چگونه بازار آسیای میانه را از رقبا بگیریم؟

آیا در جریان تیرگی روابط بین ترکیه و روسیه ایران می تواند بخشی از بازار روسیه را تصاحب کند؟ این سئوالی است که قدیر قیافه نایب رییس اتاق مشترک ایران- روسیه بدان پاسخ داد. او در این گفت وگو اظهار داشت:« تحریم های روسیه علیه ترکیه سبب شده تا آن کشور نتواند محصولات کشاورزی خود را به روسیه صادر کند. در نتیجه این شرایط فرصت مناسبی برای ایران و روسیه ایجاد گردیده است. » به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از خبرآنلاین، قیافه همچنین درباره توسعه همکاری ایران و روسیه، می گوید:« با توجه به تحریم هایی که اتفاق افتاده، شرایط ترکیه مانند گذشته نیست؛ میزان صادرات ترکیه به روسیه بالغ بر5،9 میلیارد دلار در سال و حجم مبادلات دوکشور در نه ماهه اول سال جاری میلادی بالغ بر 19 میلیارد دلاربوده است. این حجم از صادرات برای ترک ها شرایط بسیار مناسبی را پدید آورده بود، بعد از ایجاد اختلافاتی که بر سر موضوع اوکراین بین روسیه و اتحادیه اروپا و آمریکا بوجود آمد و برخی از تحریم ها که علیه مقامات و سازمان ها و یک سری از موسسات روسیه از طرف اروپا و آمریکا اعمال شد، روسیه نیز طی اقداماتی متقابل، محدودیتها و تحریم هایی را برای کشورهای پیش گفته ایجاد کرد که میتوان به تحریم ورود محصولات کشاورزی، دامی، محصولات لبنی و تره بار از اروپا و آمریکا اشاره کرد.» به گفته وی این موضوع هنگامی رخ داد که دولت روسیه بخشی از نیاز هایش را از سایر بازارها تامین می کرد. ترکیه مانند همیشه این فرصت را غنیمت دانست و رئیس جمهور ترکیه با بیش از ۱۷۰ نفر فعال اقتصادی به روسیه سفر کرد تا از شرایط پیش آمده به نفع اقتصاد خود استفاده کرده و میزان صادرات کالا را به این کشور افزایش دهد. ترکیه ظرف مدت ۲ تا ۳ ماه موفق شد صادرات محصولات کشاورزی و مواد غذایی خود از جمله گوشت مرغ تولیدی خود را به بازار روسیه افزایش قابل توجهی بدهد. هم اکنون این شرایط و فرصت برای ایران مهیاست. قیافه تصریح کرد:« با توجه به رابطه بسیار خوب جمهوری اسلامی ایران با روسیه فدراتیو در حوزه سیاست خارجی و همکاریهای منطقه ای و نقطه نظرات مشترک راجع به مسایل پیرامون کشورهای غرب آسیا، انتظار از دولتمردان این است که در بستر مستعد کنونی، ایران نیز با واکنش بموقع در جهت پرکردن خلاء کالاهای سایر کشورهای تحت تحریم اقدام نماید. یکی از مولفه های توسعه سیاست خارجی با سایر کشورها، حوزه اقتصاد و تعاملات بازرگانی، صنعتی است و بهره گیری از فرصتهای اقتصادی پدید آمده موجب استحکام و پایداری روابط خواهد شد. بطور مسلم حضور منسجم تر و هوشمندانه بخش خصوصی در بازار روسیه نیز از الزامات شکل گیری بهتر و ماندگارتر این روابط خواهد بود. » وی درباره افق های صادرات ایران پس از تحریم ها خاطرنشان کرد:«جریان صدور کالا طی ۲۴ سال گذشته به روسیه رو به رشد است .حتی تعاملات ایران و روسیه در یک مقطعی به ۴.۵ میلیارد دلار در سال هم رسید. ناگفته پیداست که با توجه به ظرفیت های بالای اقتصادی دو کشور، سطح مبادلات، شایسته و درخور ج.ا.