نگاهی به روابط ایران و ایتالیا از 1271 تا 2016

«ایران» اما مامن امنی برای «پولو»های ایتالیایی شد؛ ٢٥ سال بود که از جاده ابریشم در شرق از این‌سو به آن سو می‌رفتند و حالا به یکی از بزرگ‌ترین تمدن‌های شرقی رسیده بودند. «مارکو پولو»، پدر و عمویش بین سال‌های ١٢٧١ و ١٢٧٢ میلادی نماینده جامعه فرهیختگان، مذهبی‌ها و تاجرانی بودند که در قرون وسطی از جاده ابریشم به ایران رسیدند. هرچند این نخستین روابط تجاری «ایران» و «ایتالیا» نبوده اما سفرنامه مارکوپولو زمینه‌های مختلف علمی، به‌ویژه جغرافیای تاریخی را برجسته کرده است. حالا ٧٥٠ سال از آن روزها می‌گذرد. تحریم‌ها برچیده شده‌اند و ایتالیایی‌ها هم دوباره مسافر ایران‌اند. این‌بار نه تاجران و جهانگردان آشفته‌حال و ژنده‌پوش که نخست‌وزیر این کشور مهمان رییس‌ دولت ایران است. شش قرارداد در ساختمان ریاست‌جمهوری و ١٢ قرارداد با بخش خصوصی ایران هم میوه این سفر است. قراردادهایی که بازه‌ای وسیع از نفت گرفته تا روابط بانکی و حتی ساخت موتور لکوموتیو را پوشش می‌دهد.

به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل ازاعتماد ، قراردادهایی که پس از سال‌های سخت گذشته بسته شده‌اند و نخست‌وزیر ایتالیا هم تاکید می‌کند: پروژه‌های مشترک ایران و ایتالیا تنها روی کاغذ نیست. او به‌خوبی می‌داند که منابع غنی ایران تا چه حد می‌تواند برای کشورش مفید باشد. شاید پر هم بی‌راه نمی‌گوید زمانی که می‌گوید: من مطمئنم فعالان اقتصادی ایتالیا راضی از ایران به ایتالیا بازمی‌گردند. تاجران ایتالیایی نفت، گاز، زیرساخت‌های تکنولوژیک، سایبر تکنولوژیک و... را هدف گرفته‌اند. اگر ٧٥٠ سال پیش آهن و فیروزه و صنایع دستی و مناطق بارور ایران توجه «مارکوی ایتالیایی» را جذب کرده بود، حالا منابع سرشار نفت و گاز ایران چشم هموطنانش را گرفته است. او از «پارچه‌های ابریشم یزدی» گفته بود و «نخلستان‌ها و شکار فراوان کرمان» و «سنگ‌های قیمتی چون فیروزه، سنگ‌های صنعتی مانند آهن، زنان هنرمند و صنعت‌گر و پرنده‌هایی چون شاهین و کبک در مرکز ایران» و «مناطق سرسبز و بارور دشت هرمز و رودخانه میناب». «پولو» در سفرنامه‌اش از « موقعیت بندری هرمز و رونق‌اش در رابطه با تجار هندی» نوشته بود و «کشتی‌های بزرگ مملو از ادویه و مروارید که مردم خلیج‌فارس و کیش، «شهر دقیانوس» می‌دانستندش». مارکو پولو هنگام گذشتن از دشت کویر برای نخستین‌بار با «قنات» مواجه می‌شود و از آن به عنوان رودی یاد می‌کند که در مسیر آن غارهایی کنده شده و آب، گاه در بستری زمینی و گاه زیرزمینی جاری می‌شود.

روزگار رونق، روزگار کساد در یک‌صد سالی که گذشته هرچند دهه ١٣٥٠، روزگار پر رونقی برای روابط تجاری ایران و ایتالیا بود اما در پنج سالی که گذشته حجم تجارت ایران و ایتالیا به شکلی چشمگیر کاهش پیدا کرده است. آماری که در سال ٢٠١١ میلادی از تجارت 7/2میلیارد یورویی میان ایران و ایتالیا حکایت می‌کرد، در سال ٢٠١٥ به 1/7 میلیارد یورو کاهش پیدا کرد. دهه ١٣٥٠ تجار و سرمایه‌داران ایرانی در این کشور اروپایی بازارهای گسترده «سنگ‌های قیمتی»، «طلا» و «چرم» را از آن خود کرده بودند و شاید از همین‌رو است که طلا و چرم ایتالیایی هنوز هم در ایران محبوب است. رفته‌رفته اما در بیست سال گذشته ترکیه با بازی خوبش، نقش ایران را از آن خود کرد. اما هنوز هم ایران محبوب‌تر است: «اکنون در ایران به اقداماتی دست زده‌ایم که هرگز در بازارهای بین‌المللی به این درجه نرسیده بودیم.» این را خانم ماتریولی آماری، رییس کنفدراسیون صنایع ایتالیا دیروز در جمع فعالان اقتصادی ایران و ایتالیا گفت. این جمله هم شاهد سخنانش: «تاکنون ٧٠٠ بنگاه ایتالیایی و هزار و ٢٠٠ فعال اقتصادی برای همکاری با ایران اقدام کرده‌اند.»متئو رنتسی، نخست‌وزیر جوان ایتالیا هم در همان جمع می‌گوید: «فرصت‌های اقتصادی زیادی پیش‌روی ما است که باید از آنها استقبال شود. نقشی که ایران می‌تواند بعد از توافق ایفا کند بسیار مهم است. » او با لحنی مطمئن گفت که «فعالان اقتصادی ایتالیا راضی از ایران به ایتالیا بر‌می‌گردند و قرار است در سفر دیگری وزیر اقتصاد ایتالیا به ایران بیاید و در مورد مسائل بانکی صحبت شود.»

