با تکنولوژی قدیمی کار می‌‌کنیم

هر محصولی که تولید می‌شود نیاز به بسته‌بندی مناسب خودش دارد. عرضه یک کالا بدون بسته‌بندی آن امکان‌پذیر نیست. این موضوع به قدری اهمیت دارد که گاهی موجب افت فروش و در نتیجه ضرر و زیان برای تولید‌کننده می‌شود. بسته‌بندی هم مانند صنایع تخصصی، یک صنعت مولد است و پتانسیل زیادی برای اشتغال‌زایی و حضور در بازار دارد. برای آشنایی بیشتر با این حرفه و بایسته‌های این صنعت با مهندس محمدرضا بهجتی، رئیس هیأت‌مدیره شرکت مهتاب‌صدرا که تولیدکننده قوطی‌های فلزی است به گفت‌وگو نشستیم.

تکنولوژی پایین؛ هزینه‌ها بالا به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از فرصت امروز، شرکت مهتاب صدرا ۹سال است که دایر شده و زمینه تخصصی‌اش تولید قوطی‌های فلزی برای مواد‌غذایی است. بهجتی در مورد شیوه کار در این صنعت می‌گوید: تکنولوژی در صنایع بسته‌بندی ایران پایین و قدیمی است. کیفیت کاری ما با رقبا فاصله زیادی دارد و درست به همین خاطر است که امکان حضور و صادرات محصولات تولیدی ما کم است. کالایی که با کیفیت خوب تولید و صادر می‌شود، مشتری حاضر است حداقل یک بار آن را امتحان کند، بعد آن را می‌سنجد و پس از رضایت از محصول، بارها خرید می‌کند. اصول کاری و فنی ما پایین است و روش‌های تولیدی ما در حوزه بسته‌بندی جوابگوی نیازهای بازار مصرف نیست. این موضوع به فناوری قدیمی ما و کمبود تنوع در ارائه مدل‌های شیک و جذاب برمی‌گردد. بهترین و جدیدترین تکنولوژی موجود ما مربوط به دهه ۱۹۸۰میلادی است. حتی واحدهایی هستند که با فناوری قدیمی‌تر مربوط به دهه ۱۹۶۰میلادی کار می‌کنند. وی در خصوص این مشکل و ضعف فنی صنعت بسته‌بندی می‌گوید: هزینه‌های تولید و کار بسیار بالاست. مخارج وارد کردن و راه‌اندازی یک خط تولید هزینه‌های زیادی به همراه دارد که برای خیلی از فعالان این حوزه مقدور نیست وگرنه راه برای فعالیت مهیاست و امکان کار و تولید فراهم است. از طرفی کاهش تولید واحدهای تولیدی باعث کم شدن حجم کاری صنایع بسته‌بندی شده و کسی خودش را برای حجم کم اجناس به زحمت نمی‌اندازد. با همان روش سنتی و قدیمی می‌سازد و کالایش را عرضه می‌کند. مثلاً در قسمت ما که کار اصلی‌مان تولید قوطی و بسته‌بندی‌های فلزی است، خرید ورق‌های فلزی هزینه زیادی دارد، ضمن اینکه چرخه تولید ما معیوب است. نخستین گزینه در کار ما ظرفیت تولید است. وقتی که میزان تولیدات صنایع کل کشور پایین می‌آید، به‌طور طبیعی حجم کاری یک واحد بسته‌بندی کم می‌شود. این بستگی به تعداد و مقدار تولید دارد. بهجتی درباره شرایط راه‌اندازی یک واحد جمع‌و‌جور می‌افزاید: این هم بستگی به زیرشاخه صنعتی آن دارد و هم اینکه بخواهید چه نوع کاری را انجام دهید. این کار احتیاج به فضای کافی و ماشین‌آلات مناسب دارد. حداقل زمینی که برای این کار لازم است حدود ۴۰۰متر مربع و برای انبار حدود ۵۰۰متر مربع فضا لازم است. برای تهیه ادوات صنعتی و ابزارهای لازم حدود ۳ تا ۴میلیارد تومان پول لازم است. شرکت ما بیش از ۴۰نوع محصول فلزی تولید می‌کند که بنا به سایز، مدل و فرم متفاوت است. تعداد شاغلان شرکت هم ۱۵نفر است. چالش‌های پیش رو این فعال حوزه بسته‌بندی فلزی از شرایط کاری فعلی ناراضی است و درباره مشکلات موجود می‌گوید: رکود اقتصادی باعث شده تولید کم شود. رکود مثل زلزله است و پس‌لرزه‌های زیادی هم دارد. بعضی از واحدهای بسته‌بندی به خاطر وضعیت نامطلوب حاکم تعطیل کرده و سراغ کار دیگری رفته‌اند. به‌طور مثال حدود ۳۰درصد از توان تولیدی شرکت ما بلااستفاده مانده است. استفاده از ادوات و ماشین‌آلات قدیمی و کهنه، هزینه‌های بالا، نبود هیچ‌گونه حمایت