اقتصادآنلاین – آیناز افروزمنش؛ یکی از چالش‌های مدیریت شهری تهران طی سال‌های اخیر نحوه جمع‌آوری و دفن زباله بوده است. بیش از دو دهه پیش و زمانی که هنوز تراکم ساختمان‌ها در پایتخت به اندازه این‌روزها نبود، تهرانی‌ها هرشب زباله‌هایشان را راس ساعت 9 دم درب خانه می‌گذاشتند و وانت‌های شهرداری اقدام به جمع‌آوری زباله می‌کرد.
بعد از مدتی در نتیجه نگاه شهردار اسبق تهران و در عین حال تغییر شرایط زندگی در پایتخت، نحوه جمع‌آوری زباله نیز مکانیزه و ماشینی شد. در ابتدا از سطل زباله‌های پلاستیکی استفاده می‌شد اما بعد از مدتی کنار گذاشته شد و سطل زباله فلزی به شکل و شمایل فعلی مورد استفاده قرار گرفت.
اما در نهایت این شیوه جمع‌آوری زباله مشکلاتی داشت؛ تهرانی‌ها عادت هر شب ساعت 9 را کنار گذاشتند و هر ساعتی از روز اقدام به بیرون گذاشتن زباله‌هایشان کردند. در نتیجه این وضعیت سطل زباله‌ها در طول روز هم ظاهر آشفته‌ای پیدا کرد و بوی نامطبوعی داشت.
شهرداری برای جلوگیری از این وضعیت تعداد دفعات جمع‌آوری را افزایش داد و چند سالی است که روزی سه مرتبه سطل‌های زباله خالی می‌شود. به دلیل پر بودن همیشه سطل زباله‌ها امکان شستشوی آن به طور مرتب وجود ندارد.
از طرفی تفکیک زباله تر و خشک هم بعد از سال‌ها آموزش همگانی و در عین حال نبودن بسته‌های موثر برای اجرایی کردن آن هم هنوز نتیجه نداده و یکی دیگر از چالش‌های این حوزه محسوب می‌شود.
از همه این موارد که بگذریم سردرگمی در نحوه دفن زباله‌های پزشکی، تخطی بیمارستان‌ها از پروتکل‌های بی‌خطرسازی و نبود امکانات زیرساخت، وضعیت مدیریت پسماند در تهران را دچار وضع آشفته‌ای کرده است.
همه این موارد سبب شد تا شورای پنجم شهر تهران مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران را موظف کند طرحی جامع برای مدیریت پسماند شهر تهران تدوین کند. طرحی که بناست معضل چندساله بحران مدیریت پسماند تهران را حل کند.
سرانجام تدوین طرح جامع مدیریت پسماند
محمدحسین بوچانی، رییس مرکز مطالعات شهرداری تهران در پاسخ به پرسشی مبنی بر آخرین وضعیت تدوین طرح جامع پسماند شهر تهران به خبرنگار اقتصاد آنلاین گفت: طرح جامع مدیریت پسماند صرفا طرح جامع نیست و یک برنامه عملیاتی و تلفیقی نیز همراه آن وجود که درحال تدوین و پیگیری آن هستیم.
او ادامه داد: فصول و چارچوب اولیه طرح تمام شده و در این مرحله 18 خروجی درحال تنظیم است که بعدا در جلساتی که با مشاورین داریم به این خروجی‌ها می‌پردازیم. برای مثال در این طرح بررسی می‌شود که با سطل های زباله داخل شهر چه کنیم؟ آیا به همین منوال بمانند، کم و زیاد و یا حذف شوند. قاعدتا یکی از نتایج طرح جامع تعیین تکلیف سطل های زباله پیاده‌روها و معابر است.
بوچانی اضافه کرد: در اکثر کلان شهرهای دنیا حتی با مقتضیات فرهنگی اجتماعی تهران هم موضوع زباله گذاشتن در خیابان موضوعی کنار گذاشته شده است. در ساختمان‌ها برای اتومبیل یک پارکینگ طراحی می‌شود اما موضوع زباله که جزء لاینفک سکونت و شهرنشینی است در نظام شهرسازی توجه نمی‌شود.
