روغن‌کشی؛ معدن طلایی برای سرمایه‌ گذاری

با درنظر گرفتن سابقه صنعت روغن‌کشی در جهان از سال‌ها پیش که با استفاده از شیوه‌های کاملا سنتی صورت می‌گرفت، می‌بینیم طی دورانی این نوع روغن‌کشی بنا به سودآوری قابل توجهی که داشته از طریق برخی کشورها مثل آمریکا با استفاده از شیوه‌های صنعتی به‌صورت انحصاری درآمد که همان خط تولید پرس گرم امروزی است.

به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از فرصت امروز، اما نکته جالب توجه اینجاست که اکنون همان کشور و برخی از کشورهای صاحب‌نام در تولید خطوط تولید روغن‌کشی پرس گرم با درنظر گرفتن مشکلات زیست‌محیطی و سلامتی این نوع روغن‌کشی برای جوامع به دنبال استفاده از سیستم‌های روغن‌کشی سرد، اما به‌صورت صنعتی هستند تا از گرمای دلچسب بازار روغن در دهکده جهانی دوباره به نفع خود استفاده کنند. این تغییر رویه و ایجاد بازاری بسیار قابل توجه باعث شده تا فرصت‌های سرمایه‌گذاری قابل ملاحظه‌ای در کشورهای مختلف از جمله ایران ایجاد شود. از این رو با امیرمحمود مقدسی، مدیرعامل شرکت ایران کلدپرس گفت‌وگویی داشته که در ادامه می‌خوانیم. فرصت ارگانیک سرمایه‌ گذاری امیرمحمود مقدسی، مدیرعامل شرکت ایران کلدپرس و مخترع دستگاه روغن‌کشی سرد درباره سرمایه‌گذاری در این صنعت گفت: همان‌طور که می‌دانید صنعت تولید روغن با روش پرس گرم به نوعی همانند صنعت نوشابه است و از آنجا که سرمایه‌گذاران به سرعت صاحب ثروت کلانی می‌شدند، زیاد اجازه فعالیت به سرمایه‌گذاران دیگر را که قصد استفاده از شیوه‌های سنتی داشتند نمی‌دادند. به همین دلیل می‌بینیم توجه زیادی به استفاده از سیستم‌های تولید روغن از طریق پرس‌سرد در سراسر دهکده جهانی تاکنون نشده و مدت‌کوتاهی‌ است که با توجه به اهمیت سلامتی، سرمایه‌گذاری در این روش با ارزش افزوده بسیار بالا و تقاضای عمده مواجه شده است. مقدسی در ادامه افزود: از آنجا که امروز بحث استفاده از محصولات ارگانیک در اغلب کشورها رونق گرفته؛ لازم است درباره سرمایه‌گذاری در این صنعت (روغن‌کشی با پرس سرد) دوباره فکر کرده و به نوعی برای اقتصادی کردن آن گام برداریم. این نقشه راه شرکت ایران کلدپرس از سال ۱۳۷۴ شد تا دستگاه پرس سرد برای روغن‌کشی به‌صورت مکانیزه و صنعتی را تولید و روانه بازار کند و تاکنون در این زمینه نه تنها بخش قابل توجهی از تولیدات خود را داخل کشور فروخته؛ بلکه در آمریکا، اروپا و برخی کشورهای دیگر نیز مشتریان قابل قبولی به خود جلب کرده‌ایم و حتی تقاضای مشارکت داریم. این فعال صنفی با اشاره به کم‌کاری انجام شده در توسعه این نوع روغن‌کشی که می‌تواند زمینه اشتغال قابل توجهی نیز داشته باشد، تصریح کرد: کارشکنی‌ها، کم‌توجهی‌ها و همچنین سوء‌مدیریت‌های عمده‌ای در این زمینه دیده می‌شود که برخی از فعالان صنف و حتی تولیدکنندگان دستگاه‌های این چنینی به سرمایه‌گذاری در