اقتصاد آنلاین- محبوبه فکوری: صنعت سیمان هم از زیر تیغ قیمتگذاری های دستوری و سیاست های غلط نرخگذاری وزارت صنعت، معدن و تجارت در حوزه معدن مصون نمانده و اکنون بسیاری از تولیدکنندگان با نوع مدرنی از نرخگذاری دستوری مواجه هستند که آنها را در مسیر تولید و سرمایه گذاری دچار مشکل می کند. حمید فرمانی، رئیس هیئت مدیره انجمن صنفی سیمان در گفتگوی مشروح با اقتصاد آنلاین به بررسی ابعاد و آثار قیمتگذاری دستوری بر صنعت سیمان پرداخته و می گوید: انتقادات زیادی بر روی شیوه برخورد وزارت صمت در بورس کالا برای قیمتگذاری سیمان و تعیین کف عرضه وجود دارد و هر شرکتی که کف عرضه دستوری را رعایت نکند، در هفته بعد باید محصول خود را با سه درصد کاهش قیمت عرضه نمایند که این مشکلات زیادی را برای صنایع ایجاد کرده و یک نوع قیمتگذاری دستوری است.مشروح این مصاحبه در پی می آید:
اقتصاد آنلاین: با توجه به مجموعه شرایطی که شرکت های سیمانی دارند، موضوعاتی همچون قیمت گذاری های دستوری از یک سو و تامین به موقع و پایدار انرژی از جمله برق فشار زیادی را به شرکت ها وارد کرده است. در شرایط کنونی و علیرغم همه این محدودیت ها، شرکتهای سیمانی با چه شرایطی به مسیر خود ادامه می دهند؟
حمید فرمانی: صنعت سیمان ایران بالغ بر ۸۰ سال قدمت دارد و هم اکنون ظرفیت آن به ۸۸ میلیون تن رسیده است و ایران، ششمین کشور دنیا در حوزه ظرفیت سیمان به شمار می رود که این جایگاه هم قابل افتخار است و هم با توجه به مشکلاتی که دارد باید در مسیر رفع این مشکلات تلاش کرد. این صنعت ظرف سالهای گذشته از تکنولوژی های روز عقب مانده و متاسفانه به جهت عدم تزریق ایده های جدید، صنعت سیمان در یک سری محصولات خاص محدود شده و همچون پراید که سالها تولید شده و نوآوری و خلاقیتی در آن به کار گرفته نشد، 50 سال بر اساس کشش بازار با تیپ های تولیدی خاص صرفا حرکت کرده و نوآوری و تیپ های جدید سیمانی مغفول مانده است؛ هر چند که تولیدکنندگان سیمان در ایران دانش و توانایی تولید سیمانهای تیپ جدید را دارند. دلایل زیادی هم برای این عدم تجاری سازی وجود دارد؛ به نحوی که شرکتها علیرغم توانایی برای تولید سیمان هایی با مصرف انرژی پایین تر یا تولید CO2 کمتر نظیر سیمان های ال سی تری یا سیمان های آمیخته، به سمت تجاری سازی این سیمان ها نرفته اند. هم اکنون این صنعت به جایی رسیده است که علیرغم اینکه در دنیا این صنعت به جهت نقشی که در توسعه و آبادانی هر کشوری ایفا می کند، به عنوان یک صنعت راهبردی شناخته می شود، اما در ایران این نقش کمرنگ است؛ این در حالی است که صنعت سیمان پیشران چندین صنعت از جمله در حوزه عمران، حمل و نقل و ساختمان است و می تواند نقش مهمی در فعال سازی این صنایع ایفا کند؛ در حالیکه علیرغم این نقش مهم به دلیل مسائل مرتبط با قیمتگذاری دستوری که از سوی دولت اعمال شده و با توجه به اینکه به هر دلیلی وضعیت اقتصادی نامناسبی در کشور حاکم است که ضرورت کنترل های قیمتی را