به گزارش خبرنگار اقتصاد آنلاین، تجارت خارجی ایران با کشورهای همسایه یکی از اولویت های اصلی دولت است. دولتی که یکی از شعارهای اصلی خود در حوزه دیپلماسی تجاری را نگاه متمرکز بر تجارت و به خصوص صادرات به کشورهای همسایه قرار داده و تلاش کرده تا با رفت و آمدها و مراودات تجاری که در قالب اجلاس ها و دیدارها و حتی نمایشگاهها رقم می زند، مسیر تجارت خارجی ایران را به سمت کشورهای همسایه متمرکز کند.
اما گویا تجار ایرانی در تجارت با یکی از همسایگانی که اتفاقا از شرکای اصلی صادراتی ایران هم طی سنوات متمادی به شمار می رفت، چندان موفق عمل نکرده و راه خود را رفته اند؛ هر چند برخی بر این باورند که سختگیری های دولت در حوزه صادرات ریالی، بخش عمده جذابیت خرید کالاهای ایرانی را برای طرف های عراقی سلب کرده و از سوی دیگر، موانع پیش روی تجار در رفع تعهد ارزی فروش کالاهای خود در بازار این کشور هم، مزید بر علت شده است.
بر اساس آمارهای تجاری، در هفت ماهه نخست سال جاری نزدیک به ۱۱.۵ میلیون تن کالا به ارزش ۴ میلیارد دلار از ایران به عراق صادر شده که به لحاظ وزنی ۴۲ درصد و به لحاظ ارزشی ۲۷ درصد افت را نشان می دهد؛ این در حالی است که ایران در همین مدت، بالغ بر ۱۴۶ هزار تن کالا به ارزش ۱۱۲ میلیون دلار از عراق وارد کرده که نسبت به مدت مشابه سال قبل به لحاظ وزنی ۸۹ درصد و به لحاظ ارزشی ۸۲ درصد افت داشته است.
حالا معاونت بررسی های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران می گوید که در این بازه زمانی، تبادلات تجاری فی مابین دو کشور، با توجه به برتری صادرات ایران در مقایسه با واردات ایران از عراق، با مازاد ۳.۹ میلیارد دلاری به نفع ایران مواجه است که البته این توجیه کننده افت صورت گرفته در تجارت میان دو کشور نیست.
بررسی آمارهای رسمی حکایت از آن دارد که محصولات ساختمانی، سوختهای معدنی، محصولات پالایشگاهی، محصولات غذایی، فلزات و مصنوعات فلزی و همچنین محصولات شیمیایی بیشترین اقلام صادر شده به عراق در ۷ ماهه نخست امسال را نشان می دهد که در بین این اقلام، صادرات محصولات سرامیکی ۲۰۷ درصد رشد را نسبت به مدت مشابه سال گذشته به خود اختصاص داده است.
اما در میان محصولات کشاورزی هم، سیب و گوجه با افت های چشمگیری در صادرات به عراق مواجه بوده اند که به نظر می رسد مرتبط با بخشنامه ها و دستورالعمل هایی است که این کشور در پذیرش محصولات کشاورزی ایرانی دارد؛ به نحوی که صادرات گوجه فرنگی ۳۷ درصد و صادرات سیب نیز حدود ۴۹ درصد افت کرده که البته باید به این رقم، کاهش ۲.۶ درصدی صادرات هندوانه را نیز اضافه کرد که به نظر می رسد در مورد این محصول، بیشترین سختگیری در صادرات در طرف عرضه بوده است.
در مقابل، صادرات خربزه و پیاز به ترتیب ۴۷ و ۲.۳ درصد رشد داشته است. نکته ای که در این میان باید به آن توجه داشت آن است که به غیر از ایران، کشورهای ترکیه، امارات، هند و برزیل از صادرکنندگان محصولات کشاورزی به عراق هستند و رقابت با سایر بازیگران در این زمینه جدی است و محصولات این کشورها توانایی رقابت با تولیدات ایران را دارند.