کشورهای دیگر تشویق شده‌اند. به‌عنوان مثال، گروهی از صاحبان سرمایه‌ ترکیه‌ای چندی پیش با ارائه پیشنهادهای بسیار قابل توجه به شرکت ایران کلدپرسینگ قصد داشتند نظر ما را به خود جلب کنند تا در آن منطقه کارخانه تولید دستگاه‌ روغن‌کشی سرد را افتتاح کنیم، بنابراین دور از واقعیت نیست اگر بگوییم در اروپا بیشتر از ایران مشهور شدیم. معدنی پراز طلا؛ اما ناشناخته وی با اشاره به فرصت‌های خاص سرمایه‌گذاری در این نوع از روغن‌کشی با دستگاه سرد می‌گوید: سرمایه‌گذاری در بخش روغن کشی با دستگاه پرس سرد چه به‌صورت کارگاه‌های کوچک و چه به‌صورت تولید انبوه کاملا توجیه‌پذیر است و می‌توان از آن به‌عنوان معدن طلایی ناشناخته یاد کرد. به‌عنوان مثال، می‌توان یکی از پروژه‌های سودآور را برای سرمایه‌گذاری‌ در تولید روغن نارگیل دانست چون این روغن در صنایع مختلف مثل، صنایع شوینده، پتروشیمی، آرایشی و بهداشتی و خوراکی قابل استفاده است و براساس تحقیقات در کشورمان نزدیک به ۱۵ تن و در کشورهای حاشیه خلیج فارس ۱۰هزار تن از ماده سالانه مورد نیاز است، بنابراین بازار قابل توجهی درفاصله چند صد کیلومتری ماست. به اعتقاد این فعال صنفی، چشم‌انداز این تولید در داخل کشور بسیار روشن و سود‌آور است، چرا که اکنون این تولید در خارج از مرزهای کشور صورت گرفته و محصول نهایی با ارزبری قابل توجه وارد ایران می‌شود. درحالی که اگر این نوع سرمایه‌گذاری در کشورمان انجام شود حداقل ۴۰درصد سودآوری در یک دوره حداکثر پنج ماهه به دست می‌آوریم. مقدسی معتقد است بهترین نقطه برای این‌گونه سرمایه‌گذاری‌ها با توجه به تقاضای قابل توجه خارجی تا داخلی، مناطق آزاد و مناطق ویژه ‌تجاری هستند. چون بخش قابل توجهی از موادخام اولیه مثل نارگیل یا برخی دانه‌های روغنی دیگر باید از خارج وارد شوند که سرمایه‌گذاری در مناطق آزاد به نوعی مانع از درگیر شدن با قوانین گمرکی خواهد بود. وی حداقل سرمایه‌ مورد نیاز را برای راه‌اندازی یک واحد تولیدی روغن نارگیل صنعتی با ۲۰۰متر مربع مساحت را نزدیک به ۵/۱میلیارد تومان برآورد کرد و گفت: از آنجا که بحث هزینه انرژی در این نوع روغن‌کشی بسیار پایین است و بدون نیاز هرگونه سوخت فسیلی یا آلودگی می‌توان در این زمینه سرمایه‌گذاری کرد، ارزش افزوده بالاتری نسبت به سرمایه‌گذاری‌های انجام شده با شیوه روغن‌کشی گرم و استفاده از حلال ایجاد می‌شود. وی تصریح کرد: این سرمایه‌گذاری در واقع دو نوع محصول برای واحدهای تولیدی ایجاد می‌کند که یکی روغن مورد بحث است. اما بخش قابل توجه دیگر مربوط به باقی‌مانده دانه‌هاست که این بازمانده نیز خود دارای قیمت قابل توجهی به‌عنوان خوراک دام است. بنابراین اگر واحدهای تولیدی اینچنین در کشورمان رونق بگیرند ناخودآگاه از بحث واردات خوراک دام آن هم با کیفیت بسیار بالا برخوردار خواهیم شد و دیگر نیازی به واردات نداریم که