به گزارش اقتصاد آنلاین، در این میان می توان گفت اکثر افراد از طریق راهکارهای نادرست سعی دارند به این مهم دست پیدا کنند و به همین دلیل امروزه اکثر انسان ها به ویژه در سنین نوجوانی با "اعتماد به نفس" از نوع کاذب دست و پنجه نرم می کنند که قطعا خطرات آن از فوایدش بیشتر خواهد بود.
در این مطلب سعی داریم با بررسی راهکارهای علمی و صحیح راه های دستیابی به اعتماد به نفس را به شما ارائه دهیم. به همین دلیل ابتدا باید به تعریف درستی از این خصیصه برسیم.
اعتماد به نفس چیست؟
اعتماد به نفس یک مفهوم پیچیده نیست؛ اما با این حال، تعاریف و تعایبر مختلفی از آن میشوند. با این وجود، به نظر می‌رسد در ساده‌ترین شکل ممکن، اعتماد به نفس را می‌توان به معنی خودباوری در نظر گرفت.
دانیل گلمن ، رواج‌دهنده‌ی مفهوم هوش هیجانی تعریف دیگری از اعتماد به نفس ارائه کرده است:"اعتماد به نفس یعنی اینکه انسان خودش را عمیقاً ارزشمند و توانمند بداند".
معنی اصطلاحی اعتماد به نفس
این مفهوم در اصطلاح به باور داشتن به توانایی‌های شخصی اشاره کرد. به عبارتی دیگر، اعتماد به نفس یعنی اینکه فرد، به توانایی‌های خویش برای انجام کارها، پذیرش مسئولیت‌ها و برقراری ارتباط با دیگران، ایمان داشته باشد.
چرا روانشناسان اصطلاح اعتماد به نفس را دوست ندارند؟
از کتابهای بازاری روانشناسی که بگذرید، در کتابهای علمی روانشناسی کمتر به اصطلاح اعتماد به نفس برمی‌خورید. این اصطلاح آن‌قدر کم به‌کار می‌رود که می‌توانید بگویید: «جامعه‌ی روانشناسی، اصطلاح اعتماد به نفس را چندان دوست ندارد.»
ریشه‌ی این مسئله هم در این است که اعتماد به نفس، مشخص نمی‌کند که دقیقاً چه حوزه‌ای را مد نظر دارد.
کسی از شما می‌پرسد: اعتماد به نفس شما بالاست؟ شما هم می‌گویید: بله. من اعتماد به نفس بالایی دارم.
بعد از شما می‌پرسد: پس مثلاً می‌توانید با کمی تمرین، یک نقاشیِ زیبا بکشید؟ یا می‌توانید پس از آموزش دیدن، یک خلبان حرفه‌ای شوید؟
ممکن است شما اعتماد به نفس بالایی داشته باشید، اما این اعتماد به نفس در زمینه‌ی نقاشی یا خلبانی نباشد. یا مثلاً ممکن است اعتماد به نفس شما در نویسندگی بسیار بالا باشد، اما در سخنرانی چنین اعتماد به نفسی نداشته باشید.
اینکه همه‌ی موضوعات و مهارت‌ها و فعالیت‌ها را یک‌کاسه کنید و بعد درباره‌ی اعتماد به نفس بالا یا اعتماد به نفس پایین حرف بزنید، بسیار غیردقیق است.
آلبرت بندورا (Albert Bandura) روانشناس کانادایی-آمریکایی متولد سال ۱۹۲۵ را یکی از بزرگترین روانشناسان معاصر جهان می‌دانند.او او می‌گفت که اعتماد به نفس باید در حوزه‌های مختلف سنجیده شود. مثلاً بپرسیم:
- اعتماد به نفس تو در سخنرانی برای جمع‌های بزرگ چقدر است؟
- اعتماد به نفس تو برای نوشتن یک گزارش مدیریتی چقدر است؟
- اعتماد به نفس تو در زمینه‌ی یادگیری الکترونیکی (بدون حضور در کلاس فیزیکی) چقدر است؟
انواع اعتماد به نفس
فراموش نکنید که اعتماد به نفس انواع و تعاریف گوناگونی دارد، که به یک تعریف آن اعتماد به نفس و تعاریف دیگر آن خودکارآمدی، اعتماد به نفس کاذب و … است. در ادامه به بررسی انواع اعتماد به نفس می پردازیم.