آن گونه که گزارش اتاق بازرگانی تهران تاکید می کند، ترکیه رقیب جدی ایران در صادرات این نوع محصولات به عراق است و با توجه به این واقعیت که انگیزه های بسیاری در عراق برای خرید کالاهای ایرانی وجود دارد، باید دلایل افت صادرات را واکاوی کرد و در راستای حفظ و تقویت موقعیت کالاهای خود در این بازار گام های بلندتری برداشت.
در عین حال، با وجود سهم بالای صادرات محصولات غذایی ایران به عراق در مقایسه با سایر مقاصد صادراتی، در هفت ماهه نخست سال جاری اغلب محصولات غذایی ایران به مقصد عراق به استثنای محصولات لبنی، نان و بستنی کاهش مقداری داشته اند؛ این در حالی است که بازار لبنیات عراق به شدت وابسته به واردات است به طوری که تولیدکنندگان محلی تنها قادر به تامین ۱۰ درصد تقاضای بازار این کشور هستند.
از سوی دیگر، عراق یکی از بزرگترین واردکنندگان شیرخشک در خاورمیانه به شمار می رود و افزون بر چالش‌های موجود در مسیر صادرات این گروه از کالاها، مشکلات مربوط به افزایش مواد اولیه، محدودیت ها و موانع صادراتی و نیز حذف ارز ترجیحی همراه با قیمتگذاری دستوری را نیز باید اضافه کرد که توان رقابت برخی محصولات مربوط به صنایع غذایی را کاهش داده و از مزیت های صادراتی به کشور عراق کاسته است.
نکته قابل توجه دیگری که در صادرات ایران به عراق به چشم می خورد، صادرات محصولات نساجی و پوشاک است که در ۷ ماهه نخست سال جاری، حدود ۷۸ درصد از پتو و ۵۸ درصد از دمپایی پلاستیکی در کل صادرات ایران به مقصد عراق صورت می گیرد که هر سه مورد به ویژه البسه زنانه و دخترانه از رشد توام مقداری و ارزشی قابل توجهی برخوردار بوده است.
با توجه به پتانسیل و ظرفیت تولید پوشاک در ایران یکی از راهکارهای مناسب ایجاد رونق برای تولیدکنندگان لباس و برندهای ایرانی، صادرات پوشاک است. در حوزه صادرات پوشاک کشورهایی از جمله بنگلادش، چین، هند، ترکیه و تایلند به صورت حرفه ای مشغول به کار بوده و محرک بازار پوشاک و صنعت نساجی در سراسر جهان هستند، اما در این بین به دلیل برخی عوامل مانند فاصله جغرافیایی کشورها، منابع در دسترس، روابط و تشابهات و تناقضات فرهنگی در سبک پوشش باعث ایجاد یکسری موقعیت ها در صادرات پوشاک برای ایران شده است.
به هرحال بازار بالقوه عراق به لحاظ مشابهات فرهنگی و جغرافیایی و نیاز کنونی این کشور به کالاها و خدمات از فرصت های مهم صادراتی ایران محسوب شده و با توجه به مجموعه قوانین و مقررات خارجی که مبتنی بر اقتصاد باز، جلب سرمایه گذاران خارجی و ایجاد بازار کاملا آزاد به جهت بازسازی سریع و تامین تمامی نیازمندی های جامعه در کنار موفقیت های دولت در ایجاد امنیت است، بازار عراق شاهد هجوم قریب الوقوع شرکتهای خارجی و سرازیرشدن انواع کالاها و خدمات یکی پس از دیگری خواهد بود و لذا تولیدکنندگان، صادرکنندگان و دولت باید با مغتنم شمردن این فرصت برگشت ناپذیر، حضور خود و استقرار کالا و خدمات ایران در بازار عراق در راستای تحقق راهبرد ماندگاری در بازارها و تنوع و توسعه بازارهای صادراتی، این بازار را تثبیت نمایند.