رییس مرکز مطالعات شهرداری تهران با بیان اینکه در چک لیست نظام شهرسازی حتما به موضوع مکانی برای استقرار زباله در درون ساختمان‌ها خواهیم پرداخت، گفت: اما این سوال مطرح می‌شود که برای ساختمان‌های ساخته شده چه باید کرد؟ به تدریج بخشی از این مسئله را پیش می‌بریم که این هم یکی از خروجی‌های طرح جامع خواهد بود.
او با بیان اینکه طرح جامع مدیریت پسماند به چهار نوع پسماند می پردازد، گفت: پسماندهای خانگی، بیمارستانی، عمرانی و ساختمانی و صنعتی و خطرناک که به هر کدام از آن‌ها پرداخته می‌شود و ضوابط و مقرراتی ارائه خواهد.
بوچانی تاکید کرد: در قالب طرح جامع تلاش می‌کنیم از گفتار عبور کنیم و با مقتضیات شهر مجموعه‌ای از دستورالعمل‌های اجرایی بگذاریم. موضوع تفکیک از مبدا یکی از موضوعات مهم است که حتما به آن خواهیم پرداخت.
رییس مرکز مطالعات شهرداری تهران گفت: هر کشور متناسب با شرایطش برای زباله‌هایش تصمیم می‌گیرد مثلا در ژاپن به واسطه محدودیت زمین و انرژی یا در کشورهای اروپایی مثل آلمان موضوع زباله سوزی خیلی اهمیت دارد. به نحوی که از ابتدا به خروجی فکر می‌کنند و می خواهند در جهت تولید انرژی آن را بسوزانند اما در خیلی از کشورها به واسطه ارزان بودن انرژی و وفور انرژی‌های متعدد جذابیتی در تولید انرژی از زباله وجود ندارد.
وی ادامه داد: لذا بحث تفکیک از مبدا از زباله سوز مهم‌تر می‌شود؛ یعنی اقتصادی که ناشی از تفکیک از مبدا فعال‌تر از تولید انرژی است چون بازیافت را مهم‌تر از موضوع زبالهسوز می‌داند و متناسب با مقتضیات اقتصادی، اجتماعی و محیطی هر شهر یا کشور به یکی از سیاست‌ها خواهند پرداخت.
بوچانی گفت: در طرح جامع یکی از اولویت‌ها تعیین همین اولویت است که در زباله تهران به سمت زباله سوز یا تفکیک از مبدا برویم. اگر به طرف تفکیک از مبدا برویم به دنبال زبالهسوز نخواهیم رفت و زباله‌هایی که ارزش تولید انرژی دارند را تفکیک و بازیافت خواهیم کرد.
شهرهای بزرگ دنیا با زباله‌های عفونی چه می‌کنند؟
رییس مرکز مطالعات شهرداری تهران در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه در تمام دنیا با زباله‌های عفونی همین رفتار را می‌کنند یا نه تاکید کرد: این موضوع در قانون تعیین تکلیف شده است. بی‌خطرسازی زباله‌های بیمارستانی بر عهده شهرداری نیست و بیمارستان‌ها باید آن را بی‌خطر کنند و بعد طی تفاهم و قراردادی که با شهرداری‌ها یا سوزانده و یا دفن شوند.
او اضافه کرد: متاسفانه در درمانگاه ها و مطب‌ها کلی زباله تولید می شود که بخش عمده‌ای از آن وارد پسماندهای شهری می‌شود و گرفتاری‌هایی ایجاد می کند. امیدواریم در بلند مدت برای زباله‌های بیمارستانی بتوانیم سامانه‌ای ایجاد کنیم که تمام مطب پزشکان، درمانگاه‌ها و بیمارستان‌ها لینک شوند و با یک سیستم همه زباله‌ها جمع آوری و بی خطرسازی شده و پس از آن در اختیار شهرداری قرار گیرد تا دفن بهداشتی یا سوزانده شود.
