پیش‌بینی قیمت نفت در سال 2016

*واحد بورس کالای کارگزاری تامین سرمایه نوین

اقتصاد آنلاین - خارک نه تنها بزرگترین جزیره نفتی خلیج فارس و خاورمیانه بلکه بزرگترین جزیره نفتی دنیا نیز به حساب می آید. در حال حاضر نیز مدار ماهواره ای تانکرهای بزرگ نفتی را بر روی عرشه های کشتی واقع در جزیره مذکور شناسایی کرده اندکه ماه هاست در آنجا لنگر انداخته اند. در مناطق جنوبی تر سواحل خلیج فارس نیز ناوگان کوچک دیگری از کشتی های مشابه گسترده شده است که حاوی بیش از 50 میلیون بشکه نفت خام ایران هستند. حذف تحریم های هسته ای ایران در 16 ژانویه سال جاری میلادی ایران را بر آن داشت تا سهم و جایگاه خود را در بازارهای بین المللی نفت(که بیش از یک دهه آن را از دست داده بود) باز پس بگیرد. افزایش عرضه و اعزام سوپرتانکرهای نفت ایران به پالایشگاه های اروپا و آسیایی و نیز پیش بینی تداوم رشد تولید ایران، شاخص های نفتی جهان( نفت خام WTI و برنت) را به کمترین مقدار سوق داد که این سطوح قیمتی از 20 ژانویه سال 2003 تاکنون بی سابقه است. بطوریکه قیمت نفت خام WTI طی یک روز معاملاتی با تنزل 6.7 درصدی به 27 دلار در هر بشکه رسید که این مقدار بیشترین افت یک روزه ی آن از ماه سپتامبر بوده که این روند در نمودار زیر(نمودار شماره1)نشان داده شده است. همچنین تحلیلگران آژانس بین المللی انرژی(IEA) بطور جدی به عرضه بیش از حد نفت هشدار داده اند.

