چابهار؛ ایستگاه آخر وزیر نفت هند؟

اگر به زبان هندی گوش داده باشید به‌طور قطع حتی درحالی که معنای کلمات را متوجه نشوید، کلمه‌ها به نظرتان آشنا می‌آیند. این نشانه‌یی مهم از نزدیکی زبان فارسی و هندی است که ریشه‌یی تاریخی دارد. نزدیکی تاریخی و فرهنگی میان ایران و هند اکنون از سخنان محوری درامندرا پرادهان وزیر نفت و گاز هند طی سفر 2روزه به ایران بود. او با تاکید بر این پیشینه مشترک خواهان افزایش تبادلات دو کشور است و حالا سفرش به بندر چابهار برای جدی‌تر شدن مذاکرات درباره سرمایه‌گذاری هند در این بندر نیز گامی برای هر چه نزدیک‌تر شدن در این زمینه محسوب می‌شود. بخشی از این سرمایه‌گذاری‌ها در مجتمع پتروشیمی مکران برای تامین نیاز هند در رکود شیمیایی صورت خواهد گرفت و سفر آقای پرادهان را با تمام این تفاسیر به سفری مهم تبدیل خواهد کرد. اکنون وزیر نفت و گاز هند که از بابت حضور این کشور در طرح توسعه فرزاد B آسوده خاطر شده و خیال ایران را نیز از بابت دریافت بدهی نفتی خود راحت کرده است، هدفی مهم‌تر را در استان سیستان‌وبلوچستان دنبال می‌کند. به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از تعادل ، وزارت نفت ایران در پروژه میدان گازی فرزاد B به نفع هندوستان ترک مناقصه کرده است. این پاسخی است که درامندرا پرادهان وزیر نفت هند در پاسخ به پرسش خبرنگار درباره آخرین وضعیت مذاکره با ایران درباره حضور هند در این میدان گازی در قالب E&P مطرح می‌کند. او عصر روز شنبه در طبقه هشتم اتاق بازرگانی تهران به همراه یک هیات هندی و بیژن زنگنه حاضر شد تا با تشکل‌های ایرانی فعال در حوزه نفت و گاز دیدار داشته باشد. پیش از آغاز سفر پرادهان به ایران، روزنامه هندی انگلیسی‌زبان ایندیا تایمز در گزارشی مهم‌ترین محورهای سفر وزیر نفت و منابع طبیعی هندوستان به ایران را مذاکره درباره میدان گازی فرزادB، دیدار با رییس‌کل بانک مرکزی ایران و صحبت بر سر پرداخت بدهی‌های نفتی هند، سرمایه‌گذاری در صنایع پایین‌دستی نفت ایران ازجمله صنعت پتروشیمی و به‌طور کلی همکاری‌های مشترک دو کشور در این حوزه عنوان کرده بود. پرادهان پیش از این بیان کرده بود که هند به نوعی در دوران تحریم پشت ایران را خالی نکرده است. صحبت‌هایی که بیش از هر چیز با این منظور مطرح شدند که شرکت ONGC هند را لایق برنده شدن در مناقصه میدان گازی فرزادB‌ عنوان کنند. پیش از این و در ماه سپتامبر سال گذشته میلادی، همین روزنامه در گزارشی به این مساله پرداخته بود که شرکت ONGC پیشنهادی 10میلیارد دلاری را به ایران ارائه کرده است. پیش از این خبرگزاری تسنیم، از منتقدان دولت یازدهم در گزارشی درباره این میدان نوشته بود که امضای قرارداد اولیه اکتشاف و توسعه فرزاد B‌با کنسرسیومی متشکل از سه شرکت دولتی هند به سال2000 میلادی بازمی‌گردد؛ اما این قرارداد فقط در بخش اکتشاف اجرایی شد و در بخش توسعه هیچ اقدامی برای برداشت منابع گازی این میدان صورت نگرفت. سال‌های بعد نیز، چندین بار مذاکراتی برای حضور شرکت‌های هندی در توسعه این میدان گازی بین