دوچندان می کند، در صنعت سیمان نیز این کنترل ها محسوس است و بزرگنمایی زیادی روی نقش این کالا در بهای تمام شده ساختمان صورت می گیرد و این بهانه ای برای کنترل های شدید قیمتی شده است که این کنترل ها باعث شده تا شرکتها از توانمندی مالی برای بحث های نوسازی و توسعه خود باز بمانند و در حال حاضر، درآمدهای ناکافی شرکتهای سیمانی جنبه استمرار تولید و ادامه حیات پیدا کرده است و علاقمندی برای ایجاد طرح های توسعه ای وجود نداشته و یا در زنجیره تامین انرژی، انگیزه ای از سوی شرکتهای برای احداث نیروگاه یا به کار بستن تکنولوژی های نوین در این حوزه وجود ندارد؛ چراکه درآمدها اجازه چنین عملکردی را نمی دهد. در حوزه صادرات به عراق، این کشور نیاز زیادی به خرید سیمان از ایران داشت و سرریز اصلی مازاد نیاز تولید داخلی سیمان به سمت این کشور هدایت می شد؛ اما اکنون عراق مشکل تامین انرژی خود را حل کرده است و کارخانه سیمان خود را فعال کرده اند و خود عراق نیز، مازاد ظرفیت و عرضه سیمان دارد و خرید از ایران از جذابیت بسیار کمی برخوردار است؛ به این معنا که صرفا کلینکر ایران به عراق صادر می شود و به جهت اینکه تقریبا خرید کلینکر از ایران برای عراقی ها به صرفه است، پس از سایش، آن را در کیسه های عراقی بسته بندی کرده و ارزش برند آن را از آن خود می کنند. در حال حاضر مشکلاتی که گریبانگیر شرکتهای سیمانی است، تامین انرژی در فصل سرما است که هم متاسفانه از هفته آینده برق شرکتهای سیمانی دچار محدودیت شده و این به مسائل و مشکلات ناشی از اعمال محدودیت در حوزه گاز نیز اضافه می شود؛ به نحوی که بیش از 50 درصد از برق مورد نیاز شرکتهای سیمانی تا پایان فصل سرد و نیمه اسفندماه سال جاری، با محدودیت مواجه خواهد شد. تا پیش از این شرکتهای سیمانی منتظر قطع گاز و جایگزینی با سوخت مازوت بودند، اما اکنون مشکل قطعی برق هم به این محدودیت ها اضافه خواهد شد و کار را برای تولیدکنندگان سخت تر خواهد کرد و این امر، توان تولید و تحویل شرکتها را تحلیل داده و ممکن است که بازار از این حیث دچار التهاباتی شود که امیدواریم با همکاری که نهادهای مرتبط از جمله تامین کنندگان انرژی در حوزه گاز، مازوت و برق انجام می شود، این محدودیت را به حداقل برسانیم و بازار را مدیریت نماییم.
اقتصاد آنلاین: هم اکنون میزان تولید سیمان کشور چقدر است؟
فرمانی: هم اکنون ۷۵ شرکت فعال اعم از تولیدکنندگان سیمان سفید و سیمان خاکستری در کشور مشغول به فعالیت هستند که ظرفیت ۸۸ میلیون تنی تولید را هدایت می کنند. تولید سیمان کشور هم اکنون ۷۰ میلیون تن است که پیش بینی ما این است که این تولید به بالغ بر ۷۲ میلیون تن نیز در سال جاری برسد. عمده این سیمان معادل ۵۵ میلیون تن مصرف داخلی خواهد شد که اگر اجرای نهضت ملی مسکن کلید بخورد و پروژه به سطح مصرف سیمان برسد، سهم مصرف داخلی تا ۶۰ میلیون تن نیز رشد خواهد کرد که باید به این رقم، صادرات ۱۰ تا ۱۲ میلیون تنی را هم اضافه کرد.
