اقتصاد آنلاین - سولماز محمدی؛ هوشنگ ابتهاج متولد ۶ اسفند ۱۳۰۶ در رشت، شاعر و پژوهشگر ادبی بامداد ۱۹ مرداد ۱۴۰۱ در آلمان درگذشت.
بیوگرافی هوشنگ ابتهاج
امیر هوشنگ ابتهاج به عنوان فرزند اول به دنیا آمد، مادرش «فاطمه رفعت» و پدرش «آقاخان ابتهاج» رییس بیمارستان بود و سه خواهر کوچکتر از خود داشت. تا سال آخر متوسطه در مدارس لقمان و شاهپور رشت درس خواند و برای سال پنجم متوسطه به تهران آمده و در دبیرستان تمدن فارغ التحصیل شد.
فرزندان هوشنگ ابتهاج
هوشنگ ابتهاج در سال ۱۳۳۷ و در سن ۳۱ سالگی با آلما مایکیال ازدواج کرد. یلدا ابتهاج(متولد ۱۳۳۸) ، کیوان ابتهاج(متولد ۱۳۳۹)، آسیا ابتهاج(متولد ۱۳۴۰) و کاوه ابتهاج(متولد ۱۳۴۱) چهار فرزند آن ها هستند.
بیوگرافی همسر هوشنگ ابتهاج
آلما مایکیال متولد ۲۲ فروردین ۱۳۱۱ در رشت شاعر ارمنی تبار بود. ۱۸ اسفند ۱۴۰۰ یلدا ابتهاج نوشت: مادرم برای بهار در راه صبر نکرد و رفت...
بدون آلما دنیا جایی برای من نیست
سایه همیشه می گفت که بدون آلما نمی داند دنیا چگونه جایی برای او خواهد بود. هوشنگ ابتهاج هفت ماه پس از همسرش درگذشت.
او چند سالی که آلما بیمار بود ، کنارش ماند و حتی برای چند روز هم به ایران نیامد. دائم بر جان او می لرزید. وقتی خانم آلما در بیمارستان بستری بود با هر زنگ تلفن بند دل سایه می گسست. بیش از هفتاد سال با هم زیسته بودند؛ از زمانی که آلما دخترک مدرسه ای بود و سایه راه نشین عشق او شده بود تا این اواخر که بیماری نای و نفس خانم آلما را گرفته بود و شاعر پیر کنار بسترش می نشست و نفس کشیدنش را تماشا می کرد.
شعرهای هوشنگ ابتهاج برای همسرش الما
او برای الما شعر زیر را سرود:
به پایداری این عشق سربلند قسم که…
من بر همان عهدم که با زلف تو بستم
پیمان شکستن نیست در آیین مردان
سایه در زندان این غزل را برای آلما گفت:
بود که بار دگر بشنوم صدای تو را
ببینم آن رخ زیبای دلربای تو را
به ناز و نعمت باغ بهشت هم ندهم
کنار سفره نان و پنیر و چای تو را
وقتی هم به اجبار از آلما دور بود ، این غزل را گفت :
هوای روی تو دارم نمی گذارندم
مگر به کوی تو این ابرها ببارندم
مرا که مست توام این خمار خواهد کشت
نگاه کن که به دست که می سپارندم
ماجرای ازدواج هوشنگ ابتهاج و الما
هوشنگ ابتهاج دربازه ازدواجش گفته است: روز نهم مهر ۱۳۳۷ در میدان فوزیه اون خیابونی که سمت جنوب می ره ، تو بالاخونه یه محضر قراضه ای که وقتی داشتیم از پله ها بالا می رفتیم می ترسیدم که پله ها خراب بشه. ۲۷۰ تومن خرج عروسی ما شد؛ یعنی من پولو به محضریه دادم و بعد شوهر خواهرم که به عنوان شاهد همراه ما بود، دید که خیلی خشک و خالی شده، رفت یه جعبه شیرینی خرید و به محضری ها داد. بعد من دست آلما رو گرفتم و رفتیم خونه…
چرا هوشنگ ابتهاج از ایران رفت؟
هوشنگ ابتهاج در شهر کلن کشور آلمان زندگی می کرد. ابتهاج در این باره گفته بود: رفتن من به آلمان اجبار نبود، اول یکی از بچه هایم رفت آلمان، بعد زنم رفت که بچه ام تنها نباشد، بعد بچه های دیگر رفتند، یک مدتی هم من ممنوع الخروج بودم، بالاخره من هم در سال ۱۳۶۴ شمسی رفتم! من مهاجرت نکردم و گاهی تهران هستم.
