کسب و کار خرد به سبک پاکستانی‌ها
بعد از سفر رییس‌جمهور به پاکستان و امضای تفاهمنامه‌های اقتصادی مشترک میان طرفین، اهالی اقتصاد و فعالان بخش خصوصی در کشورمان به دنبال بخش‌هایی می‌گردند که از طریق آن بتوان میزان مبادلات اقتصادی میان طرفین را به ارقام در نظر گرفته شده ارتقا داد.
هرچند برخی رسانه‌های اصولگرا تلاش کردند تا سفر رییس‌جمهور به پاکستان را سفر بی‌اهمیت و غیر ضروری معرفی کنند، اما اخباری که از مناسبات تازه اقتصادی و تجاری دو کشور به بیرون درز می‌کند، نشان می‌دهد که اتفاقا این سفر در یکی از حساس‌ترین مقاطع سیاسی منطقه در راستای تحقق منافع دو طرف نتایج پرباری را به دنبال خواهد داشت. یکی از بخش‌هایی که می‌تواند، پنجره تازه‌یی رو‌به‌روی مبادلات تجاری دو طرف بگشاید، فعالان بخش‌های کوچک و متوسط اقتصادی هستند که می‌توانند، دورنمای 5میلیارددلاری در نظر گرفته شده را محقق کنند.
به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از تعادل ، به بهانه مناسبات تازه اقتصادی میان دو کشور، پرونده‌یی را با موضوع نحوه مواجهه پاکستان با کسب و کار کوچک و متوسط باز می‌کنیم تا آن دسته از فعالان بخش خصوصی که این روزها به دنبال استفاده از ظرفیت‌های اقتصادی این کشور هستند، تصویری از این مختصات را در ذهن داشته باشند. کشوری مانند ایران طعم تلخ تحریم‌های بین‌المللی را به دلیل آزمایش‌های هسته‌یی چشیده و با درس گرفتن از این تجربه، تلاش‌هایش برای توسعه اقتصادی را آغاز کرده است. بر اساس آمار سایت سفارت پاکستان طی بیش از 6دهه گذشته که از زمان استقلال پاکستان می‌گذرد، کسب و کارهای کوچک و متوسط مهم‌ترین تاثیر را در رشد اقتصادی پاکستان داشته‌اند، آن‌گونه که بسیاری از تحلیلگران موتور محرک حیات اقتصادی پاکستان را این نوع کسب و کار ارزیابی می‌کنند. بعد از بررسی مختصات کسب و کار کوچک و متوسط در کشورهایی مانند، ترکیه، مالزی، برزیل، تایلند و... در این شماره سراغ ارزیابی نقش اقتصاد خرد در پاکستان می‌رویم تا در آستانه فصل جدید همکاری‌های مشترک دو کشور، نوری به ابعاد پنهان مانده شیوه برخورد پاکستانی‌ها با کسب و کار خرد تابیده شود. تجربه پرفراز و نشیب پاکستان در کسب و کار کوچک و متوسط بر اساس تحلیل‌های کارشناسی و آماری، شرکت‌های کوچک و متوسط در خط مقدم پیشرفت اقتصادی کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه قرار دارند و نسبت هر کشوری با توسعه اقتصادی را می‌توان از نحوه تعاملاتی که با کسب و کار متوسط و کوچک تدارک دیده، تعیین کرد. بر اساس همین استدلال نهاد‌های بین‌المللی به دولت‌ها در تمام کشورهای جهان توصیه می‌کنند برای دستیابی به رشد اقتصادی پایدار، توسعه صادرات و اشتغالزایی، زمینه را برای فعالیت این نوع کسب و کارها فراهم کرده و موانع را از سر راه آنها بردارند.