با کاهش قیمت نفت خام پیش بینی می شد نفت خام ارزان تر موجب افزایش رشد اقتصادی جهان شده و صنایعی که از نفت بعنوان ماده خام استفاده می کنند سود زیادی کسب کنند که این امر برای مصرف کنندگان نیز مزایای زیادی خواهد داشت. اما علیرغم کاهش شدید قیمت نفت، با آشفتگی در بازارهای سهام جهان مواجه شدیم. بازارهایی که در پاسخ به قیمت های پایین نفت مصرف خود را به تاخیر میندازند مدعی هستند رشد اقتصادی جهان دچار ضعف و آشفتگی شدیدی شده که عرضه بیش از تقاضای نفت نیز به آن دامن می زند. به این ترتیب افت اخیر شاخص های جهانی در حوزه صنعت نفت به نوبه خود اقتصاد جهانی را نیز آشفته کرده است. این در حالی است که در سال 2008 بدنبال افزایش تقاضای شدید چین برای خرید نفت(به منظور افزایش تولید فرآورده های نفتی و رشد صادرات) قیمت هر بشکه نفت خام به بیش از 140 دلار رسیده بود. در حال حاضر تولیدکنندگان نگران مازاد عرضه نفت هستند. سال گذشته میلادی روزانه 96.3 میلیون بشکه نفت در جهان تولید شد که تنها 94.5 میلیون از آن مصرف شده است. در نتیجه روزانه تقریبا 1.8 میلیون بشکه نفت انبار شد. بدنبال افزایش تعداد انبارهای مذکور و پرشدن آنها، انبارهای جدیدی نیز بسرعت درحال ساخت است. همانطور که در قسمت ابتدایی بحث به آن اشاره شد جزیره خارک تنها جایی در جهان است که در آن تانکرهای نفتی قرارداده شده که به امید بهبود تقاضا قابلیت انبارش نفت خام را دارند. از طرفی هنوز هم چشم انداز آینده صنعت نفت برای تولیدکنندگان همانند گذشته نگران کننده است، وضعیتی که (1) IEA به اغلب بخش ها هشدار داده بود اما توجهی به آن نشد. زمانیکه در نوامبر 2014 عربستان سعودی علی رغم کاهش قیمت نفت اعضای OPECرا مجبور به باز کردن شیرهای نفتی کرد امید داشت تا بتواند تولیدکنندگان نفت با هزینه های بیشتر در امریکا و سایر کشورها را نابود کند. تحلیلگران انتظار داشتند نفت با جهشی فوری مجددا به قیمت های ابتدایی خود بازگردد. این در حالی است که از زمانیکه شرکت های نفتی، سرمایه گذاری در 380 میلیارد دلار پروژه های جدید را به حالت تعلیق در آوردند تا به الان، هنوز نشانه ای از کف قیمتی دیده نمی شود. پیش بینی ها نشان می دهد بهبود معنی دار در قیمت نفت حداقل تا سال 2017 بطول می انجامد. در ادامه به بررسی تولید نفت شیل و پیش بینی افزایش تولید ایران در دوران پسا تحریم به عنوان دو عامل افزایش عرضه نفت پرداخته می شود. الف: تولید نفت شیل انحصار دسترسی غول های نفتی وابسته به دولت ها نظیر شرکت نفتی آرامکوی سعودی (Saudi Aramco) به نفت ارزان قیمت، شرکت های خصوصی را وادار به جستجوی منابعی کردند که کمیاب تر تلقی شده و استخراج آن برای غول های نفتی مرقون به صرفه نبود. به این ترتیب سرمایه گذاران بخش خصوصی به تحقیقات در حوزه نفت های گران(به منظور کاهش قیمت تمام شده) ترغیب شدند. این امر منجر به انقلاب در تولید نفت شیل شد. در طول 5 سال گذشته 4.2 میلیون بشکه در روز نیز از سوی تولیدکنندگان شیل امریکا به بازار عرضه شده است. این در حالی است که مقدار مذکور تنها 5 درصد تولید جهانی است و تاثیر چندانی بر بازار ندارد و حتی با در نظرگرفتن چشم انداز بهبود مقدار منابع در دسترس در آینده عملا استخراج آنها سخت خواهد بود. از اواسط سال 2015 تاکنون شرکت های تولید کننده نفت شیل تولید خود را در به دلیل کاهش شدید قیمت نفت و به صرفه نبودن قیمت های بازار، بیش از 400 هزار بشکه کاهش داده اند. همچنین تعداد حفاری ها در امریکا طی سال گذشته 60 درصد کاهش پیدا کرده است. با وجود این امریکا همچنان روند افزایشی تولید خود را طی می کند بطوریکه با تولید روزانه 900 هزار بشکه نفت خام بیشترین تولید روزانه را دارد. غول های این بازار از با اتخاذ روش های خلاقانه مانند جلوگیری از ورود شن و ماسه های بیشتر در چاه های خود و بکار بردن سازوکارهای لازم برای پایین آوردن هزینه ها-استفاده می کنند. شهرهای نفتی امریکا که در سه سال قبل هرشب هزاران دلار نفت تولید می کردند، اکنون مملو از پارک های تریلرهای رها شده است و این در حالی است که نفت همچنان در حال استخراج است. حتی برخی از قدیمی ترین فیلدهای نفت شیل مانند Bakken در داکوتای شمالی به میزان سال گذشته در حال تولید نفت هستند. البته صنعت شیل از مهندسی مالی نیز بهره مند شده است. سال گذشته حداقل نیمی از شرکت ها برای حفظ درآمد به پوشش قیمت از طریق بازار سرمایه اقدام کردند. در این میان برخی ورشکست شدند اما بسیاری از آنها طی مذاکرات موفق با بانکداران تقریبا تا اواخر بحران جریان اعتباری های خود را مدیریت کردند. تنها صنعت شیل در آمریکا نبود که خود را بالاتر از حد مورد انتظار مدیریت کرد. در سایر مناطق دنیا مانند کانادا و برزیل نیز شاهد رشد صنعت نفت شیل بودیم. کانادا که کم کیفیت ترین نفت را به بازار عرضه می کند، هر بشکه نفت خود را کمتر از 15دلار به ازای هر بشکه بفروش رسانده که زنگ خطر جدی در این بازار محسوب می شود. با این حال انتظار می رود این کشور که از اعضای کشورهای اوپک نیست، در سال جاری عرضه خود را افزایش دهد. ب: افزایش تولید ایران در دوره پساتحریم ایران کشوری مهم و فاکتوری اساسی در تعیین روند قیمت نفت است. ایران در در دوران تحریم توانسته بود 4 درصد از بازارهای جهانی نفت را به خود اختصاص دهد که نسبت به دوران قبل از تحریم اصلاً قابل توجه نیست. از این رو پس از حذف تحریم ها، ایران آمادگی خود را برای افزایش حداقل 500هزار بشکه نفت اعلام کرده است. این در حالی است که سایر اعضای اوپک مانند عربستان و عراق با همان نسبت قبلی استخراج می کنند. معاون وزیر نفت طی صحبت های خود در این رابطه اظهار داشت ایران باید سهم خود را از بازارهای جهانی نفت به دست آورد و پس از آن کشورهای عضو و غیرعضو اوپک تصمیم بگیرند متناسب با بازار، ظرفیت خود را کاهش دهند. اگر ایران تولید نفت خود را افزایش ندهد کشورهای همسایه ممکن است ظرف ٦ ماه تا یک سال آینده تولید خود را افزایش داده و سهم ایران را بگیرند. حتی اگر خیلی خوش بینانه در نظر بگیریم با توجه به رقابتی که در حال حاضر بین تهران و ریاض وجود دارد و روز به روز نیز بیشتر می شود، تصور اینکه سه تولیدکننده مذکور بتوانند بر سر مقدار تولید موافقت کنند، سخت به نظر می رسد.

