به گزارش خبرنگار بین‌الملل اقتصادآنلاین، پیش از برگزاری نشست 175 اوپک قطر اعلام کرد تا پایان ماه جاری از این گروه خارج می شود. اما سخنان وزیر جدید انرژی قطر، سعد الکعبی مبنی بر اینکه این تصمیم هیچ ارتباطی با سیاست ندارد، باعث بهت اوپک و متحدانش شد. وی در یک کنفرانس مطبوعاتی که در حاشیه این مذاکرات پر تنش که بین کشورهای قدرتمند نفت جهان در این هفته به وقوع پیوست، ابراز داشت که دوحه یک تولید کننده کوچک نفت به حساب می آید و نقشی بسیار جزئی بر تصمیمات اوپک داشت.
این صحت دارد که قطر طی ماه گذشته به پمپاژ روزانه بیش از 600000 بشکه نفت خام از اقیانوسی می پردازدکه حاوی بیش از 33 میلیون بشکه در روز است و با اوپک بطور کلی برابری می کند. در عین حال، پایان بخشیدن به این عضویت 60 ساله با انزوای دوحه در بین همسایگان قدرتمند حوزه خلیج فارس یعنی عربستان و امارات متحده عربی می انجامد. این در حالی است که دو کشور عربستان و امارات، کشور قطر را به حمایت از افراطی‌گری متهم کرده و به محاصره اقتصادی و دیپلماتیک این کشور ادامه می دهند.
الکعبی ادامه داد: « مدت زمان زیادی است که من به عنوان مرد گاز شناخته می شوم، پس زمان عمل فرا رسیده و از پادشاه تایید گرفته ام، چرا که خروج از اوپک یک تصمیم پادشاهی است، و نه در سطح یک وزیر.»
گفتنی است الکعبی اولین وزیر قطری نیست که خود را مرد گاز نامیده است. ولی وی اولین قطری است که پشت به اوپک کرد. عبدالله بن حامد العطیه، وزیر پیشین و مشاور او توانسته بود صنعت گاز طبیعی مایع این کشور را از صفر شروع کند و به وزنه بزرگی در این کارتل تبدیل شود. العطیه، که در سال 2012 از سمت وزارت انرژی کنار کشید، یکی از پرنفوذترین روسای اوپک بود و حتی به منظور اعطای سمت دبیرکل از وی دعوت به عمل آمده بود.
در تاریخی نه چندان دور، قطر با نقش مدیریتی فعالانه توانست در پشت صحنه پلی با روسیه بسازد. این دوستی زودهنگام منجر به متحد شدن با اوپک جهت کاهش تولید نفت شد و توانست بدترین سقوط قیمت نفت را که یک نسل تجربه کرده بود را متوقف کند. می توان به یقین گفت که اوپک در اقدام خطیر تعیین جدول قیمت انرژی جهان، نقش پرنفوذی برای قطر قائل شده بود. نقشی که قطر داوطلبانه رد کرده است. با بررسی دقیق تر، تصمیم قطر برای ترک اوپک تصمیمی ناقص است و اگر سبب ایجاد انتقام در حوزه خاورمیانه شود، می تواند خطرناک به نظر برسد.
سایر مسولان قطری به اندازه وزیر انرژی این کشور برای توجیه این حرکت به دیپلماسی دست نزده اند. البته نمی توان آن ها را پس از طی دو سال انزوای سیاسی و اقتصادی سرزنش کرد. عربستان سعودی تهدید به ایجاد یک مانع فیزیکی برای جداسازی این دو کشور کرده است که شدت خصومت و دشمنی بین این دو متحد پیشین را نشان می دهد. افزون بر این، ابوظبی قانونی را به تصویب رسانده است که بر طبق آن حمایت از دوحه در رسانه های اجتماعی امارات جرم به حساب می آید.
بلافاصله پس از اعلام قطر مبنی بر ترک اوپک، نخست وزیر سابق این کشور، شیخ حمید بن جاسم، در توئیتی اعلام کرد: «این سازمان به درد نخور شده است و ارزشی برای ما ندارد. این سازمان تنها با هدف آسیب به منافع کشور ما مورد استفاده قرار می گیرد.»
