به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد، گزارش 2018 سازمان ملل از وضعیت تولید، قاچاق، توزیع منطقه‌ای و مصرف موادمخدر و روانگردان‌ها در جهان، در مقایسه با گزارش سال‌های پیش از 2017، نگرانی‌های جدی‌تر و هولناک‌تری داشت. افزایش 5 درصدی کشفیات تریاک، افزایش 13 درصدی کشفیات هرویین و افزایش 33 درصدی کشفیات مورفین، موید این واقعیت است که شبکه جهانی قاچاق موادمخدر، همچنان بیشترین فعالیت خود را بر سرمایه‌گذاری بابت تولید هرچه بیشتر مخدرهای برپایه تریاک صرف می‌کند و نگرانی عمده دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم ملل متحد این است که بیشترین کشفیات مخدرها در قاره آسیا و مسیر بالکان (81 درصد) بوده و پس از آن، شبکه پلیسی قاره اروپا، سهم 13 درصدی کشفیات را دارد. این تفاوت معنادار میزان کشفیات، متوجه این واقعیت نگران‌کننده است که فاصله کوتاه کشورهای حوزه آسیا و بالکان تا قطب تولید تریاک، هرویین و مورفین جهان؛ افغانستان، این مسیر امن و کم‌هزینه را برای شبکه ترانزیت مهیا کرده که ضمن جابه‌جایی اوزان بالا از شاهراه‌های داخلی و برون‌مرزی قاره آسیا به مقصد قاره سبز، در این مسیر مشتریان دایمی را شناسایی کرده و به بازارهای پایداری دست پیدا کند که قطعا، سود نهایی، چند صد برابر تخمین اولیه از تراز اقتصادی عرضه و تقاضا در قاره اروپاست. تا امروز، هنوز هیچ پیش‌بینی تازه‌ای از آینده کشت خشخاش و تولید تریاک، مورفین و هرویین در افغانستان مطرح نیست اما گزارش 2018 UNODC این تاکید را دارد که تا پایان سال 2017، کشت خشخاش در منطقه مثلث طلایی - لائوس، کامبوج و میانمار - و مکزیک (تولیدکننده سنتی تریاک در امریکای جنوبی) هم افزایش یافته و حالا، بیش از 367 هزار هکتار از زمین‌های واقع در آسیای جنوب شرقی و امریکای لاتین هم باید به زمین‌های زیر کشت خشخاش در افغانستان اضافه شود که با تجمیع این وسعت که بعید به نظر می‌رسد در سال 2018، رو به کاهش رفته باشد، حدود 700 هزار هکتار زمین در کشورهای فقیر آسیا و امریکای لاتین، زیر کشت خشخاش است که در اولین برآورد نسبی، می‌توان پیش‌بینی کرد که در سال 2018، انبارهای افغانستان، میانمار و مکزیک، حداقل 14 هزار تن تریاک در خود جا داده که این مقدار، برای تولید 14 هزار کیلو هرویین کفایت می‌کند.
در گزارش 2018 سازمان ملل هم این عدد مورد تایید قرار گرفته که افغانستان تا پایان 2017، 7790 تن تریاک تولید کرده که از این میزان، بیش از 6 هزار تن تریاک، به لابراتوارهای تولید هرویین در افغانستان فرستاده خواهد شد تا برای استحصال 486 الی 736 تن هرویین صادراتی با خلوص بالا، فرآوری شود. نکته دیگری که حالا نگرانی جدی دولت‌های جهان را رقم زده، بنا بر گزارش سازمان ملل، تا پایان سال 2017، 275 میلیون نفر از جمعیت جهان، مصرف‌کننده انواع مواد اعتیادآور بوده‌اند (بیش از 128 میلیون نفر، مصرف‌کننده مخدرهای بر پایه تریاک و آمفتامین‌ها) و تعداد مصرف‌کنندگان حشیش هم به 188 میلیون نفر افزایش یافته است. در گزارش UNODC، شیوع سالانه مصرف موادمخدر در قاره اروپا 7 دهم درصد برآورد شده به این معنا که در صورت ثابت ماندن این برآورد، سالانه حداقل 5 میلیون نفر به جمعیت معتادان در قاره اروپا اضافه می‌شود.