زندگی هوشنگ ابتهاج در آلمان
ابتهاج درباره خود و زندگی خود گفته بود: در طول روز، دو یا سه ساعت بیشتر نمی خوابم، صبح خیلی زود بیدار می شوم، چایی درست می کنم و با کمی نان خشک صبحانه می خورم. روزها می نشینم تلویزیون تماشا می کنم و می بینم دنیا روز به روز دیوانه تر می شود! بعد ناهار می خورم و دوباره دیوانگی دنیا را تماشا می کنم که بدانم آخر این دیوانگی دنیا به کجا خواهد کشید! بعد شب هم کمی می روم و می خوابم، ویروس شعر گفتن هم همیشه هست و هر از گاهی چیزهایی می نویسم. من همه جا خودم هستم! همان طور در تهران زندگی می کنم که اینجا زندگی می کنم.
ورود هوشنگ ابتهاج به دنیای موسیقی و شعر
هوشنگ ابتهاج در سال ۱۳۱۸ شمسی با موسیقی و سرودن شعر به ویژه غزل آشنا شد. ابتهاج در سال ۱۳۲۵ شمسی و وقتی تنها ۱۹ سال، سن داشت به عشق دختر مورد علاقه ی خود به نام ” گالیا ” که دختری ارمنی بود و در رشت نیز سکونت داشت، اولین مجموعه شهر خود را به نام ” نخستین نغمه ها ” منتشر کرد. لازم به بیان است بعدها که کشور ایران درگیر جنگ و بحران شد، شعری با اشاره به همان روابط عاشقانه ی خود با گالیا سرود!
ماجرای ورود و استعفای از رادیو ایران
او برای مدتی به عنوان مدیر کل شرکت دولتی سیمان شهر تهران به کار اشتغال داشت. هوشنگ ابتهاج از سال ۱۳۵۰ شمسی و وفتی ۴۴ ساله بود، سرپرست برنامه ی گل ها را در رادیو ایران عهده دار شد و در ادامه ی فعالیت های خود، برنامه موسیقیایی ” گلچین هفته ” را پایه گذاری کرد. او در سال ۱۳۵۷ شمسی و بعد از حوادث میدان ژاله به همراه محمدرضا شجریان، محمدرضا لطفی و حسین علیزاده در ۱۷ شهریور ماه سال ۱۳۵۷ شمسی از رادیو استعفا داد!
آغاز شعر اجتماعی
ابتهاج متخلص به ه.الف سایه با سرودن شعرهای احساسی، فعالیت خود را آغاز کرد، اما با کتاب شبگیر که حاصل سال های پر تب و تاب پیش از سال ۱۳۳۲ شمسی است، به شعر اجتماعی روی آورد!
ابتهاج پس از انتشار نخستین نغمه ها در سال ۱۳۲۵ شمسی، مجموعه شعر سراب در سال ۱۳۳۰ شمسی را منتشر کرد و تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، در مجموع هفت کتاب از شعرهای وی منتشر شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز ۵ جلد کتاب او چاپ شد.
شعرخوانی بر آرامگاه حافظ
ابتهاج در سال ۱۳۴۶ شمسی به شعرخوانی بر آرامگاه حافظ در جشن هنر شیراز می پردازد، که دکتر باستانی پاریزی در سفرنامه معروف خود یعنی از پاریز تا پاریس، استقبال شرکت کنندگان و هیجان آن ها را پس از شنیدن اشعار وی این چنین شرح می دهد و می نویسد: تا قبل از آن هرگز باور نمی کرده ام که مردم از شنیدن یک شعر نو تا این حد هیجان زده شوند!
گفته می‌شود ابتهاج در گذشته طرفدار کمونیست ها و عضو حزب توده ایران بوده است. البته وی در این باره می گوید: عضو حزب توده نبودم! من همیشه سوسیالیست بودم و به توده ای ها احترام می گذاشتم. در این بین، بسیاری از کارشناسان برآیند شعرهای ابتهاج را وابستگی او به حزب توده ایران می دانند.
خانه هوشنگ ابتهاج در تهران
منزل شخصی هوشنگ ابتهاج که از منازل سازمانی شرکت سیمان است، در سال ۱۳۸۷ شمسی با نام «خانه ارغوان» به ثبت سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی رسید! دلیل این نام گذاری وجود درخت ارغوان معروف در حیاط این خانه است، که سایه شعر معروف ارغوان خود را برای آن درخت گفته است.
آثار هوشنگ ابتهاج
نخستین نغمه ها، سال ۱۳۲۵ شمسی
سراب، سال ۱۳۳۰ شمسی
سیاه مشق، فروردین سال ۱۳۳۲ شمسی
شبگیر، مرداد سال ۱۳۳۲ شمسی
زمین، دی سال ۱۳۳۴ شمسی
چند برگ از یلدا، آبان سال ۱۳۴۴ شمسی
یادنامه، مهر سال ۱۳۴۸ شمسی (ترجمه شعر تومانیان شاعر ارمنی، با همکاری نادرپور، گالوست خاننس و روبن)
تا صبح شب یلدا، مهر سال ۱۳۶۰ شمسی
یادگار خون سرو، بهمن سال ۱۳۶۰ شمسی
حافظ به سعی سایه (دیوان حافظ با تصحیح ابتهاج)
تاسیان مهر سال ۱۳۸۵ شمسی (اشعار ابتهاج در قالب نو)