- Self Esteem یا عزت نفس (احساس خود ارزشمندی که در مقاله عزت نفس کاملا شرح داده ایم)
- Self Efficacy یا خودکارآمدی ( احساس توانمندی در حوزه ای خاص. خودکارآمدی و اعتماد به نفس بسیار شبیه هم هستند و عموما باهم اشتباه گرفته میشوند)
- اعتماد به نفس کاذب ( احساس توانمندی در حوزه ای خاص در عین اینکه فرد در آن زمینه توانایی خاصی ندارد و ریشه در عزت نفس پایین افراد دارد)
تفاوت اعتماد به نفس با عزت نفس
اعتماد به نفس یک منبع روانشناختی گران‌بها و به طور کلی یک عامل بسیار مثبت در زندگی است و با موفقیت، روابط خوب و رضایت ارتباط دارد. داشتن اعتماد کم به خود، میتواند افراد را به سمت افسردگی، کوتاه آمدن از توانایی‌های خود و یا تحمل روابط و موقعیت‌های بد سوق دهد.
اعتماد به نفس و عزت نفس، همیشه با هم هم‌خوانی ندارند. به طور خاص، ممکن است خودباوری زیادی داشته باشید، در حالی که از عزت نفس پایینی برخوردار باشید. به عنوان مثال، در بسیاری از مجریان و افراد مشهور، که می‌توانند در مقابل هزاران نفر برنامه اجرا کنند، اما سپس به خود با مواد مخدر آسیب می‌رسانند و حتی خودشان را می‌کشند.
«عزت» در لاتین به معنای «ارزیابی کردن، ارزش‌گذاری کردن، وزن کردن و برآورد کردن» است. بیش از آن، این چارچوبی است که ما از طریق آن فکر می‌کنیم، احساس می‌کنیم و عمل می‌کنیم و رابطه خود را با خود، دیگران و جهان منعکس و تعیین می‌کنیم.
افرادی که دارای عزت نفس سالم هستند نیازی نیست که خود را با چیزهای خارجی مانند درآمد، وضعیت یا بدنامی تطبیق دهند، یا به الکل، مواد مخدر یا رابطه جنسی تکیه کنند. برعکس، آنها با احترام با خود رفتار می‌کنند و از سلامتی، اجتماع و محیط خود مراقبت می‌کنند.
آنها قادر به سرمایه‌گذاری کامل خود در پروژه‌ها و افراد هستند زیرا از شکست یا طرد شدن نمی‌ترسند. مطمئنا آنها صدمه دیده و ناامید شده‌اند، اما عقب‌نشینی‌های آنها نه آسیب می‌زند و نه مایوس می‌کند.
نظریه عزت نفس فروید
فروید، عصب‌شناس برجسته اتریشی و بنیانگذار دانش روانکاوی، ترجیح داده از "عزت نفس" به جای اعتماد به نفس استفاده کند و آن را مورد بررسی قرار دهد.او معتقد است که ارضاء یا محرومیت بیش از حد در هر یک از مراحل رشد روانی جنسی و یا به عبارت دیگر تثبیت در هر یک از این مراحل در عزت نفس فرد تأثیر دارد مثلاً : محرومیت بیش از حد در مرحله ی دهانی(نوزادان به‌طور طبیعی در مرحله‌ای به نام «مرحله دهانی» به اکتشاف جهان از راه تماس با دهان می‌پردازند و تمایل به لمس همه چیز با دهان دارند. در برخی افراد این اشتها همچنان در سنین بالاتر هم بجا می‌ماند و ایشان را دچار عارضه روان‌نژندی دهانی می‌سازد) سبب می شود که فرد در آینده عزت نفس پایین داشته باشد یعنی فرد در انجام کارها نمیداند که آنرا انجام دهد یا نه و یا نمیداند که آیا میتواند از عهده ی آن کار بر بیاید یا خیر.