اقتصاد آنلاین: بازارهای هدف صادراتی در حال حاضر در چه کشورهایی خلاصه می شود؟
فرمانی: هم اکنون کل صنعت تولیدات خود را به صورت فوب به فروش می رساند به این معنا که تحویل در بنادر مبدا و روی عرشه کشتی است ولی عمدتا خریداران که به سمت مقاصد صادراتی انتقال می دهند، بار را به سمت عراق، هند، کشورهای حوزه CIS و کشورهای آفریقایی و حاشیه خلیج فارس حمل می نمایند؛ ضمن اینکه عمان نیز یک بازار بسیار جدی است.
اقتصاد آنلاین: آیا سیمان ایران به لحاظ قیمتی در دنیا قابل رقابت است؟
فرمانی: قیمتها در حوزه صادراتی رقابتی است و سیمان ایران مزیت رقابتی را به لحاظ قیمت انرژی دارد.
اقتصاد آنلاین: هم اکنون هزینه حمل در دنیا بسیار بالا رفته است.
فرمانی: برخی از بازارها مثل بنگلادش به خاطر هزینه حمل از دست رفته اند، اما بازارهای جدیدی نیز جایگزین آن شده اند.
اقتصاد آنلاین: با توجه به سطح روابط کنونی میان ایران و روسیه، در فضای بازار روسیه نیز آیا صادرکنندگان سیمان عملیات اجرایی را آغاز کرده اند؟
فرمانی: بله حمل بار آغاز شده است ولی میزان بالا نیست؛ مشکل ناوگان حمل در این بازار وجود دارد، اما اگر کشتی مهیا باشد، هم مشتری روس برای سیمان ایران وجود دارد و هم تولیدکنندگان سیمان ایرانی تمایل به صادرات دارند. این یک جبهه جدید صادراتی برای سیمان ایران است؛ اما عمده مشکل صادرات سیمان به روسیه موضوع حمل بار سیمان از طریق کشتی به این بازار است. کشتی به ندرت تامین می شود.
اقتصاد آنلاین: اشاره به موضوع قیمتگذاری دستوری در بازار سیمان داشتید. اکنون با مکانیزم هایی که دولت در نظر گرفته به نظر می رسد روی بحث های معدنی این سیاست ها متغیر است؛ در سیمان این فضای قیمتگذاری به چه شکلی است؟
فرمانی: اولا از خرداد سال گذشته برخی از شرکتها به صورت داوطلبانه وارد بورس کالا شدند و به صورت یک الزام و اجبار، کل صنعت از مهرماه سال گذشته ملزم گردید تا وارد بورس کالا شده و کانال توزیع و فروش خود را بورس کالا قرار دهند. اتفاقات خوبی از مهرماه سال گذشته به جهت تامین نقدینگی مورد نیاز شرکتهای سیمانی، رخ داده و بورس کالا شرایط مناسب تری را برای صنعت به نسبت روش سنتی فروش ایجاد کرده است و همچنین در موضوع شفافیت نیز این ردپا وجود دارد و مشخص است که فروشنده و خریداران چه کسانی هستند و اطلاعات کاملا قابل ردیابی است. سامانه های نظارتی هم در این حوزه فعال هستند و می توانند مصرف کننده نهایی را رصد کنند، در حالیکه در گذشته رانت های زیادی در بازار بود و صرفا افراد خاصی توانایی داشتند که سیمان را از بازار خریداری نمایند و بازار را ملتهب می کردند، اما اکنون فرصت های منصفانه برای همه اشخاص حقیقی و حقوقی مصرف کننده سیمان که دارای صلاحیت و اهلیت خرید این کالا هستند در بورس کالا فراهم شده و فرآیند رانتی جمع شده است ولی به جهت حساسیت دولت روی قیمت سیمان، شکل اعمال نظر در موضوع قیمت سیمان مقداری با گذشته متفاوت شده است، یعنی اگرچه شرکتها به ظاهر در بورس کالا وارد شده اند و قیمتگذاری در مورد آنها نباید صورت گیرد، اما شکل کارشناسی و مدرنی این قیمتگذاری در حال انجام است. به نحوی که وزارت صنعت، معدن و تجارت کف عرضه ها را تعیین می کند که این کف عرضه نیز معمولا مازاد عرضه را رقم می زند