اقتصاد آنلاین – سیده زهرا محمودی؛ التهاب در بازار نهاده‌های دامی، یکی از بزرگ‌ترین کابوس‌های دامداران و مرغداران در این روزهاست؛ دامداران و مرغداران در تامین نهاده‌های دامی خود با مشکل مواجه هستند و این موضوع سبب شده تا آینده صنعت مرغدارای و دامداری کشور در هاله‌ای از ابهام فرو رود. ارز ترجیحی یکی از بزرگ‌ترین دلایل التهاب در این بازار بوده و هیچ اراده‌ای برای حذف آن وجود ندارد.
حدود ۲سال است که بازار نهاده‌های دامی روزی خوش به خود ندیده است؛ این نهاده‌ها که همان خوراک اصلی دام و طیور محسوب می‌شود، یا به دست تولیدکننده نمی‌رسد و یا تولیدکننده با مشقت‌های فراوان آن را با قیمت بالا دریافت می‌کند؛ این موضوع در حالیست که نهاده‌های دامی مشمول ارز ترجیحی بوده و سالانه یارانه زیادی بدان اختصاص می‌یابد.
از همان روز نخستی که ارز ترجیحی، به نهاده‌های دامی اختصاص یافت، فعالان صنعت خواستار حذف آن شدند و عواقب حاصل از تخصیص ارز ترجیحی بر نهاده‌های دامی را هشدار دادند؛ اما تا به امروز هیچ توجهی به این هشدارها نشده و ارز ترجیحی در این بازار همچنان برقرار است؛ به تبع رانت و فساد حاصل از ارز ترجیحی نیز ادامه دارد. البته بسیاری معتقدند مساله نبود نهاده نیست؛ چرا که نهاده در بازار آزاد وجود دارد و این موضوع خود به خوبی نشان می‌دهد که ارز ترجیحی است که نمی‌گذارد این بازار آرام بگیرد.
چرا بازار نهاده‌های دامی باید سامان یابد؟
سامان یافتن بازار نهاده‌های دامی، یکی از الویت‌های اصلی حال حاضر در بخش کشاورزی محسوب می‌شود؛ چراکه نه تنها قیمت نهایی گوشت و مرغ شدیدا به این نهاده‌ها بستگی دارد، بلکه آینده صنعت دامداری و مرغداری نیز، به آینده بازار نهاده‌های دامی وابسته است.
در صورتی که مشکلات تولیدکنندگان در بحث تامین نهاده‌های دامی تداوم یابد، از سویی شاهد کاهش تولید مرغ و گوشت خواهیم بود؛ چراکه نهاده‌های دامی اصلی‌ترین مولفه در تولید مرغ و گوشت به حساب می‌آید و در صورتی که تامین نشود، مرغ و گوشت نیز تولید نخواهد شد. کاهش تولید مرغ و گوشت هم چیزی جز افزایش قیمت آن به دنبال نخواهد داشت.
به دلایل یادشده، سامان‌دادن بازار نهاده‌های دامی امری بسیار مهم محسوب می‌شود و باید جز الویت‌های اصلی سیاستگذاران این حوزه قرار گیرد؛ اما چگونه می‌توان این بازار را سامان داد و چرا تاکنون فکری به حال آن نشده است؟
حذف ارز ترجیحی؛ تنها راه حل سامان یافتن بازار نهاده‌ها
برای سامان دادن وضعیت یک بازار، باید بدانیم منشا اصلی مشکلات آن چیست و آن را حذف کنیم؛ در بازار نهاده‌های دامی نیز ارز ترجیحی اصلی‌ترین منشا تمام مشکلات در این بازار است و تمام مشکلات دقیقا از زمانی که ارز ترجیحی به نهاده‌ها تخصیص یافت، به وجود آمد.
تخصیص ارز ترجیحی به نهاده‌ها سبب شد تا عده‌ای از رانت حاصل از این ارز بهره برند و نهادهای که یارانه زیادی به آن اعطا شده بود، سر از بازار آزاد درآورد. دامداران و مرغداران نیز برای اینکه تولیدشان با مشکل مواجه نشود، چاره‌ای نداشتند جز اینکه نهاده را از بازار آزاد بخرند. بنابراین بودجه هنگفتی به نهاده‌های دامی اختصاص یافت و نهاده گران قیمت به تولیدکننده و محصول گران نیز به مصرف‌کننده رسید. از سویی دیگر نیز هر روز اخباری مبنی بر قاچاق نهاده‌های دامی در حال انتشار است؛ در واقع یارانه حاصل از نهاده نه به تولیدکننده می‌رسد و نه مصرف‌کننده و سودجویان تنها کسانی هستند که از این یارانه منفعت می‌برند.