از طرفی ارضاء دهانی بیش از حد باعث ایجاد عزت نفس کاذب و غیر واقعی در فرد میشود. چنین افرادی دارای عقده ی خود بزرگ بینی می باشند یعنی یک نظر عالی نسبت به خود دارند و خود را بیش از حد بزرگ جلوه میدهند
فروید معتقد است رفتار ،روان یا شخصیت انسان همیشه محصول ارتباط متقابل تعاملی و تعارضی نهاد ،خود و "فراخود" می باشد. فراخود نمودار ارزش های دیرین و کمال مطلوب اجتماع است ، فراخود به سوی کمال می گراید ونه به سوی لذت وخوشی ،به تشخیص درست از نادرست و مطابقت با موازین و اصول اخلاقی که در اجتماع مورد قبول هستند توجهش معطوف است.
بنابراین هرگاه فرد متوجه عمل خیر شود و به آن عمل کند احساس غرور، رضایتمندی ولذت معنوی به او دست می دهد وچنانچه به سوی بدی گراید وبه آن عمل کند احساس حقارت وخفت به او دست داده وخود را مستوجب ملامت و سرزنش می نماید.
فروید همچنین اعتقاد داشت که ارضاء یا محرومیت بیش از حد در هر یک از مراحل رشد "روانی جنسی" یا به عبارت دیگر تثبیت در هریک از این مراحل در عزت نفس فرد تاثیر دارد مثلا محرومیت بیش از حد در مرحله دهانی رشد روانی-جنسی سبب می شود که فرد درآینده عزت نفس پایین داشته باشد چنین فردی به دیگران وابسته بوده وبه توانایی خوداطمینان ندارد.
از طرف دیگر ارضای دهانی بیش از حد باعث ایجاد عزت نفس کاذب و غیر واقعی در این افراد می شود ،چنین افرادی دچار عقده خود بزرگ بینی می باشند ،یعنی یک نظرعالی نسبت به خود داشته و خود را بیش از حد بزرگ جلوه می دهند .بنابراین در نظر فروید انسان متعارف کسی است که مراحل رشد روانی-جنسی را با موفقیت گذرانده باشد ودر هیچ یک از مراحل بیش از حد تثبیت نشده باشد.
"اعتماد به نفس" از دیدگاه آلن دوباتن
آلن دوباتن، نویسنده و فیلسوف سوئیسی است که دوره دکترای فلسفه در دانشگاه هاروارد را رها کرد تا کتابهای فلسفی قابل فهمی به زبان ساده بنویسد.
او درباره " اعتماد به نفص" کتابی دارد که در بخشی از آن آمده است:" اعتمادبه‌نفس، اطمینان یافتن از غرورمان نیست، بلکه کنار آمدن با بخش‌های غیرقابل‌اجتناب و عجیب‌مان است. همه ما همین حالا احمق هستیم، در گذشته احمق بوده‌ایم و در آینده نیز احمق خواهیم بود؛ و این موضوع هیچ اشکالی ندارد. بشریت هیچ گزینه دیگری ندارد.
اعتمادبه‌نفس این نیست که باور داشته باشیم هیچ‌گاه با موانع روبرو نخواهیم شد: بلکه درک این واقعیت که مشکلات جزئی اجتناب‌ناپذیر از اهدافی است که ارزش تلاش دارند. بنابراین باید داستان‌ها و روایت‌های متعددی در ذهن داشته باشیم که نفش درد، اضطراب و نومیدی را حتی در بهترین و موفق‌ترین زندگی‌ها عادی بدانند."
دلایلی که ممکن است فردی اعتماد به نفس پایین داشته باشد
برخی از موادی که میزان اعتماد به نفس فرد را تعیین می‌کنند شامل موارد زیر میشوند:
- ژنتیک
- خلق و خو
- زمینه فرهنگی
- تجارب اولیه زندگی
- سبک فرزندپروری
- ضربه قبلی
- تجربیات کودکی
اگرچه این عناصر به طور کلی از کنترل ما خارج هستند، اما روش‌های زیادی برای کسب خودباوری در طول زندگی وجود دارد.