و تلاش دولت این است که رقابتی شکل نگیرد و خرید و فروش ها در قیمت های پایه ای که این وزارتخانه تعیین می کند، صورت گیرد که این یکی از مشکلات صنعت سیمان است و خود ما نیز می دانیم عرضه هایی که رخ می دهد، در فصول سرد سال یعنی پاییز و زمستان جذب نمی شود، ولی وزارت صنعت معدن و تجارت اصرار دارد که این کف عرضه ها رعایت شود. در واقع مکانیزم وزارت صمت برای آن دسته از تولیدکنندگانی که کف عرضه را رعایت نمی کنند به نحوی است که شرکتهایی که کف عرضه را رعایت نکرده اند با محدودیت دریافت انرژی به خصوص در زمان هایی که کمبود انرژی وجود دارند مواجه خواهند شد و انرژی کمتری را به آن شرکت تحویل می دهد یا در مازاد عرضه ای که ماحصل همین تکلیف به عرضه حداقلی است، اگر عرضه به صورت کامل جذب نشود، 3 درصد قیمت کاهش می یابد و این کاری غیرمنصفانه برای شرکتها است؛ چراکه وزارت صنعت، معدن و تجارت به خوبی می داند که این کف عرضه ها قابلیت رعایت در برخی مقاطع زمانی را ندارند اما با اصرار خود تلاش دارد که این کف عرضه رعایت شود؛ در حالیکه اگر این کف عرضه هم رعایت نشود قیمت سه درصد در هفته بعد کاهش خواهد یافت. بورس کالا مخالف این تصمیمات وزارت صمت است چراکه این تصمیمات ماموریت اصلی بورس کالا را که باید محلی برای عرضه و خرید مشتریان باشد را زیرسوال می برد و قسمت عمده ای از وضعیت کنونی بازار سرمایه که متاثر از عملکرد شرکتها است، به دلیل همین تصمیمات این وزارتخانه است و تحت تاثیر منفی قرار می گیرد. شاید اگر امروز سیمان در مکانیزم منصفانه خود خرید و فروش شود، وضعیت شرکتهای سیمانی و P به E شرکتها این چیزی نبود که الان هست و به همین دلیل سهام شرکتهای سیمانی اکنون هیچ جذابیتی برای فعالان بازار سرمایه ندارد.
اقتصاد آنلاین: با توجه به مباحث این چنینی، آیا منابع جدیدی به بازار سرمایه تزریق می شود؟
فرمانی: خیر. حداقل ۱۵ سال است که هیچ منابع جدیدی به صنعت سیمان تزریق نشده و هیچ کس مجوز احداث یک کارخانه سیمان را نگرفته است و طرح توسعه جدیدی در دست اقدام نیست چراکه با درآمدهای کنونی، نرخ بازگشت سرمایه بالا نیست؛ شاید اغراق نباشد بگوییم که نرخ بازگشت سرمایه یک کارخانه سیمان با توجه به نرخگذاری های کنونی بیش از ۱۰۰ سال است. کل بازده اقتصادی این صنعت کمتر از دو درصد است.
اقتصاد آنلاین: برای راه اندازی واحد سیمانی که با تکنولوژی شرقی احداث شود، چقدر سرمایه نیاز است؟
فرمانی: به صورت نرمال احداث واحدهای صنعتی در این حوزه دارای ظرفیت یک میلیون تنی هستند و اکنون یک واحد یک میلیون تنی چینی با اقل تکنولوژی قابل اتکا برای تولید ۱۲۰ میلیون دلار است و اگر این تکنولوژی از کشورهای اروپایی وارد کشور شود، حداقل ۵۰ درصد بالاتر و حدود ۱۸۰ میلیون دلار است. با فرض اینکه یک خط ۱۲۰ میلیون دلاری تولید سیمان را از چین راه اندازی کنید باید حداقل با دلار ۳۰ هزار تومانی ۴۰۰۰ میلیارد تومان سرمایه گذاری کنید تا اگر در ظرفیت اسمی تولید کنید، کمتر از ۱۵۰ میلیارد تومان سود می کند؛ در حالیکه این اتفاق هم نمی افتد و صنعت به دلیل نبود بازار، حداکثر ۶۵ درصد ظرفیت خود را استفاده می کند. با فرض ۱۰۰ درصد ظرفیت اسمی تولید و با قیمت های جذاب در بازار تهران، ۱۰۰ تا ۱۵۰ میلیارد تومان سود می دهد.