ا. و روسیه فدراتیو کرد. علیرغم تجربه فوق، متاسفانه در ۳ سال اخیر روند صادرات کالا از ایران به روسیه نزولی بوده است. حتی سال گذشته که انتظار می رفت با چالشهای پیش آمده بین روسیه با اروپا و آمریکا، میزان صادرات کالا وخدمات ایرانی افزایش پیدا کند، لکن این مهم میسر نشد.» موانع پیش روی صادرات نائب رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و روسیه گفت:«بخشی از کالاهای ایرانی به طور مستقیم صادر و به روسیه حمل می شود. بر اساس اطلاعات دریافتی از صادرکنندگان ایرانی فعال در حوزه تجارت با روسیه و همچنین خود بازرگانان روس، بخشی از محصولات صادراتی ایران با وجود سهمیه های کالایی و نرخ صفر تعرفه های گمرکی و سایر مزایایی که کالاهای صادراتی کشورهای ارمنستان، قزاقستان، آذربایجان و سایر کشور های سی آی اس در اختیار دارند، از طریق این کشور ها به روسیه ارسال می گردد. صدور این کالا ها به لحاظ کمی میزان صادرات را افزایش داده است ولی بدلیل صدور غیرمستقیم کالای ایرانی به روسیه در آمارهای گمرک، بعنوان صادرات به روسیه تلقی نشده است. موضوع مهم دیگری که باید به آن پرداخت عدم دستیابی جایگاه مناسب ایران در عرصه تامین کالا و تجارت با روسیه است که طی گذشت 24 سال از فروپاشی شوروی هنوز قادر به حضور پایدار، ماندگار و معنی دار در بازار کشور روسیه نشده ایم و هم اکنون فرصت بی بدیل و غیرقابل تکرار دیگری را در اختیار داریم که بایستی با بسیج امکانات صادراتی کشور و ایجاد هم افزایی، سهم مناسبی را از بازار جذاب و پر ظرفیت روسیه از آن خود کنیم. » وی ادامه داد:« اگر بتوانیم زیرساخت های نرم افزاری قانونی و مقرراتی را مهیا کنیم بی تردید می توانیم در این بازار موفق شویم. دوستان بازرگان همگی بخوبی آگاه اند که برای به ورود و ماندگاری در بازار باید محصول کیفی، برند خوشنام، بهای تمام شده مناسب، زیرساخت های حمل و نقل، تعرفه های گمرکی مناسب در کشور مقصد و شریک تجاری مطمئن داشته باشیم. اگر تمام این موارد کنار هم قرار بگیرند میتوانیم صادرات کالا را افزایش دهیم.» قیافه می گوید:« واقعیتی که باید در حوزه اقتصاد بدان توجه کنیم، درون گرا بودن اقتصاد ماست. همواره طی این سالها به خصوص در حوزه مواد غذایی سرریز مصرف داخلی کشورمان را صادر کردیم و به دلیل اینکه اقتصادمان برای مصرف داخلی ظرفیتهای تولیدی را برنامه ریزی و ایجاد کرده بوده، کمتر به فکر ایجاد ظرفیت های اقتصادی در حوزه صادرات بوده ایم. اما ترکها در این بازار از مزیتهایی بهره مند بوده اند که حداقل بازرگان و صادرکننده ما از آنها برخوردار نبوده است. از جمله آنکه ترکها به توسعه زیرساختها و ظرفیتهای تولیدی-صادراتی، توسعه و تنوع بخشی به محصولات و بازارهای صادراتی خود پرداخته اند و هنگام حضور در نمایشگاه های آنان بخوبی پی به این واقعیت برده میشود. با طراحی و برنامه ریزی بخش عمده ای از تولیداتشان را به صادرات اختصاص داده اند. دوم اینکه حمایت سیاسی دولت شان از صادرکنندگان ترک، نزدیکی جغرافیایی به بازار هدف روسیه، زیرساختهای حمل و نقل مناسب، نرخ تامین مالی و تسهیلات مالی بسیار مناسب نیز از دیگر مزیت های آنهاست که قدرت رقابت و چانه زنی ایشان را افزایش داده بود.» او با بیان اینکه نرخ سود تسهیلات در کشور ما بسته به مصرف آن عددی بین ۲۰ الی ۳۰ درصد است، خاطرنشان کرد:«در صورتی که مزیت تولیدکننده و صادر کننده ترک در این رابطه بسیار فراتر از تاجر و تولیدکننده ایرانی است. ضمن اینکه می تواند از پشتوانه مالی بانک های غیر ترک نیز استفاده کند، و بانک های داخلی ترکیه با کارمزد بانکی حداکثر ۷ تا ۸ درصد به آنان وام اعطا می