١٨ سند همکاری مختلف اقتصادی محصول سفر هیات بلندپایه ایتالیایی به تهران ١٨ سند همکاری است. خبرش را هم محسن جلال‌پور، رییس اتاق بازرگانی ایران داده است: شش قرارداد مهم بین ایران و ایتالیا در ساختمان ریاست‌جمهوری و ۱۲ سند قرارداد دیگر بین فعالان اقتصادی دو کشور امضا شد. او به تلاش‌‌های نخست‌وزیر ایتالیا در مورد تامین مالی و حذف منابع ارتباطات بانکی اشاره کرده و گفته که‌ نخست‌وزیر ایتالیا در راستای تحقق پوشش بیمه صادرات بسیار تلاش کرده و نه تنها اعضا کابینه، که ساختارهای مالی و اعتباری کشور ایتالیا را هم به عرصه آورده است. جلال‌پور البته واقع‌بینانه می‌گوید: شکی نیست فرصت‌های متنوع و بزرگ بازار ٨٠ میلیونی و حوزه نفوذ چندصد میلیون نفری ایران در منطقه توجه همه کمپانی‌های جدی جهانی را جلب کرده است اما این علاقه تا زمانی که بسترهای لازم مالی، اعتباری، بیمه‌ای و حقوقی از طرف دولت‌های دو طرف آماده نشود نمی‌تواند به قراردادهای بزرگ و پرمنفعت بینجامد.

تسریع توسعه روابط بانکی از مهم‌ترین تفاهم‌های دو کشور توافقی است که رییس کل بانک مرکزی برای تسریع توسعه روابط بانکی با ایتالیایی‌ها کرده است. ولی‌الله سیف گفته که «از سفر به ایتالیا با رییس‌کل بانک مرکزی این کشور آشنایی داشتم و در سفر مذاکره‌های مثبتی انجام شد. حالا هم پیش‌نویس تفاهمنامه‌ای برای همکاری‌های دو طرف آماده شده و قرار است در حاشیه نشست صندوق بین‌المللی پول به امضا برسد.»جوزفه اسکونامیلیو، نایب‌رییس اجرایی بانک یونی‌کریدیت هم در مورد روابط این بانک با بانک‌های ایرانی گفته که با بانک‌های تجاری ایران در حال گفت‌وگو هستیم و این مذاکرات تا پایان آوریل (اواسط اردیبهشت‌ماه) تکمیل می‌شود. ماریو دی‌لوکا، مدیر بین‌الملل بانک مونته‌پاسکی‌دی‌سینا نیز از همکاری این بانک با بانک‌های ایرانی بلافاصله پس از برجام گفت و افزود: بلافاصله پس از برجام، چند بانک ایرانی در بانک ما اقدام به افتتاح حساب کردند و در حال حاضر خدمات ضمانتنامه و اعتبار اسنادی را برای مشتریان خود ارایه می‌دهیم.