در حال حاضر نیز تقریبا همه فعالان این صنعت می‌خواهند که ارز ترجیحی حذف شود و به جای پرداخت یارانه به ارز ترجیحی که مشخص هم نیست سر از کجا در می‌آورد، به صورت مستقیم به مصرف‌کننده یارانه دهند.
نهاده‌ها در گمرک فاسد می‌شود
یکی دیگر از مسایلی که در شرایط فعلی، رمق را از تولیدکنندگان گرفته، خرید نهاده است؛ بسیاری از تولیدکنندگان دیگر حتی برای خرید نهاده از بازار آزاد نقدینگی ندارند؛ چرا که هزینه چند ماه نهاده را پرداخت کردند و هنوز نهادهای به دستشان نرسیده است و در شرایطی که نهاده‌ها در گمرک فاسد می‌شود، تولیدکنندگان به دلیل نبود نقدینگی و نهاده، مجبور به کشتن دام‌های مولد خود هستند.
در خصوص علت عدم ترخیص نهاده‌ها از گمرک نیز موارد مختلفی عنوان می‌شود؛ از عدم تخصیص ارز گرفته تا حمل و نقل و کرایه؛ اما هنوز دقیقا مشخص نیست که علت این موضوع چیست و چرا نهادهای که به گفته خود فعالان این صنعت می‌تواند التیامی بر بازار باشد، در گمرک دپو شده است.
خام‌فروشی نهاده‌ها متوقف نمی‌شود
خام‌فروشی نهاده‌های دامی مساله دیگری است که فعالان صنعت بدان منتقدند؛ خام‌فروشی نهاده‌ها سبب می‌شود که اتلاف منابع را در این زمینه داشته باشیم و در این خصوص نیز با وجود هشدارهای بسیار زیاد، هنوز اقدامی صورت نگرفته و نهاده به جای اینکه به کارخانه‌جات خوارک تحویل داده شود، به صورت مستقیم به دامدار می‌رسد.
در موضوع خام‌فروشی نهاده‌های دامی نیز وزارت جهاد تنها مقصر ماجراست؛ اما وزیر جهاد کشاورزی، حاضر به پذیرش قصور خود در این قضیه نیست و نه تنها هیچ اقدامی برای توقف این امر انجام نمی‌دهد، بلکه خود را نیز در این موضوع بدون تقصیر می‌داند و تمام اتهامات را رد می‌کند.
فارغ از اینکه مقصر در بحث تامین نهاده‌های دامی و این آشفته‌بازار چه کسی و یا چه چیزی است، باید توجه داشته باشیم که آشفتگی بازار نهاده‌های دامی به سایر بازارها نیز رسوخ یافته و تمام بازارها وابسته دو سال است که به سبب این آشفتگی التهابات فراوانی را تجربه می‌کنند.
اگر ارز ترجیحی نهاده‌های دامی حذف نشود، قیمت مرغ حتی به بیش از آنچه اکنون هست می‌رسد؛ چناچه دیدیم که با وجود تخصیص نهاده، قیمت مرغ به ۶۰هزار تومان رسید و در صورت تداوم وضعیت، شرایط از این هم بدتر خواهد شد. شرایط بازار دام هم در این روزها مشخص است؛ دام‌های مولد به علت نبود نهاده کشته، قاچاق و یا با قیمت پایین به دلال فروخته می‌شود؛ دلال هم دامی را که ارزان خریداری کرده با قیمتی بالا به مصرف‌کننده به فروش می‌رساند؛ چناچنه در همین روزها یکی از فعالان این صنعت اظهار داشت قیمت تمام‌شده تولید بین ۹۰ تا ۱۰۰هزار تومان است اما قیمت گوشت کمتر از ۱۴۵هزار تومان نیست.
تمام اتفاقاتی که در حال حاضر در بازار گوشت، مرغ و... رخ می‌دهد، حاکی از شکست سیاست ارز ترجیحی است. باید قبول کرد که ارز ترجیحی کالا را با قیمت ارزان به دست تولیدکننده و مصرف‌کننده نرساند و به هیچ روشی هم چنین چیزی حاصل نخواهد شد؛ البته که در حال حاضر همه این موضوع را پذیرفته‌اند جز سیاستگذاران.
