مردم در بیان درآمدها کم‌گویی می‌کنند
«مردم پنهان‌کاری می‌کنند.» این گفته رییس مرکز آمار ایران است که با بیان این مطلب از پذیرفتن مسوولیت عدم همخوانی برخی آمارهای اجتماعی با واقعیت‌های حال جامعه طفره می‌رود.
درحالی که مساله ارائه آمار مخدوش در برخی حوزه‌ها سال‌ها است مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد و همواره این مساله مطرح است که چرا در برابر برخی عوامل موثر در اقتصاد و جامعه سکوت شده و اعداد درستی از چگونگی پیشرفت آن در دسترس نیست، حالا بار این کاستی‌ها بر دوش مردم گذاشته شده است. اما اگر پنهان کاری مردم در ارائه اطلاعات آماری اینقدر از شفافیت اعداد و ارقام و تطابق آنها با واقعیت می‌کاهد؛ چرا تاکنون راه‌حل اساسی در این زمینه اندیشیده نشده است؟
به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از تعادل ، برای دریافت پاسخ این سوال به سراغ ایوب فرامرزی، مدیر گروه اقتصاد پژوهشکده آمار رفته‌‌ایم که متن این گفت‌وگو را در زیر می‌خوانید:
دلیل عدم تطابق آمار و ارقام با واقعیت از سوی برخی مسوولان پنهان کاری مردم عنوان شده است، آیا این مساله نوعی رفع مسوولیت و اتکا به عوامل برون‌سازمانی برای توجیه برخی آمارهای مغایر با واقعیت نیست؟ خیر، حقیقتا این مشکل از سوی مرکز آمار نیست، مثال بارز اینکه مردم در بیان برخی واقعیت‌ها طفره می‌روند را می‌توان در اجرای طرح هزینه و درآمد خانوار به چشم دید. در این طرح از خانوار درباره هزینه‌ها و اقلام مصرفی و همچنین میزان درآمد پرسیده می‌شود. آنچه که در اقتصاد ایران مرسوم است و زیاد اتفاق می‌افتد عموما هزینه‌های اعلامی از درآمدها بالاتر است. علت اصلی این مساله آن است که مردم عمدتا در بیان درآمدها کم‌گویی می‌کنند و در ارتباط با هزینه‌ها پرگویی. یعنی تمایل به کم نشان دادن درآمدها و زیاد نشان دادن هزینه‌ها دارند؛ در حالی که عملا امکان‌پذیر نیست در بلندمدت میانگین هزینه‌های خانوار از درآمد آنها بیشتر باشد. البته این مساله مختص ایران نیست و در اغلب کشورها در طرح هزینه و درآمد هزینه‌ها از درآمدها بیشتر عنوان می‌شود که این به خصلت محتاط بودن مردم برمی‌گردد. چندگانگی در بیان آمار و ارقام از سوی مسوولان نیز به چشم می‌خورد، آیا بیان غیرواقعی اطلاعات از سوی مردم به نوعی الگوبرداری از اظهارات متفاوت مسوولان دولتی در موضوعات یکسان نیست؟ در واقع مساله اصلی آن است که همگان اعم از مسوولان، سازمان‌ها یا حتی مردم گاه در بیان عملکردهای خود ترجیح می‌دهند از آمارهایی استفاده کنند که عملکرد آنها را بهتر نشان دهد. البته این نوع ارائه اطلاعات از سوی مسوولان در دولت یازدهم توسط اینجانب مشاهده نشده است در حالی که این مساله در دولت قبلی گاها به چشم می‌خورد. بطور مثال مرکز آمار در گزارش خود در رابطه با نرخ تورم چند عدد اعلام می‌کند. یکی تورم نقطه به نقطه است که درصد تغییر تورم یک ماه به نسبت همان ماه در سال گذشته را نشان می‌دهد. این رقم در آذر ماه امسال 9/9درصد اعلام شد. عدد بعدی بیانگر نرخ تورم در بازه زمانی 12ماهه منتهی به ماه مورد نظر است که عدد 12.6 برای آذر ماه اعلام شده و ارقام مشابه نیز تورم را در بازه‌های زمانی متفاوت نشان می‌دهد که رقم نهایی آنها متفاوت است و همه این ارقام در سایت مرکز آمار قابل مشاهده است. بنابراین مثلا چندگانگی بیان تورم از سوی مسوولان دال بر ارائه آمار غلط نیست بلکه ممکن است هر مسوول یکی از این