گزارش سازمان جهانی گمرک از یک موفقیت

«تیرالکترونیک» نخستین پروژه بین‌المللی محسوب می‌شود که ایران به عنوان کشور پایلوت اجرای یک پروژه جهانی در میان 70 کشور انتخاب شده است. عملکرد سیستم جدید تیر الکترونیکی (e- TIR) برمبنای تبادل سریع اطلاعات دیجیتال میان شرکت حمل‌ونقل، مقامات گمرک، سازمان‌های تضمین‌کننده سیستم TIR و سازمان ملل است. به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از گمرک ایران، در حال حاضر یک پروژه پایلوت میان ایران و ترکیه راه‌اندازی شده است که با استفاده از سیستم تیر الکترونیکی انتظار می‌رود در سال‌های آینده گسترش بیشتری یابد و کاهش هزینه‌های ترانزیت بین‌المللی و افزایش امنیت را موجب شد. کلمه تیر (TIR) مخفف حمل‌ونقل جاده‌ای بین‌المللی است و در حال حاضر سیستم TIR تنها سیستم ترانزیت جهانی است که تحت آن کالاها از گمرک مبدأ به طریقه مهر و موم شده به گمرک مقصد با کنترل‌های هماهنگ و پروسه‌های مشترک با تضمین بین‌المللی معتبر منتقل می‌شوند. این امر موجب تسهیل تجارت و حمل‌ونقل شده و از بروز مشکل در جمع‌آوری حقوق و عوارض گمرکی جلوگیری می‌کند. بنابراین گزارش، این سیستم براساس کنوانسیون تیر سازمان ملل طراحی شده است و پس از آن با پشتیبانی طرف‌های قرارداد تحت کمیسیون اقتصادی اروپای سازمان ملل متحد (UNECE) ادامه یافت. از آن زمان به دستور سازمان ملل، اتحادیه حمل‌ونقل بین‌المللی جاده‌ای (IRU) مدیریت زنجیره تضمین بین‌المللی، تهیه و توزیع کارنه‌تیر و استفاده از فناوری اطلاعات و پردازش اداری و تضمین همکاری موفق بخش دولتی و خصوصی را برعهده دارد. هم‌اکنون 69 کشور در چهار قاره جهان عضو کنوانسیون تیر هستند و کشورهای زیادی در آفریقا، آسیا، خاورمیانه و آمریکا برای پیوستن به این کنوانسیون در آینده نزدیک علاقه‌مندی خود را اعلام کرده‌اند. این گزارش می افزاید: سال‌های بسیاری بود که دفترچه‌های چند برگی و رنگی کارنه، سمبل سیستم تیر به‌شمار می‌رفت. کارنه ‌تیر نه تنها یک سند استاندارد ترانزیت گمرکی به‌شمار می‌آید، بلکه دلیلی ملموس برای تضمین بین‌المللی پرداخت حقوق و عوارض کالاهایی است که تحت سیستم TIR جابه‌جا می‌شوند. اما با گذشت زمان و تغییر یافتن فناوری‌ها، برای ارائه سرویس بهتر به شرکت‌های حمل‌ونقل و ادارات گمرک، سیستم تیر نیز باید برای رقابتی شدن و کارآمدتر شدن دچار تغییر می‌شد. از این‌رو اتحادیه حمل‌ونقل بین‌المللی جاده‌ای (IRU) و کمیسیون اقتصادی اروپای سازمان ملل (UNECE) بر آن شدند تا رویه TIR را با امضاء موافقت‌نامه‌ای در مارس 2015، کاملاً مکانیزه‌کننده و بدین ترتیب راه برای اجرای پروژه پایلوت تیر الکترونیکی میان ایران و ترکیه هموار شد. در گزارش یاد شده آمده است: این پروژه آزمایشی به‌طور رسمی از اکتبر 2015 با راهبری مقامات گمرکات ایران و ترکیه به‌عنوان دو داوطلب پیشتاز و انجمن‌های تضمین TIR