راهکارهای افزایش و تقویت اعتماد به نفس
در واقع برای رسیدن به اعتماد به نفسِ صحیح ابتدا باید به خودشناسی دست پیدا کنیم و در غیر اینصورت احتمال اینکه به اعتماد به نفسِ کاذب دست پیدا کنیم بسیار بیشتر است.
- یک ژنرال عاقل قبل از رفتن به جنگ، برای شناخت دشمنش وقت می‌گذارد؛ زیرا او به خوبی می‌داند که شکست دادن دشمن، بدون داشتن آگاهی کامل از او ممکن نیست.هنگامی که قصد دارید به جنگ افکار منفی بروید و اعتماد به نفس را جایگزین آنها کنید، دشمن شما خودتان هستید!برای شناخت خودتان وقت بگذارید، به صدای افکارتان گوش دهید، شروع به نوشتن یک مقاله در مورد خودتان کنید و در نهایت با بیشترین دقت ممکن، تمام جنبه‌های شخصیتی‌تان را تحلیل کنید.
- مثبت اندیشی و کشتن افکار منفی، یک راهکار افزایش اعتماد به نفس در مردان و زنان است اما به تنهایی کافی نیست؛ باید آن را عملی کنید. در تمام کارهای روزانه، مثبت عمل کنید.زمانی که شروع به انجام یک کار می‌کنید، شما دقیقا همان کاری هستید که در حال انجام دادنش هستید! پس اگر آن کار را تغییر دهید، در حقیقت خودتان را تغییر داده‌اید.از این به بعد در زندگی، همواره خود را مشغول انجام کارهای مثبت کنید؛ مطمئن باشید خیلی زود تاثیر آن را بر روی اعتماد به نفستان مشاهده خواهید کرد.
- هرچقدر که با دیگران با مهربانی و سخاوت بیشتری رفتار کنید، دیدی که از خودتان دارید نیز به همان نسبت، بهتر میشود. خوش رفتاری با دیگران، یک تمرین اعتماد به نفس در قانون جذب است.اگر با بخشش دیگران به این نتیجه برسید که فرد خوب و مهربانی هستید، این موضوع به شکل شگفت‌انگیزی بر روی اعتماد به نفس شما تاثیر مثبت خواهد گذاشت.
- آیا اصولی که بر مبنای آنها رفتار کرده و عمل می‌کنید را می‌شناسید؟ اگر پاسختان منفی است، به احتمال زیاد، زندگی شما جهت‌دار نیست. بنابراین قبل از هرکاری، اصل‌های کلیدی و طلایی زندگی خود را بشناسید و پس از آن، سعی کنید دقیقا مطابق آنها رفتار و عمل کنید.
- هر فردی را که در نظر بگیرید، ممکن است برخی عادات ناپسند داشته باشد؛ شما هم از این قاعده مستثنی نیستید. این عادت شما ممکن است سیگار کشیدن باشد، با صدا غذا خوردن باشد و یا هر مورد دیگری! سعی کنید با آن مبارزه کرده و حذفش کنید.هرچقدر که عادات ناپسند شما کمتر باشند، خودباوری بیشتری خواهید داشت و نگاه اطرافیان نیز به شما، مثبت‌تر خواهد بود.
کتاب های پیشنهادی
همان طور که مشخص است در یک مقاله کوتاه نمی توان به تمامی مواردی که می تواند شما را به "خودشناسی" و سپس به خودباوری برساند اشاره کرد و از این رو کتاب هایی را معرفی خواهیم کرد تا با مطالعه آن بتوانید راهکاری مناسب برای دستیابی به "اعتماد به نفس" پیدا کنید.
- "در باب اعتماد به نفس" اثر "آلن دوباتن"
- "رمز اعتماد به نفس علم و هنر اعتماد به نفس: آنچه زنان باید بدانند" اثر "کتی کیکلیر،شیپمن"
- "شجاعت؛ موثرترین و عمیق‌ترین راهکارهای افزایش اعتماد به نفس" اثر "دبی فورد"
- "شیوه‌های افزایش اعتمادبه‌نفس در کودکان و نوجوانان" اثر علی یوسفی، رضا یوسفی"
