ایرادات طرح بانکداری اسلامی بدون ربا

لایحه اصلاح نظام بانکی آخرین مراحل خود را در دولت می‌گذراند و آن گونه که مهدی اسلامی‌پناه، مدیرکل امور مجلس بانک مرکزی می‌گوید احتمالا ظرف یکی دو ماه آینده نهایی شده و برای بررسی و تصویب به مجلس می‌رود. لایحه‌ای که حدود پنج سال است کار مطالعه و تدوین آن زمان برده است. اسلامی‌پناه اما معتقد است که این لایحه نگاهی جامع به همه خلاهای قانونی حوزه بانکداری دارد و می‌تواند مشکلات فعلی را حل کند. اما وی در بخش دیگر از گفت‌وگوی اخیرش با تجارت‌فردا به نقد طرح عملیات بانکی بدون ربای مجلس می‌پردازد. طرحی که غلامرضا مصباحی مقدم بررسی آن را در مجلس آغاز کرد. خلاصه‌ای از این گفت‌وگو شماره 180 هفته نامه تجارت فردا را می‌توانید در زیر بخوانید. *طرحی که نمایندگان مجلس ارائه دادند تنها جنبه فقهی داشت. محققانی که در قم طرح بانکداری اسلامی را بررسی کردند تنها در پی این بودند که قانونی تصویب شود که اشکال فقهی نداشته باشد. پس شاید بتوان گفت مهمترین ایراد طرح مجلس تک بعدی بودن و توجه صرف آن به وجوه فقهی بود. *این طرح به هیچ عنوان از نظر حقوقی بررسی نشده بود. اما این تنها مشکل کار نبود. طرحی که نمایندگان مجلس برای بانکداری بدون ربا تدوین کرده بودند با قوانین دیگر هم در تعارض بود. مثلا این طرح با قانون تجارت و قانون مدنی در تعارض بود. این مساله مشکل حقوقی ایجاد می‌کند. *قانون‌بانکداری بدون ربا با قوانین دیوان محاسبات هم قابل انطباق نیست. در جلساتی که با نمایندگان مجلس داشتیم عنوان کردیم که قانون بانکداری اگر بر اساس طرح مجلس اجرا شود با اشکالات جدی مواجه می‌شود. به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از اقتصاد، در بسیاری از بخش‌های این طرح به عقود اسلامی پرداخته شده و این عقود تعریف شده و کاری به دیگر مسائل نداشته است. *اگر قرار بود همان طرح مجلس با آن نگاه محدود به اشکالات فقهی تصویب می‌شد ما در اجرا با مشکل مواجه می‌شدیم. مثلا در عقود مشارکتی در قانون مدنی تعریف «عین» شده و گفته شده که ما باید عین را به رهن بگیریم نه دین را. در حالی که در عقود مشارکتی حتما باید دین را به رهن بگیریم. این بخش از تعارضات در طرح مجلس دیده نشده. *طرح مجلس جنبه تقنینی ندارد و جنبه شعاری و توصیه‌ای و ارشادی دارد. اما ما به قانونی نیاز داریم که نواقص را برطرف کند. این اشکالی است که روی آن حساسیت ایجاد شد. *این طرح تنها به مساله بانک و نظام‌های بانکی پرداخته بود و سایر نظام‌های مرتبط با بانکداری مغفول مانده بود. نظام حسابداری، نظام حسابرسی، نظام کنترلی و مدیریت در کنار این قواعد و قوانین و مواد را باید در کنار هم دید که دیده نشده است. این طرح به‌صورت یک بعدی فقط و فقط به نظام بانکی پرداخته بود و چنین تک بعدی‌نگری در یک قانون مادر، یک ایراد بسیار اساسی است. *در این طرح باید یک نظام‌نامه و قوانین مسجل و منظمی پیش‌بینی می‌شد. در دنیا همین موارد و قوانین در مورد نظام‌های دعاوی دادگاه سال به سال تجدید می‌شود و روش‌های جدیدی در مورد آنها ارائه می‌شود. اگر قرار است یک قانون جامع و کامل در زمینه نظام بانکی داشته باشیم و مجلس هم می‌خواسته طراح آن باشد باید به این موارد توجه می‌کرد. *آقای مصباحی مقدم و بحرینی طرح بانکداری اسلامی بدون ربا را عنوان کردند. استدلال نمایندگان مجلس این بود که چون دولت تاخیر کرده و وعده‌های خود را عملی نکرده است، ما مصر هستیم که خودمان طرحی برای اصلاح نظام بانکی را تدوین کنیم. *اتفاقا سوال ما این است که اگر دولت این همه سال در ارائه این لایحه تعلل کرده چرا نمایندگان مجلس در آن زمان اقدام به ارائه این طرح نکرده بودند آن هم نمایندگانی که برخی از آنها چندین دوره متوالی در مجلس حضور داشتند؟ چه الزامی سبب شده بود که به خصوص برخی از نمایندگان با این همه عجله و شتاب‌زدگی خواهان تصویب چنین طرحی در مجلس باشند. چنین اصراری شائبه‌برانگیز بود.