونان را از آن خود کرد. شرکت های چینی می توانند از این طریق، شبکه راه آهن سریع السیری بسازند که این شهر را به مجارستان و در نهایت به آلمان متصل می کند. در ماه جولای هم کار سومین راکتور هسته ای چین در پاکستان آغاز خواهد شد، جایی که چینی ها اخیراً اعلام کرده اند ساخت یک بزرگراه عظیم را فاینانس خواهند کرد و ۲ میلیارد دلار در یک معدن زغال سنگ سرمایه گذاری خواهند کرد. پنج ماه نخست امسال، تقریباً نیمی از قراردادهای خارجی چین با کشورهای به امضا رسیده است که در امتداد جاده ابریشم قرار دارند و این برای نخستین بار است که در تاریخ مدرن چین رخ می دهد. در ماه ژوئن، رییس جمهور چین از صربستان و لهستان بازدید کرد و پروژه های بسیاری را در این مسیر امضا کرد تا به ازبکستان برسد. هفته گذشته، ولادیمیر پوتین، رییس جمهور روسیه نیز بازدیدی کوتاه از پکن داشت. در آنجا، شی جین پینگ و رهبر مغولستان قول دادند که پروژه های زیرساختی خود را به جاده ابریشم جدید متصل کنند. در این زمان، وزرای مالی بیش از ۶۰ کشور جهان در پکن گرد آمدند تا نخستین گردهمایی سالانه برای تأمین مالی برخی از پرژه های جاده ابریشم را برگزار کنند. بزرگترین طرح سیاست خارجی و اقتصادی چین درست مانند قطاری که به تازگی به راه افتاده و در حال سرعت گرفتن است، به آرامی بر سرعت خود می افزاید.

مقام های رسمی چینی این سیاست را «یک کمربند، یک جاده» می نامند. آنچه عجیب است این است که منظور از جاده، راه دریایی کهنی است که چین را به اروپا متصل می کرد حال آنکه مقصود از کمربند، همان جاده ابریشم معروف است که در خشکی قرار دارد. این طرح سیاست گذاران غربی را گیج کرده است، چرا که عجیب و غریب است، هر چند گفته می شود ۶۰ کشور درگیر این طرح هستند، فهرست رسمی ای از کشورهای عضو وجود ندارد و نیز به این دلیل که بسیاری از بخش های این پروژه خواهی نخواهی ساخته می شدند و نیازی نبود برچسب جاده ابریشم بر آنها بخورد. با این همه، «یک کمربند، یک جاده» به سه دلیل عمده اهمیت دارد. نخست آنکه پروژه ها واقعاً بزرگ اند. مقام های رسمی می گویند حدود ۹۰۰ قرارداد در آستانه انعقاد اند که ارزش آنها به ۸۹۰ میلیارد دلار می رسد، پروژه هایی مانند احداث یک خط لوله گاز از بندر بنگال که از طریق میانمار به جنوب غرب چین می رسد و یا خط ریلی ای که میان پکن و دویسبورگ، یک هاب حمل و نقل در آلمان کشیده می شود. چین اعلام کرده در مجموع ۴ تریلیون دلار در کشورهایی که درگیر این طرح هستند سرمایه گذاری خواهد کرد، هر چند چیزی در مورد زمان این سرمایه گذاری گفته نشده است. چینی ها البته منکر این هستند که این طرح شباهتی به طرح مارشال پس از پایان جنگ جهانی دوم دارد که در آن، ایالات متحده آمریکا به دوستانش پاداش داد و دشمنانش را از طرح بیرون گذاشت. چینی ها تأکید دارند که این طرح به روی همه باز است. اما آنچه اهمیت دارد این است که طرح مارشال به قیمت های امروز، تنها ۱۳۰ میلیارد دلار ارزش دارد. دوم آنکه طرح «یک کمربند، یک جاده» مهم است چرا که برای شی جین پینگ مهم است. وانگ یی، وزیر خارجه چین در سال ۲۰۱۴ گفته بود که این طرح مهم ترین سیاست خارجی رییس جمهور چین است. مشاور ارشد خارجی