تب کاهش قیمت در بازار نفت
برگزاری نشست بی‌نتیجه اوپک پیش‌بینی‌های کاهش قیمت نفت را محتمل‌تر از قبل نشان می‌داد و حتی برخی خبرهایی که در دقایق ابتدایی پایان نشست وزرای اوپک منتشر شد نیز توانست بازار نفت را متاثر کرده و قیمت‌ها را کمی پایین بیاورد.
با این حال رایزنی‌ها برای کاهش تولید و ایجاد شرایط افزایش قیمت نفت همچنان ادامه دارد به گونه‌ای که رییس سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام و وزیر انرژی نیجریه از نشست اضطراری در صورت ادامه کاهش قیمت نفت صحبت کرده است. امانوئل کاچیکوا به خبرگزاری روسی اینترفاکس گفته است: «انتظار می‌رود که در فوریه سال آینده شاهد روند افزایشی قیمت نفت باشیم. اگر این اتفاق نیفتد، واضح است که اوپک به برگزاری نشست بسیار اضطراری نیاز خواهد داشت. این سازمان در صورتی که قیمت‌ها تا ماه فوریه افزایش نیابد، نشست اضطراری برگزار خواهد کرد.»
این در حالی است که اوپک در ٤ دسامبر، تصمیم گرفت تا سطح تولید کنونی خود در حدود 31/5 میلیون بشکه در روز را با وجود مازاد عرضه در بازار حفظ کند. به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از اعتماد ، این امر سبب شده تا در روزهای گذشته زمزمه کاهش قیمت نفت در بازار به گوش برسد و حتی برخی پیش‌بینی‌ها از رسیدن قیمت نفت به ٢٠ دلار هم خبر می‌دهند؛ پیش بینی‌هایی که حکایت از مازاد غیر قابل پیش بینی نفت در بازار دارد. سیدمحمدعلی خطیبی نماینده سابق ایران در اوپک که خود از پیش‌بینی‌کننده‌های سقوط قیمت نفت به ٢٠ دلار است، بند جنجالی در نشست اخیر اوپک را عامل کاهش قیمت عنوان می‌کند و می‌گوید: «پس از پایان نشست ۱۶۸ اوپک شیب کاهش قیمت جهانی نفت تندتر شده است، عدم تعیین سقف تولید نفت اوپک و گنجاندن بندی در بیانیه پایانی این نشست، از مهم‌ترین دلایل کاهش شدید قیمت طلای سیاه پس از جلسه ۱۶۸ اوپک بوده است.
در طول چند سال گذشته همواره سقفی برای تعیین اوپک تعیین شده بود، در آخرین تصمیم‌گیری سقف تولید روزانه ۳۰ میلیون بشکه‌ای برای کشورهای اوپک تعیین شده بود که در پایان نشست ۱۶۸، کشورهای عضو این سازمان حتی روی سقف ۳۰ میلیون بشکه‌ای هم به توافق نرسیده‌اند. در طول فعالیت ۵۵ ساله اوپک، همواره مهم‌ترین سیاست این سازمان تامین ثبات بازار نفت در کوتاه‌مدت و بلندمدت بوده است. بندی که در آخرین نشست در بیانیه پایانی گنجانده شد اعضای اوپک را متعهد به تامین ثبات بازار در بلندمدت کرد، به عبارت دیگر، در این بند نامی از تامین ثبات بازار در کوتاه و میان مدت برده نشده که این مهم‌ترین علامت به بازار برای کاهش بیشتر قیمت‌های نفت در طول دو هفته گذشته تاکنون بوده است.»
وی با تاکید بر اینکه با گنجاندن این بند جنجالی در بیانیه پایانی نشست ۱۶۸ اوپک به نظر می‌رسد استراتژی‌های کلان و ۵۵ ساله این سازمان دستخوش تغییرات گسترده‌ای شده است، ادامه می‌دهد: «در حالی‌که در طول ۵۵ سال گذشته استراتژی اعضای اوپک تامین ثبات بازار نفت در کوتاه‌مدت و میان مدت بوده است اما به یک‌باره در پایان نشست ۱۶۸ اوپک این استراتژی از کوتاه‌مدت به بلندمدت تغییر پیدا کرده است. بررسی تحولات چند هفته اخیر بازار نفت نشان می‌دهد این بازار به نوعی ترمز بریده است، قیمت نفت خام در طول دو سال گذشته از بشکه‌ای ۱۱۰ تا ۱۱۵ دلار هم‌اکنون به بشکه‌ای کمتر از ۳۵ دلار کاهش یافته و این زنگ خطر را برای تمامی کشورهای تولیدکننده و صادرکننده نفت به صدا درآورده است.»