اقتصاد آنلاین: همزمان با افزایش قیمت مسکن، رکود را هم تجربه می کنیم. نهضت ساخت مسکن به نظر نمی رسد که خیلی به صورت تقاضای فزاینده بر بازار سیمان اثرگذار باشد. تولیدکنندگان چقدر روی این طرح حساب کرده اند؟
فرمانی: یک میلیون واحد مسکن در سال در قالب این طرح که بنا بر فرضیات هر واحد ۱۰۰ متر با مشاعات در نظر گرفته شود، حدود ۱۰۰ میلیون مترمربع ساخت را شامل می شود که اگر هر مترمربع ۵ کیسه سیمان مصرف کند، ۵۰۰ میلیون کیسه سیمان می شود که تناژ ۲۵ میلیون تن را در برمی گیرد که این گپ بین ظرفیت دایر و آنچه تولید می شود، خواهد بود یعنی از یک جهت صنعت سیمان می تواند با ساخت این واحدها در ظرفیت کامل سیمان تولید کرده و تحویل بدهد. پس توانایی تامین سیمان مورد نیاز این پروژه را در حداکثر ظرفیت ممکن که یک میلیون مسکن در هر سال است را صنعت سیمان دارد ولی شروطی هم دارد که یکی از مهمترین آنها تامین پایدار انرژی است؛ به این معنا که اگر سه ماه برق صنعت و سه ماه هم گاز صنعت قطع شود، تولیدکنندگان قادر به تولید در ظرفیت کامل نخواهند بود و این رقم محقق نمی شود. هم اکنون بدون راه اندازی این نهضت، ۵۰ تا ۵۵ میلیون تن مصرف داخلی وجود دارد و با شرایط فعلی تامین انرژی که هم اکنون در حوزه برق و گاز برای صنعت سیمان به عنوان یک صنعت انرژی بر وجود دارد، قادر به تولید این میزان سیمان هستیم و اگر قرار باشد با توجه به همین شرایط، تقاضای مازادی به بازار وارد شود حتما دچار مشکل خواهیم شد مگر اینکه انرژی مورد نیاز صنعت به صورت پایدار تامین شود یا اینکه با کنترل صادرات بتوان این میزان را تامین کرد. این موضوع برای صنعت سیمان بسیار مهم است و می تواند شرایط را به گونه ای پیش برد که صنعت سیمان در ظرفیت اسمی خود تولید کرده و قیمت تمام شده پایین تری را ارایه دهد و هزینه سربار نیز کم خواهد شد و برای صنعت سیمان بسیار شرایط خوبی است.
اقتصاد آنلاین: میزان اشتغال مستقیم و غیرمستقیم در صنعت سیمان چقدر است؟
فرمانی: تولید هر میلیون تن سیمان، مستلزم به کارگیری ۵۰۰ نفر است که حدود ۵۰ هزار نفر به صورت مستقیم در صنعت سیمان مشغول به کار هستند ولی با توجه به پیمانکاری استخراج و معدن می توان به صورت مستقیم ۱۰۰ هزار نفر شاغل را در صنعت سیمان به صورت مستقیم متصور بود.
اقتصاد آنلاین: برنامه محدودیت برای صنعت سیمان که از هفته پیش رو قرار است آغاز شود، با چه کم و کیفی است؟
فرمانی: ۵۰ درصد از دیماند مورد نیاز شرکتها با محدودیت مواجه خواهد شد و اگر سرما بیشتر شود و اولویت با تامین برق خانگی باشد، این دیماند هم افزایش یابد.