دقیقا ترجمه واقعی از اقتصاد مقاومتی است. مشاغل خانگی در کنار پروژه‌ های صنعتی مقدسی با اشاره به افزایش تعداد فروشگاه‌های ارائه‌دهنده روغن طبیعی در اقصی ‌نقاط کشورمان گفت: امروزه در بسیاری از شهرهای ما فروشگاه‌های روغن‌کشی از دانه‌های روغنی در مقابل مشتری یکی پس از دیگری افتتاح می‌شوند که هرکدام می‌توانند منبع درآمدی برای افراد از ۲میلیون تا ۷میلیون تومان در ماه شناخته شوند. به اعتقاد این فعال صنفی ارزش افزوده و فرصت‌های صادراتی موجود در این زمینه آنچنان بالاست که حتی کارخانه‌های صنعتی بزرگ فعال در دیگر شاخه‌های صنایع غذایی نیز به استفاده از این نوع روغن‌کشی علاقه‌مند شده‌اند. به‌عنوان مثال، صنایع غذایی شادلی که در زمینه تولید انواع کنسانتره و آب‌میوه فعالیت دارد مدتی است با راه‌اندازی خطوط روغن‌کشی سرد خود اقدام به تولید روغن از تفاله برخی میوه‌ها مثل انار یا انگور کرده است. این کارخانه با درنظر گرفتن حجم بالای هسته ‌اناری که سالانه برای تولید کنسانتره در فصل برداشت محصول تولید می‌کند سهم قابل قبولی از بازارهای اروپایی و آمریکایی را به خود اختصاص داده و به‌ازای هرکیلوگرم روغن هسته انار یکصد دلار کسب درآمد می‌کند (براساس آخرین قیمت‌ها) درحالی که تا همین چندی پیش این تفاله خوراک دام بود. این درحالی است که بسیاری از سرمایه‌گذاران کوچک و حتی بازنشستگان با خرید دستگاه‌های تک‌فاز معمولی با افتتاح فروشگاه‌های فروش روغن طبیعی امروز درآمد مناسبی برای خود ایجاد کرده‌اند.بنابراین لازم است امروز که تعداد بیکاران در کشورمان روبه افزایش است مسئولان به امتیاز این نوع سرمایه‌گذاری توجه کرده و شرایط سرمایه‌گذاری را تسهیل کنند، چون نیازی به نقدینگی برای آن نیست. مخترع سیستم روغن کشی با پرس سرد در پایان گفت: مبلغ خرید هر یک از این دستگاه‌ها با توجه به توان و منبع انرژی متفاوت است که از ۱۰میلیون تومان تا بالاتر از ۵۰میلیون تومان قیمت‌گذاری شده است. البته نباید فراموش کنیم هرچه پروژه بزرگ‌تر باشد بدون تردید هزینه دستگاه نیز بیشتر از این ارقام خواهد بود.

بازار صنعت روغن‌ کشی ایران اغلب ما در طول روز حداقل یک‌بار قوطی روغن خوراکی در انواع مختلف را به دست گرفته و از آن استفاده می‌کنیم و معمولا در فهرست خرید همگی ما این محصول جای مخصوص به خود را دارد. براساس آخرین آمار موجود درباره سرانه مصرف روغن نباتی در کشورمان، می‌بینیم هر فرد ایرانی تقریبا ۱۸/۵ کیلوگرم روغن در طول سال مصرف می‌کند و همین آمار بیانگر آن است که احتمالا صنعتی پر از هیاهو و جنب و جوش در کشورمان شکل گرفته است، اما با وجود این نیاز قابل توجه، وابستگی ایران در این زمینه به خارج از مرزهایش به گفته برخی کارشناسان بیش از ۹۵درصد است و تنها ۵درصد به توانمندی‌های داخلی تکیه کرده و به قول معروف هنوز این صنعت به دل سرمایه‌گذارها نچسبیده است.