پس از رونمایی از گزارش 2018 دفتر مقابله با موادمخدر و جرم سازمان ملل، الکساندر فدولوف؛ نماینده مقیم UNODC در تهران تایید کرد که بنا به گزارش مرکز مونیتورینگ اعتیاد و مصرف موادمخدر اروپا EMCDDA، هنوز پرمصرف‌ترین موادمخدر در قاره اروپا، تریاک و هرویین است و این اعلام به این معناست که شبکه جهانی قاچاق موادمخدر، با وجود آنکه تا امروز، به سطح مناسبی از عرضه و تقاضا برای مت‌آمفتامین رسیده و حالا در کل دنیا، 29 میلیون نفر مشتری «شیشه» هستند، اما هنوز راغب نیست رده مخدرهای برپایه تریاک را تنزل دهد. با چنین شرایطی، سه ضلع «مثلث طلایی» و افغانستان و پاکستان در منطقه «هلال طلایی» با سوءاستفاده از فساد دولت‌های‌شان، با سوءاستفاده از آشوب داخلی و سایه گسترده ناامنی بر مناطق زیر کشت خشخاش که هر روز در شناسنامه جغرافیایی این کشورها، سهم بیشتری می‌گیرد، همچنان برای تغذیه بازار تشنه تریاک و هرویین و مورفین خواهند تاخت و این، نمایه پیش روی جهان برای سال نوی میلادی است.
حمید صرامی، مدیر کل آموزش و تحقیقات ستاد مبارزه با موادمخدر و با نگاهی به گزارش 2018 ملل متحد، وضعیت بازار جهانی عرضه و تقاضای موادمخدر در سال 2020 را تحلیل کرده است.
به عنوان یک پژوهشگر، درباره گزارش 2018 دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرم سازمان ملل و آینده تولید، قاچاق، توزیع و مصرف مواد مخدر و روانگردان در جهان چه تحلیلی دارید؟
چشم‌انداز این گزارش و وضعیت مقابله و مبارزه با قاچاق مواد مخدر در جهان، چشم‌اندازهای مثبتی نیست. اعداد و ارقام این گزارش و روند فعالیت شبکه‌های قاچاق نشان می‌دهد که طی 5 سال آینده - 2020 تا 2025- با انفجار تولید و مصرف مواد مخدر و روانگردان در جامعه جهانی مواجه خواهیم شد و هشدار نگران‌کننده این است که مصرف غیرقانونی داروهای اعتیادآور، کانابیس (حشیش) و مت‌آمفتامین (شیشه) در تمام کشورها رشد چشمگیری خواهد داشت در حالی که اعداد و نمودارهای گزارش 2018 سازمان ملل نشان می‌دهد که در 5 سال پیش‌رو، با کاهش سن مصرف، افزایش ورود زنان، افزایش ورود افراد تحصیلکرده و افزایش ورود شاغلان به چرخه مصرف مواجه خواهیم شد. اعدادی که در این گزارش ثبت شده، متاسفانه نشان می‌دهد که گویا عزم جدی در جامعه جهانی برای کنترل مصرف مواد مخدر و روانگردان وجود ندارد، چون سال 2009 و در زمان برگزاری اولین مجمع سازمان همکاری شانگهای با موضوع مبارزه با قاچاق مواد مخدر با حضور 15 کشور حوزه تولید و قاچاق تریاک، تعداد مصرف‌کنندگان مواد مخدر در جهان، 25 میلیون نفر بود و حالا گزارش 2018 ملل متحد به ما می‌گوید که این عدد، ظرف 10 سال به 275 میلیون نفر رسیده است. معنای این افزایش و این تعداد مصرف‌کننده مواد مخدر این است که در فاصله سال‌های 2009 تا 2019 با وجود کنوانسیون 1961 (معاهده بین‌المللی سال 1961 برای ممنوعیت تولید و عرضه غیرقانونی داروهای اعتیادآور بر پایه شاهدانه) کنوانسیون 1971 (معاهده بین‌المللی سال 1971 برای کنترل عرضه غیرقانونی داروهای روانگردان از نوع آمفتامین، باربیتورات‌ها، بنزودیازپین‌ها و مکمل معاهده 1961) پروتکل الحاقی 1972 (معاهده بین‌المللی سال 1972 برای اصلاح کنوانسیون 1961 که در زمان برگزاری نشست تصویب این