کنند.» نایب رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و روسیه با اشاره به مزایایی مثل زیرساخت های حمل و نقل و رفتار حرفه ای در صادرات اظهار داشت:« صادرکننده در بازار هدف باید حرفه ای حضور پیدا کرده و روزآمد عمل نماید. باید آموزش دیده باشد تا بتواند خوب بازاریابی و مذاکره نماید. ترک ها در حوزه تجارت خیلی حرفه ای تر از ایرانی ها رفتار می کنند. بخشی از جامعه صادراتی و تجاری ایران این حرفه ای گری را دارند ولی این موضوع به همه تجار حوزه بازرگانی خارجی ما تعمیم و تسری پیدا نکرده است. متاسفانه تعداد اندکی از تجار حرفه ای و بهره مند از دانش روز ایران در بازار روسیه حضور دارند.» چرا ترک ها جلوتر ازما هستند؟ قیافه با بیان اینکه نرخ های صادراتی ترک ها نرخ های رقابتی است، عنوان کرد:« ترک ها برای بازار صادراتی خود نگاه بلند مدت دارند.اگر در بازاری وارد می شوند حتما برنامه ۶ ماهه، یک ساله، سه ساله پنج ساله و بیشتر دارند. یعنی نگاه کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت دارند. قصدشان این است که در یک بازار، پایدار و ماندگار باشند.» او ادامه داد:« ۲۴ سال از فروپاشی شوروی سابق گذشته است و ایران هنوز یک مرکز تجاری در هیچ کدام از پایتخت های CIS ندارد. از بخش خصوصی انتظار زیادی نمی توان داشت چون ۱۵ الی ۲۰ درصد اقتصاد در اختیار بخش خصوصی است. بخش خصوصی به تعبیری نیازمند حمایت است. لازم است دولت حداقل حمایت های نرم افزاری در حوزه سیاست و توسعه دیپلماسی داشته باشد. با طرح موارد پیش گفته قصدم القاء ناامیدی نیست اما باید بخودمان بیاییم که چه باید کرد تا به مقصود مطلوب برسیم.» نایب رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و روسیه ادامه داد:« در حال حاضر معتقدم که ظرفیت های صادراتی متنوع مانند ترکیه را نداریم، تنوع محصول داریم ولی وقتی وارد حوزه رقابت می شویم، قیمت تمام شده برخی از کالاهای ما با احتساب هزینه خدمات بازرگانی و تعرفه گمرکی قابل عرضه و رقابت نیستند. یکی دیگر از رفتارهای حرفه ای ترک ها در بازارهای مختلف عدم رقابت ناسالم و مخرب با یکدیگر است، یعنی سندیکایی عمل می کنند و برای همدیگر سد و مانع ایجاد نمی کنند.» وی افزود:«در حوزه محصولات غذایی، کشاورزی و لبنی به طور قطع با حضور شرکت های توانمندی که در کشور داریم به محض رفع موانع وحل مشکلات قرنطینه ای و امضاء پروتکل های مربوطه به سرعت می توانیم بخشی از بازار لبنیات روسیه را به محصولات ایرانی اختصاص بدهیم. در حوزه محصولات دامی، کشور وارد کننده گوشت است و نمی توان در این حوزه انتظاری داشت. لکن در حوزه هایی مانند گوشت طیور، روس ها تعدادی از مجموعه های تولیدکننده مرغ را مورد بازدید قرار داده وخوشبختانه چندین واحد به لحاظ کیفی از استانداردهای ضروری برخوردار بوده و مورد تایید قرار گرفته اند. بدیهی است در صورت عرضه محصولات مذکوربا نرخهای رقابتی و مناسب، درصادرات این حوزه موفق می شویم. قیمت ما هنوز قیمت قابل رقابت در روسیه نیست. معمولا در سراسر دنیا دولتها با توجه به اهمیت موضوع در شرایط مشابه به کمک صنعت طیور و یا صنایع دیگر آمده و با پذیرش بخشی از هزینه های تولید در قالب یارانه به تولیدکننده و یا صادر کننده به کسب سهم بازار یاری رسانیده و امکان حضور پایدار و ماندگار محصولات صادراتی را در بازارهای هدف تقویت می نمایند. بطور