خطیبی البته همگرایی و مذاکرات بیشتر بین اعضای اوپک و نانو اوپک را موجب بهبود شرایط می‌خواند و می‌گوید: «باید تحرک بیشتری بین اعضای اوپک اتفاق بیفتد، زیرا در حال حاضر به جز کشور ونزوئلا تقریبا اکثر کشورهای عضو اوپک غیرفعال هستند و تحرکی برای بهبودی وضعیت بازار نفت نشان نمی‌دهند. هم‌اکنون ذخیره‌سازی نفت خام در اکثر کشورها در سطوح بسیار بالایی قرار دارد که افزایش آمار ذخیره‌سازی نفت منجر به کاهش قیمت طلای سیاه در بازار خواهد شد. براساس پیش بینی موسسات بین‌المللی این احتمال وجود دارد که قیمت نفت به بشکه‌ای ۲۰ تا ۲۵ دلار کاهش یابد.» پیش‌بینی کاهش ۱۰ دلاری در ۲۰۱۶ در همین راستا موسسه رتبه‌بندی مودیز پیش‌بینی قیمت نفت در سال آینده را نسبت به پیش‌بینی قبلی ۱۰ دلار دیگر کاهش داد و ۴۳ دلار اعلام کردو تاکید کرده است: «با توجه به سطح بالای عرضه که می‌تواند با لغو تحریم‌های ایران افزایش یابد، بر این اساس برآورد قیمت نفت برنت از ٥٣ دلار به ٤٣ دلار کاهش خواهد یافت. همچنین براساس پیش‌بینی مودیز برای نفت خام امریکای شمالی، وست تگزاس اینترمدییت نیز از ٤٨ دلار به ٤٠ دلار کاهش یافته است. مودیز پیش‌بینی کرد که تقاضای جهانی برای نفت در سال آینده حدود ٣/١ میلیون بشکه در روز افزایش یابد که این رقم از برآورد پیشین این موسسه بیشتر است. ارزیابی مودیز از مصرف نفت در امریکا، چین و روسیه نیز افزایشی است. در گزارش مودیز آمده است، رشد تولید اوپک اثر افزایش تقاضا را خنثی کرده است و به افزایش سریع ذخایر نفت منجر می‌شود و این روند با افزایش محدود قیمت‌ها در سال آینده نیز ادامه خواهد داشت. همچنین لغو تحریم‌های ایران بر مازاد عرضه خواهد افزود. قیمت نفت در هر یک از سال‌های ٢٠١٧ و ٢٠١٨ تنها ٥ دلار افزایش قیمت خواهد داشت.تری مارشال معاون ارشد مودیز گفت: «رشد مصرف با افزایش عرضه تطابق ندارد. مصرف این ذخایر عظیم جهانی زمان‌بر است و این امر با احتمال عرضه جدید از سوی ایران ترکیب شده است... ما انتظار داریم که قیمت پایین نفت برای مدت طولانی‌تری از پیش‌بینی گذشته ادامه یابد.» احتمال افت ۵ دلاری قیمت نفت فریدون برکشلی، رییس اسبق امور مجامع اوپک هم نظری همچون خطیبی دارد و وی نیز از کاهش قیمت نفت صحبت می‌کند وی البته به جای ١٠ الی ٢٠ دلار از کاهش ٥ دلاری قیمت نفت صحبت می‌کند و معتقد است: «افزایش قیمت نفت نیازمند همکاری سایر تولیدکننده‌های مهم غیر عضو اوپک حتی امریکاست، ایران تنها با افزایش ظرفیت تولید نفت می‌تواند درجنگ سهمیه‌هایی که عربستان، روسیه و امریکا بازیگران آن هستند پیروز شود. کشورهای روسیه، عربستان و امریکا تاثیر مهمی بر بازار نفت دارند و شرایط کنونی مانند شرایط دهه ٨٠ میلادی است؛ در سال‌های ٨٥ و ٨٦ میلادی چنین شرایطی تجربه شده بود. در این وضعیت تولیدکنندگان سعی می‌کنند که تولید خود را متناسب با ظرفیت تولید افزایش و بیشترین حجم را وارد بازار نفت کنند. تفاوت شرایط کنونی با دهه ٨٠ این است که حجم تقاضا به‌شدت در حال کاهش است؛ چین که در ١٠ سال گذشته موتور مصرف انرژی در جهان بوده است از نفس افتاده است. علاوه بر چین، اروپا نیز دوران رکود را تجربه می‌کند و تقاضای آن برای انرژی پایین آمده است و از سوی دیگر این اتحادیه در تلاش است که وابستگی خود را به گاز و نفت کاهش دهد و انرژی‌های نو را جایگزین کند. این وضعیت دو تا سه سال ادامه خواهد داشت و بعد از آن تقاضای آنها برای انرژی افزایش خواهد یافت. در این صورت شاهد افزایش قیمت نفت خواهیم بود. افزایش عرضه موجب شده ذخایر نفتی کشورها اشباع شود؛ رقم این ذخیره‌سازی در هفت سال گذشته بی‌سابقه بوده است. این موضوع نیز فشار مضاعفی بر بازار تحمیل کرده است. بنابراین کاهش قیمت نفت باز هم متصور است.»
