بی‌فایدگی هدفمندی بدون‌تحقق تکلیف‌تولید

بررسی وضعیت صنایع ایران از آن جهت اهمیت بیشتری پیدا می کند که قانون هدفمند شدن یارانه ها به منظور حمایت از بخش تولید و صنایع و به امید رشد آن حدود دو سال قبل به مرحله اجرا در آمد تا این بخش فصل نوینی را در اقتصاد ایران آغاز کند. رحمانی با استناد به آماری که توسط مرکز پژوهش های مجلس منتشر شده است آنچه هدفمندی یارانه ها در بخش صنعت دنبال می کرده است را با وضعیتی که در حال حاضر دارد مقایسه می کند. بر این اساس او اعتقاد دارد ادامه هدفمندی یارانه ها بدون تحقق تکلیف درباره تولید حتما بی فایده است. آنچه در ادامه می خوانید متن کامل گفت و گوی خبرآنلاین با رضا رحمانی نماینده مردم تبریز و رئیس کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی است: برآورد شما به عنوان رییس کمیسیون صنایع و معادن مجلس از حال و روز کنونی وضعیت صنعت ایران چگونه است؟ ابتدا یک چند نکته ای عرض کنم و آنهم اینکه « صنعت » به تعبیر زیبایی پیش قراول توسعه کشور است. مخصوصا در کشور هایی مانند ایران این موضوع مشاهده می شود. یعنی کشور هایی که در شرایط کشور ایران قرار دارند، قطعا نقش صنعت برجسته تر از سایر بخش ها است. ایران یک پتانسیل صنعتی و معدنی دارد. منابع زیر زمینی و روی زمینی و منابع انسانی غنی را نمی توان نادیده گرفت. علاوه بر تمامی این موارد ما با یک جمعیت جوان سر و کار داریم. موضوعات این نسل مانند اشتغال و حتی مسکن در بخش صنعت مورد توجه است. لذا می توان گفت که « صعنت » را فقط به عنوان یک بخش نباید مشاهده کرد. اگر همچین نگاهی به صنعت داشته باشیم قطعا خطا می کنیم. خدمات و بخش های اقتصادی دیگر هم به نوعی متاثر از صنعت است. نکته دیگر اینکه در بخش صنعت سرمایه گذاری های خوبی صورت گرفته است. در کشور ما از زمانیکه صنعتی بودن به معنای تولید کارخانه ای و تولید انبوه شکل گرفت، واقعیت این است که هم مادی و هم معنوی خیلی سرمایه گذاری شده است. نکته دیگر بازار های هدف و مصرفی که حاشیه ما هستند باید مد نظر باشد. یعنی موقعیت جغرافیایی ما ایجاب می کند در صنعت و تولید پیشرفته باشیم. این اقدام به ویژه باید با صنعت و تولیدات محصولات صادرات محور انجام شود. این ها را اگر در کنار هم قرار دهیم قطعا آن جایگاه صنعت خوب ترسیم خواهد شد. بخش زیادی از فعالان اقتصادی دارندگان بنگاه های اقتصادی و به ویژه صنعتی هستند. چند سالی است که از همین فعالان اقتصادی می شنویم که ما اشتباه کردیم که به فضای تولید رفتیم و سرمایه گذاری کردیم و اگر در بازار دلالی سرمایه گذاری کرده بودیم بیشتر درآمد داشتیم. چرا به این شکل است؟ وقتی بخواهیم صنعت را آسیب شناسی کنیم یکی از نکات اصلی و کلیدی همین موضوع است. تولید در کشور ما سود دهی اش بسیار کم تر از دلالی و یا کارهای غیر مولد است. بگذارید به آن بحث مبنایی که ابتدا مطرح کردم این نکته را هم اضافه کنم که به این بخش از بحث مان هم ارتباط پیدا می کند. آن هم اینکه دشمن در این ایام آمده و تهاجم اقتصادی تحت عنوان « تحریم » را آغاز کرده است. من می خواهم از این زاویه آن را مورد بررسی قرار دهم که صنایع ما مهم است که دشمن به آن حمله کرده است. یعنی شاید فکر می کنند که از این ناحیه می توانند به ما ضربه بزنند. مجموعه سیاست های ما مانند سیاست های گمرکی، بانکی و مالی باید جهت گیری داشته باشد. تا زمانیکه این سیاست ها با همدیگر همخوان و هم جهت نباشد شما نمی تواتید این معضل را رفع کنید. شاید فردی برود و یک ملکی بخرد بعد از یکسال بدون هیچ دردسری سود قابل توجهی دارد اما صنعت اینگونه نیست. حاشیه سود صنعت ما در مواردی زیر 5 درصد است. یک عشق و علاقه ای است که گروهی آمده اند و سرمایه گذاری کرده اند. لذا حتما این ایراد به سیستم اقتصادی ما وارد است. البته ما در مجلس قانون بهبود فضای کسب و کار ، قانون ارتقای کیفی محصولات