تجربه دفع زباله‌های کرونایی در ایران و جهان
بوچانی همچنین در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آیا در طرح جامع راه‌حلی برای دفن زباله‌های بیماری‌های چون کرونا که اپیدمی می‌شوند، گنجانده شده است، یا خیر گفت: در زمانی که بحران بیماری کرونا به وجود آمد تمام شهرداری های دنیا طبق نظر who دستورالعمل هایی در حوزه های مختلف تنظیم کردند.
او ادامه داد: تا امروز 96 گزارش تهیه کرده و در اختیار شهرداری تهران قرار داده‌ایم. به واسطه محدودیت‌های زیرساختی تفکیک از مبدا در این دوره تصمیم گرفتیم پسماند به صورت یکپارچه به سمت دفن برود. در اکثر شهرداری‌های دنیا همین کار را کردند اما یک تفاوت وجود داشت و آن هم این بود که چون زباله سوز دارند زباله را تفکیک نشده می‌سوزانند و از آن انرژی تولید می‌کنند.
رییس مرکز مطالعات شهرداری تهران گفت: چون در این موضوع محدودیت داریم و در تهران این زیرساخت آماده نیست مجبوریم زباله را دفن کنیم که یک چالش است و کاش زباله سوز داشتیم. البته باید سال‌ها قبل به این موضوع فکر می‌شد و در شرایط بحرانی می‌توانستیم به این شیوه عمل کنیم.
بوچانی با بیان اینکه شیوع کرونا ضرورت تامین دستگاه زبالهسوز را یادآوری کرد، گفت: دستگاه زبالهسوز یکی از اقدامات جدی در مبارزه با بحران است و لذا باید شهرداری تهران در مقیاس کوچک‌تر هم برای چنین بحران‌هایی زباله سوز داشته باشد.
او گفت که؛ بعد از گذر از بحران کرونا باید برای دفن زباله‌ها برنامه داشته باشیم و نمی‌شود که همیشه زباله در حالت بحرانی دفن شود. در طرح جامع مدیریت پسماند ما این موضوعات را دیده‌ایم.
گفتنی است در حالی که رییس مرکز مطالعات شهرداری تهران از نبود دستگاه زبالهسوز ابراز تاسف می‌کند، زهرا نژاد بهرام، عضو هیئت رییسه شورای شهر تهران طی تذکری گفت: دولت چین هدایایی را مشخصا برای شهر تهران از جمله دستگاه زباله سوز بیمارستانی اعزام کردند که متاسفانه نمی‌دانم به چه علتی تاکنون در اختیار شهرداری تهران قرار نگرفته است.
تذکر به شهردار تهران
عضو هیات رئیسه شورای شهر تهران گفت: در همین راستا به شهردار تهران تذکر می دهم و می خواهم نسبت به ایجاد شرایط لازم برای ارسال هرچه سریعتر این دستگاه اقدام کند.
دراین بین حجت نظری، دیگر عضو شورای شهر تهران هم گفت که؛ دستگاه زباله سوز به قم ارسال شده است که نژاد بهرام در واکنش به این صحبت گفت که؛ با آقای شهردار صحبت کردم و ایشان گفتند دستگاه به قم نرفته، اگر هم رفته، اشتباه کرده که رفته چرا که شهر تهران یک سوم کشته‌های کرونا و 11 میلیون نفر جمعیت دارد.
او گفت: با چه اجازه ای شهردار تهران چنین کار کرده است؟ مگر شورای شهر اجازه صادر کرد؟ اگر چنین اتفاقی رخ داده باشد باید از آقای شهردار سوال کرد. اگر به هر دلیلی شرایطی دارد فراهم شود که به جای دیگر ارسال شود صراحتا می‌خواهم شهردار این کار را نکنند و اگر لازم باشد اقدامات قانونی در حد شورای شهر را انجام خواهیم داد.