معاهده، سازمان بهداشت جهانی، شورای کنترل بین‌المللی مواد مخدر و سازمان بین‌المللی پلیس جنایی INTERPOL هم حضور داشتند) کنوانسیون 1988 (معاهده بین‌المللی سال 1988 با توسعه ابعاد مبارزه با قاچاق مواد مخدر از جمله مبارزه با پولشویی و کنترل پیش‌سازهای تولید مخدرها و روانگردان‌ها و همچنین استرداد قاچاقچیان مواد مخدر) و بیانیه سیاسی کاهش تقاضای 1998 (جلسه ویژه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در مورد معضل جهانی مواد مخدر UNGASS که ژوئن 1998 در نیویورک برگزار شد) و جلسات پی در پی کمیسیون مواد مخدر سازمان ملل CND و نظارت‌های هیات بین‌المللی کنترل مواد مخدر INCB، روند مصرف رو به افزایش بوده و این افزایش، بنا بر نمودارهای گزارش 2018 سازمان ملل، همچنان ادامه خواهد داشت. واقعیت این است که صرف ارایه این‌گونه گزارش‌ها، برای کنترل این وضعیت نگران‌کننده، کفایت نمی‌کند و باید تمهیدات جدی برای جلوگیری از توسعه کشت خشخاش و جلوگیری از شیوع مصرف غیرمجاز داروهای اعتیادآور و به‌خصوص، کنترل تغییرات پی در پی الگوی مصرف و به ویژه، چند مصرفی (POLY DRUG USE مصرف ترکیبی مخدر/ روانگردان/ الکل/ دارو برای دریافت همزمان لذت تخدیری و انرژی‌زایی که معمولا یکی از این مواد، پایه مصرف است و ماده دوم یا سوم یا چهارم، نقش پاکسازی عوارض ماده پایه را دارد) اتخاذ شود. سوال اساسی این است؛ کشورهای غربی و به ویژه سازمان ملل متحد، برای مهار این روند چه برنامه‌هایی دارند؟ صرف ارایه توصیه‌هایی به دولت‌ها درباره لزوم توسعه برنامه‌های پیشگیرانه و سیاست‌های درمانی یا حتی مقابله با قاچاق مواد مخدر، حرف‌های فانتزی و شیک است چون ظرف 10 سال، جمعیت مصرف‌کننده مواد مخدر، 10 برابر شده و از 25 میلیون نفر به 275 میلیون نفر رسیده. امروز باید از دولت‌ها پرسید برای کنترل این اعداد چه برنامه‌ای دارند؟
گزارش دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم ملل متحد تایید می‌کند که محبوب‌ترین ماده مخدر در قاره اروپا هرویین است آن هم در حالی که فاصله این قاره تا قطب تولید کوکایین؛ امریکای لاتین، بسیار کمتر از فاصله اروپا تا قطب تولید هرویین؛ افغانستان است و حتی کوتاهی این مسیر باعث می‌شود هرویین، ارزان‌تر و از کانال‌های امن‌تر به دست شبکه‌های منطقه‌ای برسد. تحلیل شما از این موضوع چیست؟ چرا شیوع مصرف هرویین در قاره اروپا، بیشتر از کوکایین است؟ این احتمال وجود دارد که اتاق فکر قاچاق مواد مخدر، حتی سلیقه بازار را هم به میل خودش تغییر دهد؟
البته گزارش 2018 ملل متحد نشان می‌دهد که مصرف کوکایین در جامعه جهانی در سال‌های آینده رو به افزایش خواهد رفت و شاید هم این سوال شما درست باشد. شاید اتاق فکر در تعیین ذائقه بازار نقش دارد اما چرایی تفاوت الگوهای مصرف در کشورها؛ اینکه در یک کشور، هرویین محبوبیت بیشتری دارد و در کشوری دیگر، کوکایین، بیشتر فروش می‌رود و حتی در کشوری، چند مصرفی رایج‌تر است، بسیار پیچیده است و شاید فقط بتوان گفت اگر اتاق فکری برای بازار و روند عرضه و تقاضا، سیاستگذاری می‌کند، مایل است که فعلا، الگوی غالب جهان، کانابیس باشد و مت‌آمفتامین، در رده دوم قرار بگیرد که البته افزایش شیوع مصرف کانابیس هم بسیار غیرمنطقی است.
