اقتصادآنلاین - فائزه مومنی؛ مرکز مطالعات شهرداری تهران همانطور که از نامش پیداست، وظیفه مطالعه و برنامه‌ریزی در شهرداری و شهر تهران را بر عهده دارد. طی 9سالی که از عمر ایجاد مرکز مطالعات می‌گذرد، همواره خروجی آن مورد انتقاد کارشناسان و مسوولان بوده است. هر مطالعه و پژوهش هزینه‌هایی برای شهر دارد که تاثیری نیز در فرایند اداره و راهبری شهر بگذارد، اما طبق گفته منتقدان پژوهش‌های مرکز مطالعات تاکنون بیشتر جنبه هزینه‌ای داشته و جنبه معنوی مطالعات در حال حاضر در کتابخانه‌های آن خاک می‌خورد.
یکی از انتقاداتی که کارشناسان به نحوه کارکرد این مرکز می‌کنند، نبود تناسب میان مطالعات انجام شده و نیاز و ظرفیت‌های شهرداری تهران است. خیلی از مطالعات رویایی و تحقق آن در تهران 12میلیونی امکان پذیر نیست. اغلب مطالعات در فضایی بیرون از شهرداری تدوین می‌شود و سنجه‌های آنان جامعه آماری کوچک و مقایسه با ایده‌آلی که باید باشد، است.
به گفته آن‌ها زیرمجموعه‌های شهرداری تهران اغلب پروژه‌هایی دارند که نیازمند کار مطالعاتی است، در واقع حتی اگر کلیت پروژه از پیش مشخص شده باشد اما مطالعات نوعی وجهه علمی به طرح می‌دهد که بعدها در دفاعیه‌ها و جلسات جزو نقاط قوت مطرح شود. بسیاری از مطالعات این مرکز جهت‌گیری مورد نظر سفارش‌دهنده را دارد و حتی اگر مطالعات اثبات کند، طرح با اما و اگرهایی روبرو است، ممکن است منعکس نشود و در نهایت به سمت هدف مورد نظر صاحب‌کار تغییر رویه دهد.
آن‌ها به خرید پایان‌نامه‌های مرتبط با حوزه شهری توسط مرکز مطالعات اشاره کرده و می‌گویند؛ مرکز مطالعات اغلب پایان‌نامه‌هایی که دانشجویان در زمینه‌های متناسب با برنامه‌ریزی شهری انجام داده‌اند را خریداری میکند تا بعدها از آن استفاده کند. اما مشخص نیست پایان‌نامه‌های خریداری شده، کدام یک از مشکلات شهرداری را حل کرده و یا حداقل راه‌حلی ارائه دادند.
پایان‌نامه‌ها در یک شورا بررسی و خریداری می‌شوند که لزوما معیار واحدی برای انتخاب پایان‌نامه‌ها ندارد. اینکه آیا پایان‌نامه انتخاب شده برای تحقق کدام هدف خریداری شده و اعضای آن تا چه حد سلیقه شخصی و یا نیاز ستاد را در نظر می‌گیرند، یکی دیگر از چالش‌های مورد انتقاد این مرکز محسوب می‌شود.
همچنین به گفته منتقدان یکی از وظایف مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران، نظرسنجی در حوزه میزان رضایت شهروندان از طرح‌ها و اقدامات انجام شده شهرداری است. اما اغلب زیرمجموعه‌های شهرداری کار نظر سنجی را به دانشگاه‌ها و یا مراکز علمی و تحقیقات خارج از شهرداری می‌سپارند.
خروجی مرکز مطالعات شهرداری تهران چیست؟
همه این چالش‌ها یک سوال را مطرح میکند؛ خروجی مرکز مطالعات شهرداری تهران چیست و اگر سالانه از میزان بودجه تخصیص داده شده کم و یا این مرکز برچیده شود، آیا خلا مطالعاتی که مورد استفاده زیرمجموعه‌های شهرداری باشد احساس می‌شود یا نه! این سوال را از حجت نظری، عضو شورای شهر تهران پرسیدیم؛ او حرف آخر را اول می‌زند و می‌گوید مرکز مطالعات یا باید منحل شود یا ادغام!
او معتقد است هزینه‌هایی که برای مرکز مطالعات شهرداری تهران صورت می‌گیرد کاملا ناروا و نابه جا است به این علت که شهرداری ذیل هر معاونتی یک اداره کل و یا دفتر مطالعات دارد و معمولا مطالعاتی که ذیل این اداره کل‌ها صورت می‌گیرد، مطالعات کاربردی همان حوزه است. مثلا حوزه حمل و نقل اگر می‌خواهد کاری انجام دهد، مطالعاتی که اداره کل مطالعاتش انجام می‌دهد با توجه به الزامات و نیازهایی است که حوزه اجرا دارد و براساس آن مطالعه انجام می‌دهد و معمولا کاربردی است. معمولا مطالعاتی که در مرکز مطالعات صورت می‌گیرد نظری و تئوری تر هستند و نیروها کاملا در راستای فعالیت دانشگاه‌ها عمل می‌کنند. خیلی نمی‌شود انتظار تحول براساس مطالعاتی که در مرکز مطالعات انجام می‌شود داشت.