آقای شی، یانگ جیئچی طرح «یک کمربند، یک جاده» را به این هدف که چین در سال ۲۰۲۰ به «جامعه نسبتاً بهره مند» و در میانه قرن به جامعه ای «قدرتمند و شکوفا» بدل شود، ربط می دهد. به نظر می رسد که آقای شی، جاده ابریشم جدید را به عنوان راهی برای بسط شاخه های تجاری چین و افزایش قدرت نرم این کشور می شناسد. این طرح همچنین جایگاهی محوری در تفکر سیاست خارجی او در معنای بسیط خود دارد. آقای شی سخن اسلاف خود را تآیید کرده است که گفته بودند چین تا سال ۲۰۲۰ با «دورانی از فرصت های استراتژیک» رو در رو خواهد بود که می توانند به دلیل بهره مندی از محیط مناسب از لحاظ امنیتی برای این کشور، هدف آن برای بسط قدرت جهانی خود بدون توسل به درگیری را ممکن سازند. سوم آنکه طرح «یک کمربند، یک جاده» مهم است چرا که ایالات متحده آمریکا و نگاه آن به تجارت جهانی را به چالش می کشد. در دیدگاه آمریکا، دو بلوک اصلی تجاری وجود دارند، یکی ترانس آتلانتیک (میان کشورهای دو سوی اقیانوس اطلس) و دیگری ترانس پاسیفیک (میان کشورهای دو سوی اقیانوس آرام) که اروپا در اولی قرار دارد، آسیا در دومی و آمریکا نیز به عنوان کانون این هر دو. اما طرح جاه طلبانه چین آسیا و اروپا را به عنوان فضاهایی مستقل در نظر می گیرد و دیگر نه ایالات متحده آمریکا که چین در جایگاه کانونی قرار گرفته است. افزون بر این ها، ساختار مالی حمایت از طرح چین هم شکل گرفته است. بانک مرکزی چین در سال ۲۰۱۵، رقمی معادل ۸۲ میلیارد دلار را به سه بانک دولتی در زمینه سیاست گذاری اقتصادی در ارتباط با طرح اختصاص داد. صندوق ذخیره ارزی چین ۴۰ میلیارد دلار و بانک سرمایه گذاری زیرساختی آسیا هم ۱۰۰ میلیارد دلار به پروژه ها اختصاص داد. اکنون بقیه بخش های حکومت چین هم به تحرک درآمده اند. دو سوم استان های چین این طرح را برای توسعه خود مهم ارزیابی کرده اند. به عنوان مثال، فوژو، پایتخت استان ساحلی فوجیان، از شرکت های موجود در این استان خواسته تجارت به کشورها و مناطقی را که در مسیر دریایی جاده ابریشک جدید قرار گرفته اند، آغاز کنند. مهم نیست آماده باشید یا نه، چینی ها دارند می آیند! جاده ابریشم جدید مطمئناً سنگ فرش خواهد شد، اما نه با طلا. از همه مهم تر این است که آسیا، بر اساس محاسبات بانک توسعه آسیایی، به زیرساخت های جدید نیاز دارد، رقمی در حدود سالانه ۷۷۰ میلیارد تا سال ۲۰۲۰. این ارقام می تواند نگرانی های کنونی در مورد کمبود پروژه ها را اندکی کاهش دهد. برت هوفمان، مسئول بانک جهانی در پکن، معتقد است کشورهای مستقل در صورتی که برنامه هایشان را با یکدیگر و همین طور با چین سازگار کنند، از این طرح سود بسیار خواهند برد. برنامه ریزی و دست به کار شدن به صورت منفرد ارزشش را ندارد. این ها همه اما به این معنی نیستند که جاده ابریشم جدید کارایی خواهد داشت و یا اینکه کشورها در مقابل نفوذ چین، به این کشور مظنون نخواهند بود. اما آجرها در حال روی هم چیده شدن اند. نخستین پروژه ها در حال پیش رفتن هستند. «یک کمربند، یک جاده» همین حالا هم ایده اروپا و آسیایی را که به عنوان بلوک های تجاری در کنار هم قرار می گیرند را به چالش کشیده است. اما باید آماده بود، چینی ها دارند می آیند!