نتیجه گیری بررسی ها نشان داده در سطح قیمتی30 دلار برای هر بشکه نفت، تنها 6 درصد تولید کنندگان قادر به ادامه حیات می باشند. این در حالی است که حفاری چاه های عمیق در قیمت های زیر 60 دلار به ازای هر بشکه غیر اقتصادی است، اما چنانچه چاه ها از قبل حفاری شده و آماده برداشت باشند، استخراج از آن در مقایسه با توقف تولید بهتر بوده و حتی در قیمت های پایین تر نیز صرفه اقتصادی دارد. (شکل شماره 2). همین مساله در واقع پاسخی است به این سوال که چرا انتظار داریم قیمت نفت در سطوح پایین باقی بماند.

در تئوری، دوران طولانی کاهش قیمت نفت برای اقتصاد جهانی مفید است. کشورهای جهان هم تولیدکننده و هم مصرف کننده نفت هستند. تولیدکنندگان از این کاهش قیمت متضر شده و مصرف کنندگان سود می برند. اقتصادهایی که سال گذشته بیشترین رشد اقتصادی را داشتند در واقع واردکنندگان نفتی بودند: هند، پاکستان و کشورهای شرق آفریقا. توضیح بهبود رفاه مصرف کننده در حوزه یورو بدون ارزیابی تاثیر مثبت حاصل از کاهش قیمت ها سخت است. در پیش بینی اخیر صندوق بین المللی پول که در 19 ژانویه سال میلادی جاری منتشر شد تنها تعداد محدودی از اقتصادهای بزرگ که از تنزل رشد اقتصادی در امان بودند مانند چین، هند، آلمان، بریتانیا، اسپانیا و ایتالیا واردکننده نفت نبودند. با این توضیحات به نظر می رسد در سال 2016 میلادی قیمت نفت با افزایش چشمگیری همراه نباشد هرچند که کاهش بیشتر قیمت ها از سطح قیمتی 30 دلار(برای نفت برنت) دشوار خواهد بود.

(1) International Energy Agency