حمل‌ونقل ریلی ارزان و جذاب می‌شود
اجرای برجام گره چهار دهه تحریم را از پای صنعت هوایی گشود؛ گره‌ای که باعث شده بود ناوگان صنعت هوایی ایران وضع وخیمی داشته باشد و استهلاک و فرسودگی امکانات این بخش را به‌حدی برساند که مطابق با اعلام سازمان هواپیمایی کشور ارزش حدود 250فروند ناوگان هوایی ایران تنها به اندازه خرید ٩ فروند هواپیمای بوئینگ نو باشد.
درهمین شرایط اجرای توافقنامه سیاسی برجام موجب شد راه ورود بزرگترین شرکت‌های هوایی به تهران باز شود و صنعت هوایی ایران با خرید از بزرگترین شرکت‌های جهان به‌سرعت هر چه تمام‌تر نوسازی ناوگان خود را در دستور کار قرار دهد. این موضوع در حالی اتفاق می‌افتد که صنعت ریلی کشور نیز به‌عنوان صاحب‌مزیت‌ترین شیوه حمل‌و‌نقلی وضع چندان مطلوبی نداشته و متوسط عمر ناوگان آن به حدود ٢٠ تا ٢٥ سال می‌رسد. این صنعت نیز به دلیل توسعه‌نیافتگی همچنان از قطارهای بازنشسته زیادی بهره‌برداری می‌کند که عمر برخی از آنها بالاتر از نیم‌قرن است. این مسأله در شرایطی رخ می‌دهد که در سال‌های گذشته توسعه خیابان‌ها و جاده‌ها بر توسعه ریل پیشی گرفته و قطار را پشت سر خود جا گذاشته است. تبعات این رویداد شمار بالای سوانح جاده‌ای در ایران، ترافیک شدید و آلودگی هوا بوده است تا اندازه‌ای که ایران در حال حاضر در این سه معضل یکی از رکوردداران جهان است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شهروند ، صرف نظر از شمار بالای کشته‌های تصادفات جاده‌ای، بر اساس اعلام انجمن اقتصاد شهری تهران رتبه هشتم ترافیک و شانزدهم آلودگی هوا را به خود اختصاص داده است. به همین منظور وزارت راهوشهرسازی دولت یازدهم توسعه صنعت ریلی را جدی‌تر از گذشته در دستور کار خود قرار داده و در برنامه ملی هدفمندی یارانه‌ها تمام پیشنهادات خود را به این بخش معطوف کرده است. براین اساس ساختمان شهید دادمان پیشنهادات یارانه‌ای خود را در زمینه توسعه صنعت حمل‌ونقل ریلی تنظیم کرده و به هیأت دولت فرستاده است. وزارت راهوشهرسازی از دولت خواسته است که مسافران بخش حمل‌ونقل ریلی برای نخستین‌بار از سال ٩٥ صاحب یارانه بلیت شوند. اتفاقی که سال‌هاست در بخش حمل‌ونقل عمومی درون‌شهری تجربه می‌شود؛ اما صنعت ریلی تاکنون از آن محروم بوده است. به جز این پیشنهاد دیگر وزارت راهوشهرسازی اصلاح تعرفه‌های استفاده از شبکه ریلی و اختصاص وام ارزان برای نوسازی ناوگان است.
مسافران قطار یارانه بگیرند گسترش حمل‌ونقل ریلی این روزها زیادتر از همیشه در رسانه‌های خبری به چشم می‌خورد. عباس آخوندی، وزیر راهوشهرسازی دولت یازدهم از ابتدای ورود به ساختمان شهید دادمان گسترش ریل و مدل حمل‌ونقل ریلی را به‌عنوان دغدغه خود مطرح کرده است؛ موضوعی که حالا به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین مدل‌های توسعه شهرهای بزرگ جهان است.
کلانشهرهایی که تلاش می‌کنند با محدودکردن خیابان‌ها و معابر بستر تردد خودروهای شخصی را تنگ‌تر کنند و در عوض حمل‌ونقل عمومی را گسترش دهند. به جز حمل‌ونقل درون‌شهری، جاده هنوز درحمل‌و‌نقل بین شهری ایران حرف اول را می‌زند. مسأله‌ای که موجب شده است شمار سوانح و تصادفات جاده‌ای در ایران عدد قابل ملاحظه‌ای شود و کشور ما در تصادفات جاده‌ای یکی از رکوردداران جهان شناخته شود. با این حال سیاست‌های گذشته بیشتر برمبنای توسعه جاده‌ها و بزرگراه‌ها استوار بوده است و توسعه خطوط ریلی درآن کمتر مورد توجه قرار گرفته است. از این میان قطار حومه‌ای که وظیفه انتقال مسافران حومه کلانشهرها را به پایتخت دارد در ایران تاکنون مورد توجه جدی نبوده است؛ به‌طوری که مدیران راه‌آهن میزان اعتبارات اختصاص‌یافته به این پروژه را تا پیش از این در حد صفر می‌دانند. در این فضا باز هم میدان به خودروهای شخصی سپرده شده و مسافران حومه پایتخت روزانه بار ترافیکی خود را به کلانشهرها تحمیل می‌کنند. بر این اساس گفته می‌شود جمعیت تهران روزها حدود ٢ تا ٤میلیون نفر بیشتر از جمعیت در شب است و این مسأله به آن معناست که روزانه بار ترافیکی ٢ تا ٤میلیون نفر حومه‌نشین به خیابان‌های تهران اضافه می‌شود. حومه‌نشینانی که به دلیل عدم دسترسی کافی و مناسب به قطار حومه‌ای چاره‌ای جز استفاده از خودروهای شخصی ندارند.