صنعتی، قانون حداکثر استفاده از تولیدات داخلی را تصویب کردیم. این قوانین در دو سه سال اخیر تصویب شده است. واقعیت این است که جهت گیری مجلس این است که ما این فرآیند را اصلاح کنیم و تولید ارزش تلقی شود. دوما این کار اقتصادی است. در کار اقتصادی هم سود و بازدهی در میان پارامتر هایی است که باید مد نظر باشد. این سود وزن بیشتری نسبت به کار های دلالی و غیر مولد داشته باشد. بنابراین قوانین تصویب شده اما در حوزه اجرا برخی از آنها هنوز اجرایی نشده و همچنین برخی هم آیین نامه های آن نوشته نشده است. بخشی هم زمان می خواهد که آن بار را بدهد. این توجه به صنعت در شرایطی اهمیت بیشتری پیدا می کند که سال جاری به نام تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی نام گذاری شده است. قبول دارید؟ اعتقاد من بر این است که امسال صنعت کشور یک فرصت استثنایی دارد و آنهم سال « تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی » است. این یک موتور محرک شده است. ما باید از امسال استفاده بهینه کنیم. ما به طور سنتی یک بدبینی هایی نسبت به سرمایه داری داشتیم. گروهی سرمایه داری را مصادف با یک سری خصلت های ناپسند می دانند. این بستر فرهنگی و اجتماعی را باید اصلاح کنیم. اصولا هیچ کاری اگر در بستر مناسب فرهنگی و اجتماعی صورت نگیرد نمی تواند انجام شود. یک نکته ای هم که به نظر من صنعت کشور را آزار می دهد این مباحثی است که هر روز از تریبون ها مطرح می شود و می گویند برخی خورد و بردند و معوقات به این میزان است. من از مسئولان خواستم که مشخص کنند که از 70 هزار میلیارد معوقات چه میزان آن مربوط به تولیدکنندگان است. من به عنوان خدمتگزار این کار درخواستم این است که مطرح کنند چه میزان از معوقات مربوط به تولید کنندگان است. ما نزدیک به صد هزار واحد تولیدی در کشور داریم. وقتی این موضوع از سوی مسئولان مطرح شود مردم دیگر به همه بدبین نمی شوند. شاید این مطلب و این نوع کارها به آن فضا سازی و فرهنگ سازی و ارزش شمردن تولید در جامعه کمک کند. بنا، بر این بود که به دنبال اجرای هدفمندی یارانه ها درصدی از درآمد های ناشی از آن به واحد های تولیدی برسد. برخی ادعا می کنند هنوز یارانه های صنعت پرداخته نشده است. به عنوان رییس کمیسیون صنایع مجلس توضیح دهید که این یارانه ها پرداخت شد یا خیر؟ این یکی از مباحث مهم امروزصنعت است. یادمان نرفته زمانی می گفتیم انرژی ارزان مزیت صنعت ایران است. در قانون هدفمندی یارانه ها که به درستی اجرا شد 30 درصد برای بخش تولید در نظر گرفته شد که بعد اصلاح شد و به 20 درصد رسید. چرا سهم تولید کم شد؟ من به شخصه مخالف این کم کردن بودم اما مجلس یک اراده جمعی است. ما روی این رقم فعلا کاری نداریم چرا که آن 20 درصد را هم نتوانستیم بگیریم. فعالا رفتاری که در اجرا داشتیم نشان می دهد تصمیم مجلس خیلی هم بیراه نبوده است. اگر آن 20 درصد را پرداخت کرده بودند و می گفتیم این رقم جبران نکرد و باز هم نیاز هست، مجلس می آمد 20 درصد را به 40 درصد افزایش می داد. ما در قانون 20 درصد را برای جبران در حوزه تولید در نظر گرفتیم. طبق ماده 8 قانون هدفمندی قرار بر این بود که برای بهینه ساز ی مصرف انرژی در واحد های تولیدی و برای اصلاح ساختار فناوری تولیدی صرف شود. یعنی بروند دستگاه های خودشان را نو کنند؟ به طور مثال گفتیم که واحد های تولیدی اگر مصرف انرژی بالایی دارند که قاعدتا مصرف بالایی هم دارند خطوط را نوسازی کنند تا مصرف شان پایین بیاید. مهم تر از این محصولی است که تولید می شود. به طور مثال بخاری برقی ما ده برابر استاندارد جهانی مصرف انرژی دارد. بر این اساس واحد تولیدی برود، اصلاح کند و محصول کم مصرفی داشته باشد. وقتی گفته می شود که به تولید یارانه بدهیم یعنی اینکه به عده ای باید پول بدهند اما نداده اند. مثل یارانه نقدی که به مردم پرداخت می شود. این طور نیست. اتفاقا بهترین حمایت از کل مردم اجرای این بخش از قانون بود که نشد. در حال حاضر مصرف خودرو های ما زیاد است از جیب چه کسی می رود؟ قاعدتا از جیب مردم؟ دقیقا از جیب مردم می رود. یا اینکه یخچال زیاد انرژی مصرف می کند باز هم از جیب مردم می رود. از سوی دیگر اشتغال دچار مشکل شود قطعا مشکل برای مردم است. باز در آن شرایط بیشترین آسیب به پایین ترین اقشار می رسد. از مرکز پژوهش های مجلس درخواست کردیم تا ارزیابی عملکرد قانون هدفمند شدن یارانه ها در حوزه تولید را انجام دهد. مرکز پژوهش ها غیر سیاسی است و وظیفه دارد با عدد و رقم موضوعی را بررسی کند. به طور ریز مرکز پژوهش ها به ما جدول داده که کل یارانه ای که برای تولید باید پرداخت می شده چگونه بوده است. جمع بندی آن این است که از زمان اجرای قانون هدفمندی یارانه ها تا اول تیر 91 از محل اجرای ماده هشت قانون هدفمند کردن یارانه ها هیچ گونه مبلغی به بخش صنعت پرداخت نشده است اما در راستای قانون مذکور کمک هایی نقدی به ارزش بیش از 1700 میلیارد تومان از محل بودجه عمومی، ارائه حامل های انرژی ارزان تر و کمک های غیر نقدی به بخش تولید و صنعت ارائه شده است. یعنی از محل هدفمندی چیزی داده نشده و رقمی که ادعا شده پرداخت کردند حساب دفتری بوده است. یعنی ما آمدیم و گفتیم مصرف کنند یا تولید کننده گازوییلی که داری آن را مصرف می کنی باید با قیمت 350 تومان در اختیارت قرار می گرفته است اما با رقم 150 تومان به شما دادیم. این 200 تومان کمک است. یعنی کمک نقدی مستقیم نبوده است؟ کمک نقدی مستقیم نبوده است. یک بخشی هم از محل بودجه بوده است که در زمان اجرا نشدن قانون هدفمندی یارانه ها وجود داشته است. ما از مسئولان دولت انتظار داریم. تولید کشور نباید آسیب ببیند. در ابتدای گفته هایم مطرح کردم که طی سالیان تولید کشور شکل گرفته است. تخریب آن راحت است. در حال حاضر در بسیاری از صنایع زنجیره ایجاد شده است که از مزایای صنایع ایران به حساب می آید. این زنجیره اگر جایی پاره شود دیگر دوباره ایجاد کردن آن کار راحتی نیست و باید رقم زیادی برای آن هزینه شود. در بودجه سال جاری 20 درصد هدفمندی تقریبا رقمی معادل 10 هزار میلیارد تومان می شود. ما می گوییم بلاعوض اما با هدف پرداخت شود. به طور مثال به شرکت خودروسازان بگوییم خودرویی که شما تولید می کنید به طور میانگین در ایران ده لیتر در هر صد کیلومتر مصرف دارند. این رقم در دنیا 4 تا 5 لیتر است. برای تحقیق و توسعه می توان بلاعوض پرداخت کرد اما خروجی هم باید داشته باشد. اسم قانون هم روی آن است: « هدفمندی یارانه ها ». این به سود مردم است. اینکه جبران به مردم پرداخت کنیم ایراد ندارد. پس آنچه از محل هدفمند شدن یارانه ها به دست آمده به دست مصرف کننده رسیده است و تمام آن همان یارانه نقدی شده که به مردم پرداخت کردند؟ با این محاسباتی که ما داریم تقریبا عمده منابع اینگونه مصرف شده است. در چنین شرایطی باید چه کار کرد؟ به نظر من ادامه مرحله اول هدفمندی یارانه ها بدون تحقق تکلیف درباره تولید حتما بی فایده است. مجلس هم تصمیم گرفت که مرحله دوم اجرا نشود. یکی از نکاتی نازل بر این تصمیم بود همین بود. در همین ماده هفت قانون هدفمندی بحث سلامتی و بیمه ها را داریم. قانون باید در مرحله اول به طور کامل اجرا شود و سپس گام دوم اجرا شود. این باید چه قدر ضمانت اجرایی دارد؟ فرض بر این است که قانون در کشور باید عمل شود. ضمانت آن خود قانون است. قابل تصور نیست که ما چه غیر عمدی و خدا نکرده عمدی اراده کنیم و بخشی از قانون را اجرا نکنیم. قانون اگر ایرادی هم داشته باشد راهکار برای اصلاح هست. به طور مثال ما در مجلس داریم قانون سیاست های اصل 44 را داریم اصلاح می کنیم. مجلس هم هیچ تضادی ندارد و همه ما در یک کشتی نشستیم و می خواهیم نظام و ملت به اهداف و سربلندی معنوی و بعد از آن هم رفاه مادی و معنوی برسد.