دو کشور به نام اتاق بازرگانی صنایع، معادن و کشاورزی ایران (ICCIMA) و اتحادیه اتاق‌ها و تبادل کالاهای ترکیه (TOBB) و با همکاری اتحادیه حمل‌ونقل بین‌المللی جاده‌ای (IRU) و کمیسیون اقتصادی اروپای سازمان ملل (UNECE) شروع به‌کار کرد. در ماه نوامبر و دسامبر 2015، پس از آنکه سیستم‌های فناوری اطلاعات (IT) همه ذی‌نفعان مورد آزمایش قرار گرفت. حمل‌ونقل پایلوت تیر الکترونیکی به‌طور موفق میان شهر تهران در ایران و ازمیر در ترکیه انجام شد. این حمل‌ونقل پایلوت با عبور از پست‌های مرز بازرگان و گوربلاغ (مرز ایران و ترکیه) با تبادل اطلاعات دیجیتالی که کاملاً جایگزین رویه‌های کاغذی شده است انجام گرفت. فاز دوم این پروژه پایلوت که ادارات گمرک و شرکت‌های حمل‌ونقل بیشتری را درگیر خواهد کرد، در فوریه 2016 راه‌اندازی خواهد شد. در این مرحله، عملیات بیشتری از جمله پرداخت الکترونیکی برای خرید تضمین الکترونیکی و همچنین استفاده از امضای الکترونیکی مورد آزمایش قرار خواهد گرفت. همچنین همه طرف‌های درگیر در پروژه پایلوت E-tir برای تبادل اطلاعات از سیستم‌های امن و وب‌محور و اختصاصی برخوردار هستند. انجمن‌های محلی با استفاده از پرتال TIR Association، گارانتی‌های الکترونیک را برای عاملان حمل‌ونقل صادر می‌کنند و در حالی که عاملان حمل‌ونقل می‌توانند با استفاده از پرتال TIR Holder یک تضمین الکترونیکی را سفارش داده و پیش‌اظهارنامه را به ادارات گمرک ارائه دهند. اطلاعات TIR از طریق سیستم گمرک به IRU و سریعاً به سیستم تیر الکترونیکی بین‌المللی که UNECE میزبان آن است مخابره می‌شود. نکته حائز اهمیت این است که تیر الکترونیکی یا e-TIR در مطابقت کامل با اصول استانداردهای چارچوب امن (SAFE) سازمان جهانی گمرک برای ایمن‌سازی و تسهیل تجارت جهانی و براساس دیتامدل سازمان جهانی گمرک به ویژه برمبنای دیتای تیر است که در دیتامدل به‌عنوان بستر اطلاعاتی مشتق شده به آن اشاره شده است. در سیستم الکترونیکی، همه طرف‌های درگیر می‌توانند در هر زمان به اطلاعات مرتبط دسترسی داشته باشند و اطلاعات محموله را پیش از رسیدن مشاهده کنند که این امر با استفاده از مدیریت خطر و نکات ایمنی اضافه کاملاً برای همه طرفین سودمند خواهد بود و ضمن کاهش خطر تقلب، رویه‌های گمرکی تسریع می‌شود و هزینه‌ها نیز کاهش می‌یابد. همه طرف‌های درگیر برای اجرای پروژه پایلوت تعهد و اشتیاق بسیاری از خود نشان دادند و در انتظار ارائه نتایج به کمیته اداری تیر متشکل از همه طرف‌های قرارداد TIR هستند تا دستور کار تیر الکترونیکی روندی رو به جلو داشته باشد. به موازات تلاش‌های کنونی برای توجه تیر الکترونیکی که یا به کنوانسیون موجود تیر اضافه خواهد شد و یا به‌صورت یک پروتکل به کنوانسیون الحاق می‌شود، پروژه پایلوت میان ایران و ترکیه یک گام مهم برای توسعه جهانی سیستم کاملاً مکانیزه تیر الکترونیکی به‌شمار می‌آید.