قطع و یقین، اقداماتی از این دست بسیار راهگشا خواهند بود.» ریشه یابی موانع صادراتی قیافه گفت:«ظرفیت های صادراتی ایران همگام با نیاز های روسیه نیست، یعنی نمی توانیم همه را تامین کنیم، پس نیاز به سرمایه گذاری و برنامه ریزی داریم. اگر بازار روسیه را به عنوان یک بازار بلندمدت ببینیم باید در آن سرمایه گذاری کنیم. ایران نرخ پایین تسهیلات مالی و تامین مالی ندارد و نیازمند نگاه ویژه دولت به این مقوله هستیم. آیا تولیدکننده و صادرکننده ایرانی با تسهیلات و وام بانکی ۲۰-۳۰ درصدی قادر است با رقبای خود که وامهایی بعضا ۲ یا ۳ درصدی می گیرند، رقابت کند؟ واضح است که نرخ بالای بهره بانکی و تاثیر آن بر بهای تمام شده، قدرت رقابت را گرفته و سطح موفقیت را به حداقل میرساند. بنظر اکثریت قریب به اتفاق فعالین بخش خصوصی، پشتیبانی بیشتر، معنادارتر و مقتدرانه تری از دولت محترم انتظار میرود، از جمله در حوزه گمرک، امضاء توافقنامه و یا پروتکلی مبنی بر ساده و روان سازی فرآیند ترخیص کالای ایرانی و برقراری نظام تعرفه های ترجیحی بسیار راهگشا و موثر خواهد بود.» وی افزود:«در حوزه حمل و نقل، سال هاست که به دلیل مشکلاتی که کشور داشته، سرمایه گذاری مناسبی از سوی دولت صورت نگرفته است. به طور مثال از منطقه ای در ایران محصولی را برای مسکو یا هر مرکز جمعیتی روسیه بفرستید، ببنید چقدر زمان می برد! محصولات تره بار را نمی توان ۱۰ روزه ارسال کرد. چون تا به مقصد برسد کیفیتش را از دست می دهد یا از بین می روند. بنابراین نیاز به خط هوایی مستقیم است، که البته آنهم مشروط به این است که میزان صادرات به اندازه ای باشد که بتوان پل هوایی ایجاد کرد. در صنعت ریلی کشور توان صادرات بالا از مرز های ریلی را نداریم. در مرز سرخس همیشه مشکل تامین واگن وجود داشته است، بطوری که در مواردی صادر کنندگان بناچار با دشواری غیرقابل وصفی و تحمل هزینه های غیرمعمول و معقول مضاف بر نرخ حمل که در برهه هایی حتی تا ۱۰ میلیون تومان نیز میرسد، واگن تهیه می کنند. » نایب رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و روسیه می گوید:« واقعیت این است که برخی از صادرکنندگان رفتار حرفه ای ندارند، متاسفانه منسجم نیستیم و رقابت غیرحرفه ای مخرب نیز در بین خودمان وجود دارد. باید بتوانیم از همدیگر در بازارهای هدف حمایت کنیم. رقیب را باید به عنوان یک فرصت بدانیم که باعث رشد و تکامل می شود. می خواهم در این رابطه به یک تجربه سالهای گذشته تا خوانندگان ارزشمند شما بهتر موضوع را لمس نمایند، در سال ۱۹۹۴ در اوکراین رب گوجه فرنگی ایرانی از بازار مناسبی برخوردار بود و به قیمت یک دلار و پانزده سنت به فروش می رفت و خریداران باپذیرش پرداخت ۵۰ الی ۶۰ درصد از ارزش کالا بعنوان پیش پرداخت، رب گوجه فرنگی را خریداری می کردند. اما عدم شناخت بازار و شیوه های معاملاتی، نبود انسجام و و نگاه کوتاه مدت، موجب شد که بعد ازسرازیر شدن مقادیر بسیار زیادی رب ایرانی به شهر کیف، پایتخت اوکراین و عرضه نامناسب و غیرحرفه ای، قیمت رب گوجه فرنگی از یک دلار و پانزده سنت به ۴۵ سنت برسد و صادرکنندگان ایرانی به اجبار کالای خود را با قیمت ۴۵ سنت به ازا هر قوطی، بصورت سه ماهه بفروش برسانند. مشاهده می کنید با یک رفتار غیرحرفهای، چه اتفاق بدی به زیان ما درآن بازار افتاد. باید یاد بگیریم که کالای ایرانی را با