البته قطر اولین کشوری نیست که از تهدیدهای اوپک و هزینه های عضویت در جلسات بی پایانش به ستوه آمده است. گابون، پس از بیست سال جدایی، دوباره به اوپک پیوست. به همین ترتیب، اندونزی هم اوپک را ترک کرد و بار دیگر در سال 2016 با انزجار از کاهش تولیدات به آن پیوست.
برای بازارهای انرژی متمرکز بر مواد خام، خروج قطر می تواند سبب ایجاد عدم اطمینان و نوسانات بیشتر باشد. این موضوع همچنین می تواند اوپک را به منزله عرصه ای برای کشاکش قدرت بین عربستان سعودی و کشور غیر عضو روسیه که جایگاهی برایش در این نشست ها در نظر گرفته شده است، تبدیل سازد. تسلط رو به افزایش کشور روسیه در مورد تصمیمات مربوط به تولید، علاوه بر تأثیر دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، می تواند به سادگی در اتحاد این کارتل اختلال وارد کند. خروج قطر همزمان با تلاش اوپک جهت جذب اعضای جدید، از جمله جمهوری کنگو و گینه استوایی همراه است تا بتواند در دنیایی که در آن آمریکا صادر کننده نفت خام و بزرگترین صادر کننده تبدیل شده است، موثر واقع شود.
به گفته اشلی کلتی، تحلیل گر مرکز تحقیقات نفت و گاز در کانتور فیتزجرالد، «خروج قطر از اوپک حاکی از نارضایتی رو به افزایش کشورهای عضو اوپک از رهبری عربستان است. ما مظنون هستیم که بسیاری از اعضا از شدت نفوذ آمریکا بر عربستان سعودی آگاه هستند، و می دانند که این مسئله منجر به اتخاذ تصمیم گیری هایی می شود که لزوما در راستای منافع اوپک نمی باشد.»
خروج دوحه برای ایران با منافعی همراه بوده است. ایران که با تحریم های آمریکا محدود کننده تولیدات نفتی با هدف به انزوا کشیده شدن مواجه شده، از تصمیم خروج قطر در راستای تقویت نقش مذاکره ای خود در اوپک استفاده کرده است، و پس از چندین روز مذاکره دشوار موفق به دریافت امتیاز کاهش تولیدی برابر با 1.2 میلیون بشکه در روز شده است. علیرغم اتحاد سیاسی که بطور سنتی بین کشورهای عرب وجود دارد، دو کشور ایران و قطر روابط دوستانه ای برقرار کرده اند و هر دو به بزرگترین حوزه های گاز طبیعی ساحلی جهان در خلیج فارس دسترسی دارند.
با اینکه قطر کمتر از 2 درصد از تولیدات نفت خام اوپک را در دست دارد، اهمیت کلی آن در ذخایر انرژی جهان بسیار زیاد است. تولیدات گاز طبیعی مایع که نزدیک به 80 میلیون تن در سال می رسد در کنار تولیدات قابل توجه گاز فشرده LNG سبب شده که این کشور شیخ نشین کوچک به مجموع تولیداتی برسد که با 5 میلیون بشکه نفت در روز برابری می کند. این کشور قصد دارد با افزایش 30 درصدی، تولیدات گاز طبیعی مایعش را به 110 میلیون تن در سال برساند، در عین حال این ابهام وجود دارد که آیا با خروج قطر از اوپک این کشور خواهد توانست به این هدف برسد یا خیر.
در صورتی که جایگاه جدید قطر در خارج از این سازمان به بالا رفتن خطرات و چالش های سرمایه گذاری در قطر منجر شود، شاید این امر تحقق نیابد. خروج از اوپک شاید بتواند تَشَری به رقیبان دوحه وارد کند، ولی تحلیل گران بر این باورند که سبب انزوای این کشور درست در زمانی که بیشترین نیاز به دوستانش را دارد، خواهد شد.