ارقام را بیان کند البته از عنوان آنها مشخص است که منظور کدام نرخ است ولی تشخیص این مساله به میزان آگاهی و سواد آماری مردم نیز برمی‌گردد. به این ترتیب بهتر است چاره‌جویی در این مورد را از مردم آغاز کنیم؛ چراکه باید تلاش کنیم تا سواد آماری مردم را افزایش دهیم و سعی کنیم تا مردم شاخص‌های آماری را بهتر بشناسند و بیان متفاوت مسوولان برای آنها شبهه ایجاد نکند. دوگانگی ارائه آمار رسمی از سوی مرکز آمار و بانک مرکزی امری است که همواره در میان کارشناسان و مسوولان اقتصادی کشور است، این مساله را چطور ارزیابی می‌کنید؟ یکپارچه بودن نظام آمار کشور یکی از مسائلی است که باید مورد توجه قرار گیرد. در رابطه با شاخص‌های اصلی در آمارهای رسمی علاوه بر مرکز آمار که طبق قانون مرجع اصلی ارائه اطلاعات است، بانک مرکزی نیز ارقامی را تهیه و اعلام می‌کند؛ اما انتخاب اینکه نهایتا کدام آمار منتشر شود از سوی شورای عالی آمار کشور صورت می‌گیرد. به این ترتیب در رابطه با شاخص‌های اصلی همواره اعداد و ارقام متفاوتی از سوی این دو مرکز ارائه می‌شود. حال ممکن است بعضی مسوولان اطلاعات مرکز آمار را بیان و برخی دیگر اعداد و ارقام بانک مرکزی را اعلام کنند که مسلما این مساله از دیدگاه مردم تا حدودی از شفافیت اطلاعات ارائه شده می‌کاهد. البته دولت یازدهم در راستای ایجاد یکپارچکی اطلاعات اقدامات شایسته و قابل تقدیری انجام داده تا دوگانگی نظام آماری کشور به حداقل برسد. در همین راستا در برنامه ششم توسعه نیز پیشنهادات خود را در قالب تبصره‌هایی ارائه کرده است که یکپارچگی نظام آمار را توسعه دهد. در اقتصاد ایران محدودیت‌هایی در بودجه و امکانات و گاهی در میزان دسترسی به تکنولوژی و دانش وجود دارد که بر کسی پوشیده نیست؛ اما مرکز آمار در زمینه‌های تخصصی با حداکثر امکانات در دسترس فعالیت می‌کند که جایگزینی تبلت به جای پرسشنامه‌های مکتوب یکی از آنها است؛ اما بطور کل باید انتظارات را بر پایه امکانات موجود قرار دهیم. مرکز آمار به واسطه ارتباطات فرامرزی و با پیروی از دستورالعمل‌های بین‌المللی فعالیت‌های خود را به صورت دقیق و کارشناسی شده پیش می‌برد و دستورالعمل‌های استاندارد بین‌المللی را برای تهیه آمارهای خود مورد استفاده قرار می‌دهد. جلب اعتماد مردم برای ارائه اطلاعات صحیح و دقیق به ماموران آماری، با استفاده از چه راهکارهایی میسر خواهد بود؟ برای بهبود شرایط پاسخگویی مردم در جمع‌آوری اطلاعات آماری باید فرهنگ‌سازی گسترده و مناسبی صورت پذیرد. در این فرصت جای دارد تا بیان کنم که مرکز آمار ایران در راستای آرمان‌های خود و پایبندی به رسالت‌های حرفه‌یی خود تمامی آمار و ارقام و اطلاعات افراد را به صورت محرمانه نگه می‌دارد؛ بطوری که این اطلاعات به هیچ عنوان در اختیار هیچ سازمان یا نهادی قرار نمی‌گیرد و تنها در راستای محاسبات آمارهای رسمی مورد استفاده قرار می‌گیرد. بنابراین در این زمینه باید فرهنگ‌سازی شود تا مردم بدانند جمع‌آوری این اطلاعات فقط و فقط در راستای بهبود برنامه‌ریزی‌های کلان کشور است و بدانند اگر اطلاعات دقیق ارائه کنند مسلما در برنامه‌ریزی‌های کشور اثرگذار خواهد بود. به این ترتیب دولت باید برای جلب اعتماد مردم در این زمینه چاره‌اندیشی کند و با فرهنگ‌سازی مناسب به مردم القا کند که از اطلاعات ارائه شده توسط آنها به مرکز آمار ایران محرمانه باقی خواهد ماند و تنها در برنامه‌ریزی‌های کشور استفاده خواهد شد.