غیرمنطقی به چه معنا؟
به این معنا که افزایش شیوع مصرف آن هم در فاصله دو سال، نباید به چنین عددی برسد و این اعداد، نشان می‌دهد که سیستم هوشمند اعتیاد یا به قول شما، اتاق فکر شبکه جهانی قاچاق، با افزایش تبلیغات برای کانابیس در شبکه‌های غیرقانونی
BLACK MARKET به دنبال جذب مشتریان جدید برای مت‌آمفتامین است.
یعنی کانابیس در حال تبدیل به دروازه ورود به مصرف مت‌آمفتامین است؟
دقیقا و اگر این اتفاق رخ بدهد، سود بسیار بیشتری به جیب شبکه جهانی قاچاق مواد مخدر سرازیر می‌شود و این فرضیه را تایید می‌کند که این شبکه، با بهره از یک سیستم هوشمند و پویا، با یک نگاه فعال و دینامیک به زمانبندی تغییر الگوهای مصرف، به دنبال جذب مشتری بیشتر است که نتیجه نهایی این هدف‌گذاری، نابود کردن نسل‌ها، برهم زدن توسعه پایدار کشورها و البته توسعه اقتصاد سیاه پی‌ریزی شده بر درآمدهای کثیف است.
و تاثیرگذاری بر اقتصاد کلان کشورهای مقصد؟
قطعا، وقتی می‌گوییم این شبکه برای ضربه زدن به توسعه پایدار هدف‌گذاری کرده، به این معناست که بافت اجتماعی و بافت اقتصادی جوامع را مورد آسیب قرار دهد. ضربه به بافت اقتصادی، دستیابی دولت‌ها به توسعه پایدار را مختل می‌کند و ضربه به بافت اجتماعی، انسجام و سرمایه اجتماعی کشورها را درهم می‌شکند که متاسفانه امروز، شاهد هر دو اتفاق در جهان هستیم.
به عنوان یک پژوهشگر، این نگرانی را دارید که کارتل‌های مواد مخدر بتوانند به بازارهای بزرگ اقتصادی جهان ورود پیدا کنند؟
قطعا شرایط تمام کشورها تا سال 2025 از بابت مقابله با قاچاق مواد مخدر، یک چشم‌انداز منفی است و پیش‌بینی من این است که توسعه این اقتصاد سیاه، شرایط دشوارتری را برای کشورها رقم خواهد زد که در صورت تحقق چنین اتفاقی، دور از انتظار نیست که بافت اقتصادی کشورها هم آسیب‌های جدی‌تر و جدیدتری را متحمل شود.
حتی در کشورهای پیشرفته؟
این اتفاق، بیشتر برای کشورهای در حال توسعه رخ خواهد داد، چون هوشمندی کشورهای توسعه یافته برای مقابله با قاچاق مواد مخدر و آسیب‌های آن، به بلوغ نسبی رسیده اما کشورهای عقب‌مانده و در حال توسعه، حتما از بابت توسعه ریشه‌های شبکه قاچاق مواد مخدر، لطمه جدی می‌خورند.