حال سوال اینجاست که مشکل چیست و چرا هنوز به‌‌رغم پتانسیل‌های موجود در کشورمان صنعت تولید روغن یا همان روغن‌کشی در ایران به جایگاه اصلی خود نرسیده است؟ این‌بار سری به صنعت روغن‌کشی زده تا علاوه بر انتشار مشکلات موجود، راهنمایی مناسب برای علاقه‌مندان به حضور در این صنعت نیز باشد. تنها از ۲۶درصد ظرفیت استفاده کرده‌ایم اکبر سبقتی، عضو هیات‌مدیره و دبیر انجمن صنفی صنایع روغن‌کشی ایران با اشاره به تعداد کارخانه‌های موجود در صنعت روغن‌کشی ایران می‌گوید: به‌طور کلی تعداد واحدهای روغن‌کشی کشورمان ۲۸واحد است، اما این تعداد همگی فعال نیستند و برخی در شرف تاسیس و تعداد دیگری هم به دلیل مشکلات موجود رو به تعطیلی هستند. سبقتی در ادامه می‌افزاید: با توجه به دستگاه‌های نصب شده در این واحدها برآورد شده است ظرفیت تولید اسمی همگی آنها در صورت فعالیت صددرصدی، ۴میلیون و ۶۰۰هزار تن روغن باشد، درحالی که اگر به روند رشد تولید روغن در کشورمان توجه داشته باشیم می‌بینیم هنوز ظرفیت‌های خالی و قابل اتکایی در این زمینه وجود دارد که باید مسئولان نسبت به آن توجه داشته باشند و زمینه‌های بهره‌برداری از آن را در راستای ایجاد ارزش افزوده مناسب ایجاد کنند. وی با اشاره به روند افزایش تولید روغن در ایران تصریح کرد: اگر به اسناد و مدارک موجود توجه داشته باشیم درخواهیم یافت که طی سال ۹۲ تنها ۵درصد از ظرفیت اسمی اعلام شده در کشورمان فعال بود و این میزان طی سال ۱۳۹۳ به چیزی حدود ۱۳درصد رسید که رشد قابل قبول و مناسبی را تجربه کرده‌ایم.این درحالی است که صنعت روغن‌کشی ایران در سال ۹۴ نیز توانست از ۲۶درصد توان تولیدی خود بهره برده و به نفع اقتصاد ملی کشورمان فعالیت کند و هنوز بیش از ۷۰درصد ظرفیت خالی داریم. این مقام صنفی ضمن تاکید بر رشد قابل توجه صنعت روغن‌کشی ایران گفت: روند رشد دوبرابری سالانه صنایع روغن‌کشی کشورمان بیانگر آن است که اگر بتوانیم در این زمینه سیاست‌گذاری‌های قابل قبول و اصولی داشته باشیم به سرعت با صد درصد توان تولیدی وارد بازار شده و زمینه صادرات و همچنین دستیابی به فرصت‌های قابل توجه اشتغال‌زایی را به اقتصاد ایران هدیه خواهیم داد، چون کشورهای اطراف ایران نیازمند دریافت خدمات و محصولات هستند. وی با اشاره به حجم سرمایه‌گذاری انجام شده در صنعت روغن‌کشی ایران تصریح کرد: با توجه به‌خطوط تولید و همچنین تجهیزات نصب شده در کارخانجات کشور رقمی بیش از ۱۰۰۰میلیارد تومان سرمایه‌گذاری در این صنعت انجام شده است که در شرایط فعلی و با توجه به افق‌های تازه اقتصادی مقابل ایران لازم است از این حجم سرمایه‌گذاری به نحوی در اشتغال‌زایی و همچنین به حرکت درآوردن چرخ اقتصاد کشورمان استفاده بهینه شود. سبقتی معتقد است اگر مسئولان با ایجاد شرایط مناسب و البته حمایت‌های اصولی از صنعت روغن‌کشی کشورمان بتوانند زمینه