طرفین مطرح شد اما هیچ‌کدام به نتیجه نرسید تا اینکه رستم قاسمی وزیر وقت نفت ایران، خردادماه سال92 در حاشیه یکصدوشصت‌وسومین نشست کشورهای صادرکننده نفت‌خام (اوپک) در جمع خبرنگاران از گفت‌وگوهای سازنده تهران و دهلی‌نو برای جلب مشارکت هندی‌ها در توسعه میدان گازی فرزادB در خلیج‌فارس خبر داد. این گفت‌وگوها نیز که قرار بود تیم کارشناسی دو طرف را پای میز مذاکرات برای تدوین جزییات همکاری‌ها بکشاند، موثر واقع نشد. در دولت یازدهم، شرکت ملی نفت ایران در قالب پروژه‌های آماده سرمایه‌گذاری با مدل جدید قراردادهای نفتی ایران (IPC) میدان فرزاد B را نیز به‌صورت پکیجی آماده سرمایه‌گذاری معرفی کرد. پس از انتشار این خبر، هندی‌ها باز هم دست به کار شدند و در مکاتبات خود با وزارت نفت ایران از تمایل خود برای سرمایه‌گذاری در این میدان خبر دادند. در دولت یازدهم، شرکت ملی نفت ایران در قالب پروژه‌های آماده سرمایه‌گذاری با مدل جدید قراردادهای نفتی ایران (IPC) میدان فرزاد B‌را نیز به‌صورت پکیجی آماده سرمایه‌گذاری معرفی کرد. پس از انتشار این خبر، هندی‌ها باز هم دست به کار شدند و در مکاتبات خود با وزارت نفت ایران از تمایل خود برای سرمایه‌گذاری در این میدان خبر دادند. در واقع این دسته از منتقدان دولت اعتقاد دارند که باتوجه به تعللی که هند پیش از این در پیشبرد طرح توسعه این میدان به خرج داده بود، واگذاری آن در وضعیت فعلی تصمیم مناسبی نخواهد بود. البته هندی‌ها خود چنین باوری ندارند، درامندرا پرادهان وزیر نفت هند، برای نشان دادن وجوه مشترک فراوان دو کشور در صحبت‌های خود در اتاق بازرگانی حتی به این نکته نیز اشاره می‌کند که زبان دو کشور کلمات مشترک فراوانی را دارد که از نزدیکی آنها به یکدیگر حکایت می‌کند. او در سخنان خود تاکید فراوانی بر پیشینه فرهنگی و تاریخی مشترک دو کشور کرده و سعی در پررنگ کردن این نکته دارد که هند، ازجمله کشورهایی است که در دوران تحریم ایران را به حال خود «رها» نکرده است. این تنها نگذاشتن ایران ازسوی هند البته از دیدگاه همه به همین شکل معنا نمی‌یابد. برخی اعتقاد دارند که هند از موقعیت نامناسبی که ایران در آن گرفتار شده بود بیش از هر چیز به نفع خود استفاده کرد و بدهی‌های انباشته شده نفتی این کشور به ایران که تاکنون نیز دلایل مختلفی برای عدم پرداخت آن از سوی هند بیان شده، شاهدی بر این مدعا می‌دانند. پرادهان اما پس از پایان دیدارش با زنگنه در پاسخ به پرسش خبرنگار با قطعیت از پرداخت این بدهی در قالب یورو و از طریق هالک بانک ترکیه خبر می‌دهد. اکنون طبق آخرین اعلام وزارت نفت ایران 6میلیارد دلار از حجم بدهی هند به ایران که بابت خرید نفت خام بوده هنوز پرداخت نشده است. وزیر نفت هند در اتاق بازرگانی البته بیان کرده است که ذخایر ارزی خارجی این کشور بیش از 350میلیارد دلار است و درنتیجه این کشور برای پرداخت بدهی‌ها به ایران مشکلی ندارد. خط ناتمام صلح هند، درواقع نخستین کارشکنی بزرگ را در زمینه به‌نتیجه نرسیدن خط لوله گازی که قرار بود از طریق ایران و پاکستان به