ساچه، تضمین‌کننده سرمایه‌گذاری‌ها در چنین شرایطی وزیر صنعت، معدن و تجارت از اجرایی‌شدن هشت تفاهمنامه و قرارداد بین ایران و ایتالیا خبر داده و گفته که قرار است بیمه ساچه ایتالیا پوشش‌های لازم بیمه‌ای را برای سرمایه‌گذاری‌های مشترک بین ایران و ایتالیا انجام دهد. محمدرضا نعمت‌زاده گفته که پیش از نهایی‌شدن برجام، ایران و ایتالیا روابط را در جهت عادی‌سازی آغاز کردند و سفرهای متعددی انجام دادند. در سفر اخیر رییس‌جمهوری به ایتالیا سنگ بنای اصلی روابط گذاشته شد و ٣٠ قرارداد و تفاهمنامه امضا شد که از میان آنها هفت یا هشت مورد به مرحله اجرایی رسیده است و واقعیت این است که هر دو کشور تصمیم گرفتند روابط را به سطح عادی و عالی برسانند. او گفته که در سفرهای قبلی هیات ایتالیایی به ایران رییس شرکت بیمه ساچه ایتالیا حضور پیدا کرد و در این سفر نیز حضور دارد که وعده داده برای سرمایه‌گذاری مشترک پوشش بیمه لازم را انجام دهند. پس از توافق ایران با شرکت‌های انی و ساراس برای فروش نفت و امضای تفاهمنامه فروش گاز به شرکت اِنل، شرکت ملی نفت و سایپم ایتالیا هم تفاهمنامه توسعه یک میدان گازی را امضا کردند. حالا همزمان با سفر نخست‌وزیر ایتالیا به تهران، روز سه‌شنبه تفاهمنامه فروش گاز طبیعی و ال ان جی بین شرکت ملی صادرات گاز ایران و شرکت انل ایتالیا امضا شد. مقام‌های ایرانی در تشریح جزییات امضای تفاهمنامه با شرکت انل کرید ایتالیا، گفته‌اند: هدف از امضای این تفاهمنامه، انجام گفت‌وگوهای نهایی برای توسعه همکاری‌ها در تجارت گاز و امضای قراردادهای احتمالی صادرات گاز و ال ان جی است. ایرانی‌ها با تاکید بر اینکه شرکت انل ایتالیا برای خرید گاز طبیعی از ایران در بلندمدت اعلام آمادگی کرده است، می‌گویند: این شرکت ایتالیایی برای واردات ال ان جی از ایران هم آمادگی دارد. پس از امضای این تفاهمنامه گازی، دومین تفاهمنامه بین بخش خصوصی ایران و شرکت سایپم ایتالیا، برای توسعه میدان گازی توس امضا شده است. از این‌رو قرار است دور نهایی مذاکرات بین شرکت سایپم ایتالیا و شرکت توسعه نفت و گاز رضوی برای توسعه میدان گازی توس انجام شود. این میدان در شمال شرق ایران قرار دارد و ذخیره بیش از ۶۰ میلیارد مترمکعب ذخایر در جای گاز طبیعی دارد. براساس برآوردهای شرکت ملی نفت ایران و با حفاری هفت حلقه چاه توسعه‌ای و توصیفی، امکان برداشت روزانه چهار میلیون مترمکعب گاز از میدان توس وجود دارد.

علاوه بر این، روز سه‌شنبه مدیران عامل شرکت انی و ساراس ایتالیا با بیژن زنگنه وزیر نفت ایران در تهران دیدار و گفت‌وگو کردند. بر این اساس کلاودیو اسکالتزی مدیرعامل انی و ماسیمو موراتی مدیرعامل ساراس و مدیرعامل سابق باشگاه اینترمیلان ایتالیا هم گفت‌وگوهایی برای امضای قرارداد فروش نفت انجام دادند. پیش‌بینی می‌شود تا چند روز آینده قرارداد نهایی فروش روزانه ۱۶۰ هزار بشکه نفت خام به شرکت‌های انی و ساراس ایتالیا نهایی شود. در مجموع با سفر دوروزه نخست‌وزیر ایتالیا به تهران، سه تفاهمنامه برای فروش نفت خام، گاز طبیعی و ال‌ان‌جی بین شرکت‌های ایرانی و ایتالیایی امضا شده است.

تجار قدیمی یا رقبای دیرین؟! گرچه مارکوپولو ٧٥٠ سال پیش از ایران و از تمدن ایران گفت و امروز هم نخست‌وزیرشان از فرصت‌های تاریخی ایران و ایتالیا می‌گوید؛ واقعیت اما آن است که دو تمدن بزرگ تاریخ جهان، از هزاره‌های پیش در جنگ هم بوده‌اند. چیزی حدود ٥٠ سال پیش از میلاد مسیح (٢٠٦٥ سال پیش) کراسوس، سیاستمدار و سردار رومی به ایران یورش کرد و این جنگ‌ها تا ٧١٩ سال پس از آن هم ادامه داشت؛ یعنی از پادشاهی ارد دوم اشکانی تا پایان دوران ساسانیان. این دو تمدن در ١٠ دوره متفاوت جنگیده‌اند و حالا در پی صلح‌اند. صلحی که «اقتصاد» و سود تجاری بنیه آن است. اینکه این صلح تا چه روزی ادامه دارد، زمانی روشن می‌شود که باز هم قدرت‌های جهانی درصدد تحریم ایران برآیند. آن زمان روشن می‌شود که ایتالیا حامی ایران است یا دشمن دیرین.