تولید صد درصدی این صنعت را فراهم کنند، روغن‌کشی در ایران ۳هزار نفر شغل مستقیم و همچنین نزدیک به ۱۰هزار فرصت شغلی غیرمستقیم را فراهم خواهد کرد، بنابراین لازم است با بازنگری در قوانین و مقررات گذشته متناسب با توان تولیدی و همچنین نیازهای بازار شرایطی فراهم شود که کارخانجات روغن‌کشی کشورمان به جایگاه مناسب اقتصادی خود دست ‌یابند. دبیر انجمن صنفی صنایع روغن‌کشی ایران مهم‌ترین تهدید صنعت روغن‌کشی ایران را واردات بی‌رویه کالاهای ساخته شده دانست و افزود: طی سال‌های گذشته با توجه به سیاست‌های غیر‌اصولی یا به نوعی بی‌توجهی مسئولان به صنعت روغن‌کشی کشورمان ورود بی‌رویه کالاهای واسطه‌ای باعث شده تا بخش قابل توجهی از سرمایه‌گذاری‌های صورت گرفته در این صنعت به حالت نیمه‌تعطیل یا تعطیل درآید و توان ایجاد گردش مالی مناسب با درنظر گرفتن سطح سرمایه‌گذاری انجام شده را در اقتصاد کشورمان نداشته باشد. موارد خاص هنوز توجیه‌ پذیر نیست این مقام صنفی با این توضیح که سرمایه‌گذاری در موارد خاصی چون تولید روغن از هسته ‌انگور، کنجد، کتان یا. . . متفاوت از تولید انبوه یا صنعتی روغن با روش حلال است، گفت: هنوز ظرفیت‌های خاص سرمایه‌گذاری در روغن‌کشی ایران ناشناخته باقی مانده و به دلیل نبود تقاضای داخلی یا دستیابی به بازارهای خارجی امکان سرمایه‌گذاری عمده در آنها نیست. به صورتی که به‌‌رغم وجود برخی پتانسیل‌های تولیدی در این بخش مثل هسته‌انگور یا دیگر دانه‌های روغنی هنوز سرمایه‌گذاری قابل توجهی در این زمینه انجام نشده و بیشتر به‌صورت سنتی، گروهی مشغول به فعالیت‌های اقتصادی کوچک هستند. وی ناشناخته بودن برخی از انواع محصولات در ایران را نبود تقاضا در بخش‌های بالادستی آن عنوان کرد و افزود: شاید در برخی موارد صحبت از تولید روغن‌های خاص مثل هسته انگور، کنجد یا دیگر موارد شده باشد اما درباره همین روغن هسته انگور لازم است بدانیم ایران در بخش‌های بالا دستی این محصول هنوز تولیدی ندارد که صنعت روغن‌کشی بتواند نسبت به آن سرمایه‌گذاری توجیه‌پذیر اقتصادی انجام دهد. به‌عنوان مثال اگر تولید روغن هسته انگور در برخی کشورها رواج داشته و اکنون زمینه تولید انبوه آن فراهم شده به دلیل این است که صنعت تولید برخی نوشیدنی‌های غیرمجاز ایران در آن مناطق بسیار گسترده است و تفاله باقی مانده از آن در واقع خوراک صنعت روغن‌کشی خواهد شد. درحالی که در کشورمان صنعت تولید این نوع نوشیدنی هیچ جایگاهی نداشته و بیشتر انگور تولید شده تاکستان‌های ایران به‌صورت تازه‌خوری مورد استفاده قرار می‌گیرد. پس نباید انتظار داشته باشیم در این نوع موارد خاص که بسیار هستند، سرمایه‌گذاری قابل توجهی انجام شده باشد. این مقام صنفی در ادامه افزود: البته مورد یاد شده تنها یک بخش معادله است چون همان‌طور که می‌دانید بحث تولید و فروش در صنایع مختلف دارای دو بخش