قیمت مناسب و کیفیت مناسب ارائه دهیم. وقتی از بازاری شناخت کافی نداشته باشیم، رفتار های ما غیرحرفه ای و لحظه ای می شود.» چرا مجموعه ها با یکدیگر همکاری نمی کنند نایب رییس اتاق ایران- روسیه در پاسخ به این سئوال که چرا مجموعه های صادراتی ایران با یکدیگر در بازار صادراتی همکاری نمی کنند و چرا قیمت خدمات در آن بازار به ضرر تولید کننده و صادر کننده است،گفت:«صادرکننده ها باید از یکدیگر در بازار ها حمایت کنند. باید نگاه بلند مدت داشته باشند. متاسفانه ما سلطان سوزاندن فرصت ها هستیم. هنوز نتوانسته ایم از این فرصت استفاده کنیم ولی امیدوار هستیم که در آینده به درستی از فرصت اخیر استفاده کنیم.» قیافه گفت:«واقعیت این است که یک سال و اندی از موضوع تحریم های روسیه از طرف اروپا و بلعکس میگذرد.این فرصت از گذشته بوده است. یک سری مشکلات وجود دارد دو طرف بایستی یک سری تمهیدات و تدبیراتی را بکار بسته و موانع قانونی را از سر راه بردارند. به علت وجود موانعی مانند قیمت گذاری بالای محصولات کشاورزی و مواد غذایی در گمرک روسیه و اعمال آن در هنگام تشریفات قانونی ورود کالا، کالاهای ایرانی نسبت به کالای ترک با هزینه بالاتری ترخیص شده و طبیعتا گرانتر ارائه می شود. این بخشی از مشکلات است، بخشی دیگر به خود دوستان و شرکتهای صادرکننده مربوط می شود. ما باید هم افزایی کنیم، با برنامه ریزی و انسجام پیش برویم. باید بپذیریم لازمه حضور قدرتمند در بازارها، ایجاد برند واحد توسط شرکت های کوچک حول یک محور است. تاسیس و تشکیل شرکت های مدیریت صادرات، کنسرسیوم های صادراتی، صندوق های توسعه صادرات بر اساس منطقه جغرافیایی که تولیدکنندگان و صادرکنندگان در آن مشارکت فعال داشته باشند، میتواند از راهکارهای بسیار تاثیر گذار باشد.» نایب رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و روسیه گفت:«مشکل بعدی فقدان پوشش مناسب صادرات توسط بیمه ها است. تنها تشکیلاتی که از صادرات و خطرات مربوط به آن پشتیبانی می نماید، صندوق ضمانت صادرات است که منابع در اختیارش کفاف پوشش بخش اندکی از صادرات کشور را داشته و تا حدی که در توانش بده از صادرکنندگان حمایت نموده است. امیدواریم در آینده نزدیک با کاهش کارمزدهای خود و منطقی کردن آن بیش از پیش، صادرات را یاری نماید.» او گفت:«ارتباط بین بانکی دو کشور بسیار اندک و محدود بوده و ابزار های مالی تسهیل کننده جهت مبادلات تجاری خیلی اندک بوده و ضروریست روابط مستقیم بانکهای دوکشور ایجاد و گسترش یابد. روسیه فدراتیو هیچگاه ارتباط بانکی با ایران را تحریم نکرده بود و مانعی برای مراودات بانکی وجود نداشت. تجارت خارجی روسیه با دنیا سالیانه بیش از ۸۰۰ میلیارد دلار و سهم ایران از کل این تجارت در سال گذشته کمتر از یک و نیم میلیارد دلار تجارت بوده است. مالکیت بانکهای روسی عمدتا خصوصی بوده و سهام شان در بورسهای مهم دنیا از قبیل لندن و نیویورک داد و ستد می شود. حضور سهامدار و سرمایه های غربی و دریافت وام های کلان (بالغ بر 700 میلیارد دلار آمریکا) نیز به ایشان اجازه کار با ایران را نمیداد، بدین علت طی سالهای گذشته و بویژه دوران تحریمهای ناعادلانه غربیها علیه کشورمان، بانکهای روسی اگر نگوییم با نگاه منفعت طلبانه که منطقی هم بنظر می رسد، بل با نگاهی مصلحت طلبانه، ترجیحی بر گسترش روابط مالی-بانکی با سیستم بانکی ایران نداشتند. »