درهمین راستا وزارت راهوشهرسازی در برنامه ملی هدفمندی یارانه‌ها که از سوی دولت یازدهم به‌تازگی تدوین شده، پیشنهاد داده است که در بخش حمل‌ونقل ریلی به مسافران یارانه تعلق بگیرد و درواقع مدلی که برای حمل‌ونقل عمومی درون‌شهری تعریف شده است، برای حمل‌ونقل عمومی برون‌شهری و حومه پایتخت نیز اجرا شود و قطارهای بین شهری و حومه‌ای همانند مترو و اتوبوس از یارانه برخوردار شوند. وزارت راهوشهرسازی این پیشنهاد خود را در جهت توسعه حمل‌ونقل ریلی و کاهش آلودگی محیط زیست تعریف کرده است و خواستار آن شده که دولت از سال ٩٥ پرداخت یارانه به حمل‌ونقل ریلی را آغاز کند. براساس پیشنهاد این وزارتخانه در سال جاری به ١٨,٣میلیارد نفر بر کیلومتر در مسافت‌های بین شهری و ٠.٧میلیارد نفر بر کیلومتر در مسافت‌های حومه‌ای یارانه بلیت تعلق می‌گیرد. این طرح تا پایان سال ١٣٩٩ دنبال می‌شود تا پیش از آغاز سال ١٤٠٠ معادل ١٠٥.٨میلیارد نفر بر کیلومتر در مسافت‌های شهری و ٤.٦میلیارد نفر بر کیلومتر در مسافت‌های حومه‌ای یارانه بلیت دریافت کرده باشند.
تعرفه استفاده از شبکه ریلی ارزان‌تر شود پیشنهاد دوم وزارت راهوشهرسازی یکی دیگر از مطالبات قدیمی فعالان و سرمایه‌گذاران بخش ریلی است که درصورت موافقت دولت از سال ٩٥ اجرا می‌شود. براین اساس وزارت راهوشهرسازی به دولت پیشنهاد داده است که شرکت راه‌آهن سهم خود را از تعرفه حق دسترسی به شبکه ریلی کاهش دهد و سهم تعرفه شرکت‌های مالک واگن افزایش داشته باشد. البته در این پیشنهاد وزارت راهوشهرسازی خواسته است که سهم کاهشی شرکت راه‌آهن از تعرفه حق دسترسی به شبکه بیشتر باشد تا هزینه حمل بار با شبکه ریلی توجیه اقتصادی پیدا کند و در مقایسه با جاده به صرفه‌تر باشد؛ به جز این پیشنهاد افزایش تعرفه شرکت‌های مالک واگن با هدف ایجاد مشوق برای سرمایه‌گذاری در بخش ریلی ارایه شده است؛ زیرا حمل‌ونقل ریلی با وجود مزایای فراوان نه‌تنها تاکنون از یارانه خاصی برخوردار نبوده است که نبود حمایت‌های کافی از این بخش موجب شده است سرعت توسعه ریل نسبت به جاده‌ها بسیار کند باشد و سرمایه‌گذاری در این بخش از جذابیت کافی برخوردار نباشد. به همین دلیل وزارت راهوشهرسازی با پیشنهاد ارایه یارانه به این بخش پیش‌بینی کرده است که حمل بار از طریق شبکه خط آهن در سال ٩٥ به ٣٦,١میلیارد تن بر کیلومتر افزایش داشته باشد و این رقم تا پایان سال ٩٩ به ٢٧٣.٥میلیارد تن برکیلومتر برسد.
یارانه ارزان برای نوسازی ناوگان پیشنهاد سوم وزارت راهوشهرسازی به دولت ارایه یارانه سود تسهیلات خرید ناوگان ریلی برون‌شهری است. این پیشنهاد با هدف نوسازی ناوگان بخش ریلی طراحی شده است. حالا پس از آن‌که وزارت راهوشهرسازی با طراحی مدل‌های متنوع امکان خرید گسترده ناوگان را برای صنعت حمل‌ونقل هوایی فراهم کرده است، نوسازی ناوگان ریلی را نیز از قلم نینداخته و خواستار آن شده است که دولت به فعالان صنعت ریل وام ارزان‌قیمت اختصاص دهد تا با برخورداری از آن بتوانند ناوگان خود را نوسازی کنند. متوسط عمر ناوگان ریلی در ایران حدود ٢٠ تا ٢٥سال است این درحالی است که عمر برخی از قطارهای فعال در خطوط ریلی ایران به بالاتر از ٥٠ سال نیز می‌رسد.
علاوه بر این قطارهای فرسوده و مستهلک هزینه سرمایه‌گذاران در این بخش را افزایش داده است که با ورود قطارهای تازه‌نفس و نوسازی در این بخش می‌توان هزینه‌های حمل‌ونقل ریلی را کاهش داد و توجیه اقتصادی حمل مسافر و بار با خطوط ریلی را بالا برد. وزارت راهوشهرسازی از دولت خواسته است که در سال ٩٥ برای خرید دو هزار و ٩٥٠ واگن باری و ١٨٣ واگن مسافری تسهیلات ارزان پرداخت کند که در یک فرآیند پنج ساله و تا پیش از سال ١٤٠٠ در مجموع ١٩هزار و ٦٣٠ واگن باری جدید و هزار و ٨١ واگن مسافری نو به شبکه ریلی کشور اضافه شود.