عمده عرضه و تقاضا است که در این زمینه نه تنها مشکلات تامین مواد اولیه برای تولید در کشورمان کاملا مشهود است، اما با توجه به قیمت بالای برخی از این نوع روغن‌ها هنوز تقاضای قابل ملاحظه‌ای هم از سوی صنایع یا خریداران معمول نیست تا سرمایه‌گذاران تشویق به استفاده از فرصت‌های موجود شوند. بیش از ۹۰درصد وابستگی داریم اکبر سبقتی با تاکید بر رعایت اصول اقتصاد مقاومتی به فرموده مقام معظم رهبری در صنایع مختلف از جمله صنعت روغن‌کشی ایران گفت: اکنون بیش از ۹۰درصد به خارج از ایران به‌خصوص در بخش روغن و کنجاله وابسته‌ایم درحالی که اگر میزان تولید دانه‌های روغنی و همچنین امتیازهای موجود کشور را در نظر داشته باشیم می‌توانیم این میزان وابستگی را به حداقل رسانده و اجازه دهیم با سرمایه‌گذاری اصولی در صنعت روغن‌کشی دو هدف همزمان اقتصادی در راستای اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی به بار بنشیند. چون اگر صنعت روغن‌کشی ایران براساس ظرفیت اسمی خود فعال شود ناخودآگاه بحث واردات خوراک دام هم کاهش یافته و در نهایت دوبخش به ارزش افزوده بالاتری دست خواهند یافت. این مقام صنفی با اشاره به برنامه ۱۰‌ساله وزارت کشاورزی در دهه ۸۰ افزود: اگرچه در آن دوران برنامه‌ مناسبی برای توسعه صنعت روغن‌کشی کشور و ۷۵درصد خوداتکایی آن از سوی وزارت جهاد کشاورزی و برخی دیگر از نهادها تدوین شده بود، اما با تغییر دولت پس از آن این برنامه به دست فراموشی سپرده شد و اکنون دوباره صحبت‌هایی برای اجرایی شدن مجدد آن پیش آمده که جای امیدواری است. واردات برای صادرات سبقتی بحث صادرات در این صنعت را صرفا به‌صورت ورود موقت دانست و گفت: با درنظر گرفتن اینکه ظرفیت تصفیه روغن ایران چیزی نزدیک به ۳/۵ میلیون تن و تنها نیمی از آن برای مصرف داخلی استفاده می‌شود. در آن دوره که ارز در کشورمان تک نرخی بوده برخی از کارخانه‌ها با توجه به ظرفیت خالی خود اقدام به واردات موقت کالا با استفاده از قوانین موجود گمرکی کرده و پس از انجام فرآیند تصفیه دوباره محصول را به مقاصد از پیش تعیین شده یا مشتریان خود تحویل می‌دادند که پس از چندنرخی شدن قیمت ارز این روش هم غیراقتصادی شد و اکنون به آن توجهی نمی‌شود. وی تصریح کرد: اگر قیمت ارز در ایران به‌صورت تک نرخی تعیین شد زمینه رانت و همچنین واردات کالاهای ساخته‌شده یا کنجاله در این صنعت محدود خواهد شد و رقابت ایجاد شده باعث ایجاد رونق مناسبی در صنعت روغن‌کشی خواهد بود که امیدواریم مسئولان به این نکته مهم توجه داشته باشند و این نکته را توجه کنیم که کشورهای اطراف ما اغلب نیازمند واردات کالا هستند و می‌توانیم با استفاده از این ظرفیت موجود زمینه مناسبی برای اشتغال هموطنان خود فراهم کنیم نه اینکه با واردات محصول نهایی یا ساخته شده به رونق اشتغال در آرژانتین، هندوستان یا برزیل کمک کرده باشیم.