در پاکستان نخستین حرکت‌ها جهت کارآفرینی در سال ۱۹۴۷ و پس از مستقل شدن از هند آغاز شد. طی دو دهه بعد به سبب توجه دولت به این بخش و نیز مهاجرت خارجی‌ها به پاکستان و استقرار آنها در کراچی، بخش صنعت و عمدتا کسب و کارهای کوچک و متوسط فعال در این بخش ۱۰درصد تولید ناخالص داخلی را تشکیل دادند. در دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ دولت پاکستان با اتخاذ سیاست‌های مناسب ترتیبی داد که کارآفرین‌ها به جای تمرکز بر فعالیت‌های خدماتی به بخش صنعت روی آورده و زمینه رشد این بخش را فراهم کنند. در اواخر دهه ۱۹۹۰ ناآرامی‌های سیاسی تاثیر بسیار منفی بر فعالیت‌های کسب و کارهای کوچک به جا گذاشت اما با عبور از این مراحل، این نوع شرکت‌ها توانسته‌اند با از سر گذراندن بحران‌های مختلف به رشد خود ادامه دهند. تجربه‌یی که نشان‌دهنده اهمیت موضوعات امنیتی در رونق اقتصادی است. بعد از این دوران پرفراز و نشیب در سال ۱۹۹۸ پس از آزمایش‌های هسته‌یی پاکستان، ایالات متحده و اتحادیه اروپا تحریم‌هایی را علیه این کشور اعمال کرد که به از میان رفتن جریان سرمایه‌گذاری خارجی منجر شد. همزمان بدهی‌های خارجی پاکستان نیز افزایش پیدا کرد. فعالیت کارآفرینی در پاکستان طبق آمار‌های سال ۲۰۰۶، شرکت‌های کوچک و متوسط ۸۵درصد فعالیت‌های کارآفرینی را در پاکستان تشکیل می‌دادند که این رقم در سال2015به بیش از 90درصد افزایش پیدا کرده است. اکثر این کسب و کارها دچار مشکلاتی نظیر منابع مالی ناکافی، بهره نگرفتن از تکنولوژی روز، تجهیزات مستعمل و کم بهره، تولید محصولات غیر رقابتی و کمبود نیروی کار ماهر و متخصص در تمام زمینه‌ها و سطوح هستند. به‌طور خلاصه می‌توان گفت فعالیت‌های کارآفرینی در پاکستان با آنکه 6 دهه ادامه داشته هنوز در مراحل بسیار ابتدایی قرار دارد و برای سامان دادن به آن تلاشی عظیم و همه‌جانبه نیاز است. مرکز توسعه کارآفرینی تخمین زده است که ۹۵درصد شرکت‌های خصوصی در این کشور کمتر از ۱۰۰نفر نیروی کار دارند و «کوچک‌ها» حدود ۷۸درصد نیروی کار خارج از بخش کشاورزی را مشغول به کار کرده‌اند. همچنین در حال حاضر سهم آنها در تولید ناخالص داخلی پاکستان ۳۰درصد است و ۲۵درصد کالاهای صنعتی صادراتی این کشور را همین بنگاه‌های کوچک و متوسط تولید می‌کنند. نقش تحولات سیاسی در توسعه اقتصادی نکته نگران‌کننده این است که در پاکستان تحولات سیاسی تاثیر بسیار زیادی بر کسب و کارهای کوچک و متوسط این کشور داشته است. بحران‌های سیاسی یک دهه گذشته باعث شده دولت نتواند آن طور که باید به زمینه‌سازی برای رشد این نوع کسب وکارها توجه کند. این بی‌توجهی به تدوین سیاست‌هایی منجر شده که عموما مناسب شرکت‌های بزرگ هستند و در آنها به تفاوت‌های عمیق بین کسب و کارهای کوچک و بزرگ توجهی نشده ، البته اقداماتی آغاز شده است. از سال ۲۰۰۵ دولت برای کمک به توسعه کارآفرینی برنامه‌یی را جهت آموزش و اصلاح قوانین مربوط به این حوزه تدوین کرد. دولت پاکستان به این دیدگاه رسیده است که کمک به توسعه کسب و کارهای کوچک و متوسط در حقیقت اقدامی جهت کاهش فقر در جمعیت ۱۶۵میلیون نفر این کشور محسوب می‌شود و همزمان زمینه را برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی فراهم می‌کند. حدود ۶۰ درصد جمعیت پاکستان بین ۱۴ تا ۶۴سال سن دارند و متوسط سن جمعیت ۲۰سال است. با توجه به این واقعیت‌ها در صورتی که برنامه‌یی جامع برای ایجاد اشتغال و توسعه اقتصادی تدوین نشود، پاکستان طی سال‌های آینده جزو فقیرترین کشورهای جهان با نرخ بیکاری بسیار بالا خواهد بود. تامین مالی بنگاه‌ها در پاکستان در پاکستان دسترسی ناکافی به اعتبارات بانک‌ها و موسسات مالی از مهم‌ترین عوامل کند بودن رشد کارآفرینی محسوب می‌شود. بانک‌ها به سبب نداشتن بخش ارزیابی ریسک وام‌دهی از اعطای اعتبارات به متقاضیان خصوصا کارآفرین‌هایی که قصد تاسیس کسب و کارهای کوچک و متوسط را دارند، اجتناب می‌کنند. دولت برای حل این مشکل از طریق مرکز توسعه کارآفرینی و بانک مرکزی همزمان دو برنامه را اجرا کرده است. برنامه نخست برگزاری دوره‌های آموزش فنون مدیریت، آشنایی با مسائل مالی، حقوقی و فنی تاسیس شرکت و برنامه دوم ایجاد زیرساخت‌های لازم در بانک‌ها برای ارزیابی ریسک سرمایه‌گذاری و اعطای وام به متقاضیان است. تاسیس بانک غیرتجاری و تخصصی وام‌دهنده به کسب و کارهای کوچک و متوسط (SME Bank) در همین راستا صورت گرفته است. این بانک تاکنون به ۸۰۰۸ کسب و کار کوچک و متوسط با نرخ سود بسیار پایین وام اعطا کرده است. از محل این وام‌ها حدود ۱۲۴ هزار فرصت شغلی به وجود آمده است. از سوی دیگر دولت بودجه‌یی را صرف تشکیل مرکز مطالعات اقتصادی کرده که فعالیت اصلی آن بررسی فرصت‌های سودده کارآفرینی در بخش‌های مختلف و معرفی این بخش‌ها به کارآفرین‌های بالقوه است.