نظری به خبرنگار اقتصادآنلاین می‌گوید: من معتقدم بهترین اتفاقی که در این حوزه می‌تواند رخ دهد ادغام مرکز مطالعات شهرداری با مرکز پژوهش‌های شورا است و اینکه ما به عنوان تصمیم‌گیرنده بیشتر از شهرداری به مطالعات نیاز داریم.
به گفته این عضو شورای شهر تهران؛ به‌نظر می‌رسد مرکز مطالعات با مجموعه نیروهایی که دارد نتوانسته انتظارات را به درستی برآورده کند. مطالعاتی که تا به امروز انجام شده نه خیلی مورد استفاده شهرداری قرار گرفته نه شورا. اگر بنایی برای ادغام وجود ندارد بنظرم بهترین اتفاق انحلال مرکز مطالعات است، بزرگترین ایرادی که وجود دارد این است که حدود 10میلیارد تومان فارغ از هزینه‌های جاری برای این مرکز فعالیت برنامه‌ای در بودجه در نظر گرفته شده که چند ده نفر بنشینند و تمام پروژه های مربوط به این ده میلیارد تومان را برون‌سپاری کنند.
نظری ادامه می‌دهد: من واقعا فلسه این کار را نمیفهمم، اگر قرار است برون سپاری شود ادارات کل مطالعات معاونت‌ها این برون‌سپاری را انجام دهند چه نیازی است که مرکز مجزایی داشته باشیم؟ فارغ از بحث برون سپاری، هم شکلی و هم محتوایی با این کار مشکل دارم و معتقدم عقلانی نیست.اگر شهردار تهران بخواهد عاقلانه تصمیم بگیرد یا باید مرکز مطالعات را ادغام و یا برای کاهش هزینه‌های غیرضروری آن را منحل کند.
اگر فردی انتقادی را مطرح میکند شاید انتظاراتی دارد که برآورد نشده است!
اما میثم بصیرت در واکنش به اظهارات حجت نظری به خبرنگار اقتصادآنلاین می‌گوید: در حال حاضر ما برنامه مشخصی برای کنترل بودجه مرکز مطالعات تدوین کردیم و در تلاش هستیم جلوی کارهای پراکنده‌ای که از گذشته تا به امروز انجام می‌شده است را بگیریم.
او ادامه می‌دهد: تدوین طرح جامع پسماند، پدافند غیرعامل و طرح جامع فضای سبز شهر تهران نشان از این دارد که ما در حال اصلاح روند گذشته هستیم و اعتماد به مرور به مرکز مطالعات برخواهد گشت. اگر فردی انتقادی را مطرح میکند شاید انتظاراتی دارد که برآورد نشده است، باید بر سر این انتظارات توافق شود، نه اینکه کل صورت مسئله مرکز را پاک کنیم.
بصیرت با بیان اینکه در گذشته پروژه‌های چند میلیاردی بدون خروجی اجرا می‌شده است، اضافه میکند: ما در حال آوار برداری و تغییر ساختار و در عین حال آماده پاسخگویی به شورا و یا هر مرجع قضایی درباره حاشیه‌‌هایی که در گذشته وجود داشته است،هستیم. در عین حال پرونده‌هایی که از برنامه مصوب مرکز مطالعات انحراف داشته‌اند به سازمان بازرسی کل کشور، ارسال شده‌اند، اما خودمان را وارد حاشیه آن‌ها نمی‌کنیم.
سرپرست مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران با بیان اینکه فقط 20 درصد بودجه مرکز مطالعات، تخصیص داده می‌شود، می‌گوید: بیش از 10برابر این بودجه در شهرداری تهران صرف مطالعات می‌شود که ما مخالف این رویه‌ایم. اغلب در شهرداری بودجه‌های عمرانی را صرف مطالعات می‌کنند که خود حیات خلوت تخلف برای عده‌ای است. اگر بودجه‌ای برای ساخت آسفالت است باید صرف همان شود. فعالیت‌های مطالعاتی باید در چارچوب خاص و با یک بودجه مشخص باشد.
با توجه به ابهامات و چالش‌هایی که در نوع فعالیت مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران وجود دارد،شاید بهتر باشد که در کنار تلاش‌های جدیدی که در راستای تغییر رویکرد این مرکز در حال انجام است، شهرداری تهران در انتشار قراردادهای این مرکز و نوع مطالعاتی که انجام می‌شود، در سامانه شفافیت حساسیت بیشتری به خرج دهد.