هند برسد و به خط لوله صلح معروف شد را انجام داد. اقدامی که اگر صورت نمی‌گرفت اکنون 2سال از آغاز صادرات گاز از طریق این خط لوله نیز گذشته بود و ایران متعهد بود که 23سال دیگر نیز در قالب این طرح گاز خود را به پاکستان و هند صادر کند. اما از سال2002 و شروع مذاکرات میان 3کشور، هند تحت‌تاثیر فشارهایی که از سوی امریکا بر خود احساس می‌کرد و اساسا به این واسطه که طرف معامله چندان قابل اتکایی محسوب نمی‌شود خود را از این طرح کنار کشید. اکنون طی دیدارهایی که وزیر نفت هند با وزیر نفت ایران داشته، پای این خط لوله نیز به میان کشیده شده است، زنگنه روز شنبه بیان کرده بود که ایران همچنان به این طرح علاقه‌مند است، اظهارنظری که به‌صورت غیرمستقیم، مذاکرات سال‌های گذشته میان دو کشور را یادآور می‌شد. در همین راستا اما وزیر نفت هند به اظهارنظری دو پهلو که درنهایت موضع این کشور را در این قبال مشخص نکرده، اکتفا کرده و بیان کرده است: «برای خط لوله صلح شرایط جدیدی ایجاد شده که با بررسی آنها هند به این پروژه وارد می‌شود. ایران در حال حاضر مازاد تولید گاز دارد و هند نیز خواهان این گاز است.» پرادهان در جنوب شرق ایران روز یک‌شنبه و پس از اینکه خیال دماندرا پرادهان از بابت میدان گازی فرزادB راحت شده و او به‌نوعی چراغ سبز وزارت نفت ایران بابت حضور هند در طرح توسعه این میدان را دریافت کرد، عازم فرودگاه کنارک شد تا از بندر چابهار در استان سیستان‌وبلوچستان بازدید کند. پیش از اینکه این سفر اتفاق بیفتد شانا رسانه وابسته به وزارت نفت، از آمادگی هندوستان برای سرمایه‌گذاری 20میلیارد دلاری در چابهار خبر داده بود. سرمایه‌گذاری‌ای که بخشی از آن برای ساخت مجتمع پتروشیمی خواهد بود تا تقاضای عظیم کشاورزان هندوستان برای کودهای شیمیایی را تامین کند. درواقع ترتیب رخ دادن این وقایع که درنهایت به سفر بی‌سابقه پرادهان به چابهار ختم شد به نوعی از تایید دادن به هند برای توسعه فرزاد B‌حکایت می‌کند که به نوعی پیش‌زمینه‌یی برای جذب سرمایه هندوستان در چابهار به حساب می‌آید. در ساعات میانی روز گذشته ایرنا گزارش داد که مدیرعامل سازمان منطقه آزاد چابهار در حاشیه ورود وزیر نفت هندوستان به همراه هیات هندی اعلام کرده است که این هیات اقتصادی و بازرگانی به همراه گروهی از فعالان بخش خصوصی کشور هند برای مذاکره درخصوص تقویت همکاری به چابهار سفر کردند. حامدعلی مبارکی اظهار کرده است که هیات اقتصادی و بازرگانی یاد شده در سفر به چابهار ضمن بازدید از مجتمع پتروشیمی مکران درخصوص سرمایه‌گذاری طرح‌های پتروشیمی و تولید کود شیمیایی مذاکره می‌کنند. سفر وزیر نفت هند به چابهار را شاید بتوان نشانه‌یی از نخستین جذب سرمایه خارجی جدی در صنعت نفت و صنایع وابسته آن در ایران در دوران بعد از تحریم تلقی کرد، تاکنون سفرهای مختلفی ازسوی نمایندگان کشورهای مختلف به ایران صورت گرفته است اما سفر شخص وزیر نفت هند به محلی که برای سرمایه‌گذاری ازسوی این کشور درنظر گرفته شده، نشانه‌یی بسیار بااهمیت و جدی در این زمینه محسوب می‌شود.