از جمله تسهیلات مالی کم‌بهره با بازپرداخت طولانی‌مدت از جمله مشکلات ساختاری صنعت بسته‌بندی است. مشکل دیگر مربوط به عدم آشنایی تولیدکنندگان کالا با این مقوله است. برخی از فعالان صنعت ضرورت کار بسته‌بندی را درک نکرده‌اند و خیلی روی آن حساب باز نمی‌کنند و محصولات‌شان را به شکل نامناسبی به بازار مصرف می‌فرستند. مثلاً حلب ۱۷کیلویی روغن مناسب پنیر نیست و ظرف پنیر برای خیارشور استفاده نمی‌شود. ولی بعضی‌ها بدون توجه به این امر اقدام به عرضه محصول در بسته‌بندی غیراصولی می‌کنند و بیشتر از همه به خودشان لطمه وارد می‌کنند. تولید فلزی مواد اولیه و اصلی برای بسته‌بندی فلزی ورق‌های کین پلیت یا ورق قلع‌اندود است. این ورق‌ها فولادی هستند که روی آن با قلع پوشیده شده است. این ورق‌ها بیشتر وارداتی است که عمده‌اش از چین می‌‌آید. هزینه خرید آن هم کیلویی ۳۲۲۰تومان تا ۳۵۰۰تومان است که براساس ظرف تولیدی نوع آن فرق می‌کند. خط تولید هم معمولاً متعلق به فرانسه، آلمان، اتریش و چین است که کاملاً وارداتی است. در حال حاضر بیش از ۸۰واحد بسته‌بندی فلزی فعال هستند که نزدیک به ۲هزار نفر در این واحدها به کار مشغول هستند. اگر شرایط کاری و مالی مطلوب باشد و بتوانیم فاصله‌مان را با رقبای جهانی کم کنیم، امیدوار به حضور در عرصه جهانی و همچنین ارائه محصولات مرغوب و اشتغال‌زایی بالا در این صنعت خواهیم بود.

بازار تولید قوطی فلزی در ایران

بسته‌بندی هم به لحاظ جنس و هم به لحاظ نوع و طرح تنوع بی‌شماری دارد که هر بخش‌ آن گزارش و پرداخت جداگانه‌ای را می‌طلبد، بنابراین دسته‌بندی کردن بخش‌های مختلف صنعت‌ بسته‌بندی از ضرورت‌های بررسی دقیق‌تر این صنعت است. به همین دلیل در این گزارش به ‌بررسی بازار تولید قوطی‌های فلزی در ایران می‌پردازیم؛ بازاری که قدمتی ۸۵ساله در ایران دارد که البته در قیاس با قدمت ۱۹۰ساله‌اش در جهان جوان به نظر می‌رسد. اما در هر صورت با توجه به پیشرفت تکنولوژی و دستیابی به دانش فنی که باعث تولید انبوه شده است، در حال حاضر قوطی فلزی می‌تواند به‌عنوان یکی از اقتصادی‌ترین ظروف بسته‌بندی در کشور مورد استفاده قرار گیرد. چون قوطی فلزی یکی از مطمئن‌ترین ظروفی است که قابلیت بالایی در حفاظت و ماندگاری مظروف خود دارد و تولید قوطی فلزی به‌عنوان یکی از ضروری‌ترین ابزار مورد استفاده در صنایع غذایی تبدیلی، طی ۲۰سال گذشته رشد چشمگیری داشته است ضمن اینکه این نوع ظرف جهت بسته‌بندی سایر تولیدات صنعتی عمدتا مایع مانند روغن موتور، رنگ، مواد شیمیایی و… نیز استفاده می‌شود. حجم مصرف در ایران ظرفیت تولید قوطی فلزی مورد مصرف در صنایع غذایی ایران بیش از ۲۵۰هزار تن در سال است که حدود ۳۰۰میلیارد عدد قوطی می‌شود. ضمن اینکه خطوط تولیدی جدیدی براساس نیازهای روز احداث شده‌اند که قابلیت تولید قوطی‌های کوچک حتی تا ظرفیت ۷۰گرم را دارند. در مورد سایر واحدهای تولید ظروف فلزی لازم به‌ذکر است که در زمینه تولید قوطی فلزی مورد مصرف در صنایع شیمیایی (غیر غذایی) تعداد ۱۲۰واحد تولیدی با ظرفیت سالانه حدود ۱۰۰هزار تن و در زمینه حلب بهداشتی تعداد ۱۰واحد تولیدی با ظرفیت تولید سالانه حدود ۱۸هزار تن و بشکه قیر و روغن صنعتی تعداد ۶۴واحد صنعتی با ظرفیت تولید سالانه حدود ۳۷۰هزار تن در کشور فعال هستند. در زمینه تولید قوطی اسپری ساخته شده با حلب ۳واحد تولیدی با ظرفیت سالانه حدود ۱۰هزارتن و قوطی اسپری آلومینیوم یک واحد با ظرفیت تولید سالانه ۱۲۰۰تن و تیوپ آلومینیوم تعداد ۱۰واحد تولیدی با ظرفیت تولید سالانه ۵۰۰میلیون عدد فعال هستند. در مورد واردات و صادرات قوطی‌های فلزی هم باید این نکته را اضافه کنیم