اوپک به تنهایی قادر به مدیریت بازار نیست وی با تاکید بر اینکه اوپک باید سعی کند که به بازار بفهماند برای جلوگیری از کاهش قیمت نفت و ثبات بازار نیاز به مسوولیت جمعی است اظهار کرد: «اوپک به تنهایی قادر نیست بازار را مدیریت کند. همکاری کشورهای تولیدکننده نفت غیر اوپک نیز و حتی امریکا برای این امر نیاز است. در واقع مدیریت فرااوپکی برای مدیریت بازار نفت لازم است. اکنون نیاز به اوپکی داریم که بتواند کشورهای مهم تولیدکننده نفت را متحد کند.» برکشلی درباره زمان پایان جنگ سهمیه‌ها گفت: «الان مازاد ظرفیت تولید در بازار نفت وجود ندارد و همه تولیدکنندگان نفت با تمام توان در حال تولید هستند. حتی لیبی هم با تمام توان در تلاش است به بازار نفت بازگردد. هم‌اکنون ظرفیت تولید کشورها شفاف است و کشوری نمی‌تواند درباره ظرفیت تولید خود بلوف بزند. در واقع ظرفیت تولید عربستان حدود روزانه 10/5 میلیون بشکه در روز است و ظرفیت تولید بالفعل بیش از این رقم را ندارد. ظرفیت تولید ١٢ میلیون بشکه‌ای که از سوی این کشور اعلام می‌شود بلوفی بیش نیست. با وجود این موضوع اگر تقاضا برای نفت تقویت نشود، شاهد بحران خواهیم بود. برخی افراد اعلام کرده‌اند که برای بازگشت قیمت نفت به روال سابق زمانی بین پنج تا ١٠ سال نیاز است، اما من معتقدم که از اواخر سال ٢٠١٦ یا ابتدای سال ٢٠١٧ شاهد افزایش قیمت نفت خواهیم بود و اوپک در این سال دوباره به پشت فرمان مدیریت بازار باز خواهد گشت.»
زمانی برای مذاکره با عربستان وی حتی تاکید می‌کند: «در این فاصله دیگر انتظار کاهش جدی قیمت نفت را نخواهیم داشت. این موضوع بستگی به شرایط منطقه دارد. حدود پنج تا شش دلار کاهش قیمت نفت مربوط به تحولات خاورمیانه است. اگر بحران‌های خاورمیانه ادامه یابد یا تشدید شود انتظار افزایش یک تا دو دلاری قیمت نفت وجود خواهد داشت اما در صورت استقرار امنیت نسبی در این منطقه پنج تا شش دلار دیگر قیمت‌ها کاهش می‌یابد. ایران باید با تمام قوا ظرفیت تولید نفت خام خود را افزایش دهد. در بازار نفت، قدرت از آن بشکه‌هاست. اگر امروز ایران قدرت تولید روزانه پنج میلیون بشکه نفت خام را داشت، عربستان هرگز جرات نمی‌کرد در این حد تولید کند. در جنگ سهمیه‌ها بشکه‌ها حرف می‌زنند. در این صورت اگر عربستان با تولید ١٠ میلیون بشکه قیمت نفت را به ٤٠ دلار می‌رساند، ایران با تولید پنج میلیون بشکه قیمت را به ٣٠ دلار کاهش می‌دهد در این شرایط کشورهای تولیدکننده متوجه خواهند شد که برای ثبات قیمت نفت باید همکاری کنند چرا که کشوری مانند عربستان متوجه خواهد شد که اگر ذخایر ارزی‌اش تا پنج سال کاهش قیمت نفت را پوشش می‌دهد با این شرایط ذخایر ارزی‌اش تا سه سال کفایت می‌کند. پس این‌گونه می‌توان این کشور را به پای میز مذاکره کشاند و از موضع برابر درباره قیمت و بازار نفت گفت‌وگو کرد.»
