ترکیه چگونه باعث هجوم ریزگردها می‌شود؟
مشاور عالی رئیس اتاق ایران با تحلیل علل هجوم ریزگردها به ایران پیش‌بینی می‌کند که این هجوم سخت‌تر می‌شود مگر آنکه بازگشت تعادل به طبیعت را در دستور قرار دهیم و هزینه‌های سنگین اصلاح امور را بپردازیم.
محمدحسین کریمی‌پور درباره زمینه‌های شکل‌گیری بحران ریزگردها اظهار می‌کند: خاورمیانه 4.9 درصد مساحت و 4.4 درصد جمعیت ولی تنها 1.1 درصد آب شیرین تجدیدپذیر دنیا را در خود جای داده است. خاورمیانه کم‌آب و تشنه است و از فقر فرهنگ توسعه و سوء‌مدیریت منابع آب اندک خود رنج می‌برد. گمان می‌رود تا سال 2045 تقاضای آب در این منطقه 60 درصد افزایش یابد، در حالی که طبیعت مجروح این منطقه، 10 درصد از توان تولید آب خود را از کف خواهد داد. در ربع قرن پیش رو، جنگ‌های بزرگ این منطقه غالباً حول «آب» شکل خواهد گرفت. حوضه‌های دجله و فرات، رود اردن و مرزهای شرقی ایران، آبستن چالش‌های جدی آبی‌اند. به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از اقتصاد، مشاور عالی رئیس اتاق ایران بیان می‌کند: مهم‌ترین حوضه آبریز بحرانی این منطقه حوضه دجله و فرات است. 46 درصد مساحت این حوضه در عراق، 22 درصد در ترکیه، 19 درصد در ایران، 11 درصد در سوریه و دو درصد الباقی در عربستان و اردن واقع شده است. اما غالب آب دو رود دجله و فرات از بارش در مناطق سبز و مرطوب آناتولی شرقی ترکیه سرچشمه می‌گیرد. میزان آب جاری در این دو رود در سال‌های مختلف نوسان زیادی دارد. کمترین رکورد ثبت‌شده 31 میلیارد متر مکعب در بدترین شرایط خشکسالی و بالاترین رکورد ثبت‌شده 84 میلیارد متر‌مکعب در بهترین سال آرمانی است. اجازه دهید رقمی مانند 65 میلیارد متر مکعب را به عنوان متوسط مجموع جریان این دو رود، فرض کنیم. کریمی‌پور یادآوری می‌کند: دجله از ترکیه سرچشمه گرفته، به عراق وارد شده، در جنوب این کشور به فرات پیوسته و اروندرود را شکل داده به شمال خلیج فارس می‌ریزد. اما فرات پس از شکل‌گیری در آناتولی ترکیه، مسافتی طولانی در سوریه طی می‌کند تا از مرزهای غربی به عراق وارد شده و خود را به دجله برساند. او در ادامه این تحلیل می‌افزاید: ترکیه تقریباً ثلث پتانسیل آب شیرین کل خاورمیانه را در دست دارد. پتانسیل تولید آب شیرین تجدیدپذیر این کشور 193 میلیارد متر مکعب تخمین زده می‌شود. پروژه GAP که در سال‌های پایانی دهه 80 میلادی آغاز شد، سعی کرد با احداث 22 سد، 1.8 میلیون هکتار از اراضی لم یزرع کشور را زیر کشت برده و 27 میلیارد کیلو وات ساعت انرژی هیدروالکتریک تولید کند. تاکنون سدها با بیش از 90 درصد پیشرفت، شبکه آبیاری با بیش از 25 درصد پیشرفت و پروژه‌های تولید برق با بیش از 75 درصد پیشرفت توانسته‌اند در یکی از فقیرترین مناطق ترکیه سبب سه برابر شدن درآمد مردم منطقه، ایجاد 300 هزار فرصت شغلی و توسعه معنی‌دار صنعت، کشاورزی و توریسم شوند. GAP قادر است 90 درصد آب ورودی به عراق و 40 درصد آب ورودی به سوریه را در داخل خاک ترکیه ذخیره کند. ظرفیت مخازن 22 سد، معادل 100 میلیارد متر مکعب خواهد بود که به‌راحتی از عهده جمع‌آوری مقادیری بسیار فراتر از هدف 30 میلیارد متر مکعبی خود برخواهد آمد. مشاور عالی رئیس اتاق ایران همچنین درباره این طرح عنوان می‌کند: نگین اصلی این طرح سد آتاتورک با توان ذخیره 30 میلیارد متر مکعب است که به‌تنهایی قادر است کل آب رودخانه فرات را ذخیره و فرات را خشک کند. اجرای این طرح در ترکیه سبب می‌شود حداقل نصف دبی معمول پایین دست قطع شود. در پایین دست سوریه و عراق که شدیداً به آب ورودی از ترکیه وابسته‌اند، شاهد رشد جمعیت و تقاضای آب هستند. تنش سیاسی، جنگ و بی‌ثباتی طولانی در این منطقه مانع از اعتراض موثر این دو دولت به ضبط حقابه ملی‌شان توسط ترک‌ها شده است. ترک‌ها مدعی‌اند به عنوان صاحبان اراضی سرچشمه، صاحب «حق مطلق» بر این آب هستند. عراقی‌های پایین دست به حق تاریخی بهره‌برداری از این آب استناد می‌کنند؛ حقی که صراحتاً در مواد 5، 6 و 7 «کنوانسیون حقوق استفاده از آبراهه‌های بین‌المللی 1997» به قاعده‌ای بین‌المللی تبدیل شده است. او سپس تشریح می‌کند: ترکیه نیمی از آبی را که شش هزار سال به طرف شامات و عراق سرازیر بوده و خون تمدن بین‌النهرین و شام بوده، ضبط می‌کند. آب اندکی که دجله و فرات به پایین دست می‌برد، به مصرف شرب و کشاورزی می‌رسد و چیزی برای تغذیه طبیعت باقی نمی‌ماند. کشاورزان با حفر بی‌رویه چاه درصدد دسترسی به آب برآمده‌اند. کریمی‌پور اضافه می‌کند: تنها در دو سال 2008 و 2009 در عراق، دو برابر چاه‌های موجود کشور، چاه جدید حفر شده است. بدین ترتیب توده خاک عراق و سوریه (بدنه اصلی حوضه دجله و فرات) از رطوبت و پوشش گیاهی تهی می‌شود. ناسا می‌گوید پس از هندوستان، حوضه دجله و فرات مقام دوم را در کاهش افراطی رطوبت در جهان داراست.