که با توجه به حجیم‌بودن ظروف مذکور که عملا کرایه حمل آن نسبت به ارزش کالا از حد متعارف بیشتر است، این ظروف واردات و صادرات قابل ذکری نداشته است ولی به‌دلیل گرانی تکنولوژی تولید قوطی‌های آلومینیومی که در داخل کشور تولید نمی‌شود و همچنین قوطی‌های خاص و گرانقیمت مقدار کمی از این‌گونه قوطی‌ها وارد می‌شوند که با توجه به اینکه تعرفه این قوطی‌ها با تعرفه چیلک، بشکه و سایر ظروف فلزی مشترک است، آمار واردات مندرج در کتاب واردات گمرک قابل تفکیک و استناد نیست. نیاز بازار به مواد اولیه در مورد نیاز صنعت قوطی‌سازی به مواد اولیه حسین منشی‌زاده، رئیس هیات‌مدیره انجمن قوطی‌سازان فلزی ایران می‌گوید: میزان مصرف ورق‌ قلع‌اندود یا همان تین‌پلیت سالانه حدود ۲۵۰ تا ۳۰۰هزار تن است که فعلا در ایران توانایی تولید فولاد مبارکه با حداکثر ظرفیت تولید فعلی آن براساس مستنداتی که به انجمن ارائه کرده‌اند، بالغ بر ۱۰۰هزار تن است و بقیه ورق مورد نیاز این صنعت وارد می‌شود. وی همچنین به شرکت دیگری نیز به نام «توان‌آوران آسیا» اشاره می‌کند که ورق خام را از خارج کشور وارد کرده و در ایران قلع‌اندود می‌کنند. این شرکت در بهترین شرایط حدود ۸۰ تا ۱۰۰هزار تن ورق را به بازار عرضه می‌کند. با این تفاسیر حدود ۱۸۰ تا ۲۰۰هزار تن ورق قلع‌اندود در اختیار تولیدکننده قرار می‌گیرد. بقیه ورق مورد نیاز تولید‌کنندگان از راه‌های مختلف و با کیفیت‌های گوناگون با نرخ ارزهای مختلف از کشورهای کره، هند، چین، ژاپن و… خریداری و تهیه می‌شود. وی در ادامه اضافه می‌کند که برخی شرکت‌ها نیز از ورق‌های نامطلوب یا حتی ورق‌هایی که ممنوعیت مصرف در صنایع غذایی دارند، استفاده می‌کنند که عمدتا این ورق‌ها، ورق‌های نامطلوب چینی هستند که از نظر انجمن قوطی‌سازان فلزی صنایع غذایی مردود و غیرقابل قبول است. ‌این مقام مسئول در مورد ماشین‌آلات مورد نیاز در این صنعت نیز اضافه می‌کند که صنعت قوطی فلزی مشکلی ندارد و چیزی حدود چهاربرابر نیاز مملکت، ظرفیت ماشین‌آلات داریم. براساس آمار انجمن قوطی‌سازان فلزی ایران، مهم‌ترین کارخانجات قوطی‌سازی در حال حاضر عبارتند از: صنایع قوطی تبریز، صنایع بسته‌بندی ایران، صنایع بسته‌بندی مشهد، صنایع قوطی‌سازی تنگه نور، نیکان قوطی، سهند حلب تبریز و مجتمع کشت‌و‌صنعت روژین‌تاک که حدود ۸۰درصد سهم بازار را در اختیار دارند. مسائل و مشکلات این صنعت یکی از عمده مشکلات این صنعت وابستگی شدید آن به واردات مواد اولیه یعنی ورق حلب (تین پلیت) است که در حال حاضر حجم زیادی از این مواد وارداتی است که طبیعتا با توجه به منابع محدود خارجی قیمت آن متاثر از وضعیت جهانی این کالا بوده، لذا قیمت قوطی فلزی نیز در داخل کشور می‌تواند بسیار متغیر باشد. البته لازم به توضیح است که با توجه به اینکه قوطی‌های فلزی توسط واحدهای تولیدکننده قوطی تولید می‌شوند از این قوطی‌ها در صنایع مختلفی که دارای ماشین‌آلات پرکن مخصوص تولیدات خود هستند، استفاده می‌شود که با توجه به اینکه این ماشین‌آلات عمدتا ماشین‌آلات باارزشی هستند که‌ واحدهای مذکور به‌راحتی قادر به تغییر خطوط بسته‌بندی خود نیستند، عملا تغییرات قیمت قوطی به واحدهای مصرف‌کننده تحمیل می‌شود و واحدهای تولیدکننده قوطی فلزی از این بابت از حاشیه امنیت برخوردارند. لازم به ذکر است که ظروف بسته‌بندی فلزی به دو شاخه اصلی حلب و قوطی تقسیم می‌شود. مواد اولیه مورد مصرف در قوطی فلزی حلبی که عمده واحدهای تولیدی در این زمینه فعالیت می‌کنند، عبارت است از ورق حلب با روکش قلع و ورق حلب فاقد قلع، سیم مسی، لحیم، مایع لاستیکی، لاک خارجی، لاک داخلی، پودر درزجوش، تینر و مرکب.